Pretpostavka da bi zajednica koja se gradi na znanju bila održiva i dugoročno gledano prosperitetna trenutno gubi trku sa nadirućim neznanjem, nerazumijevanjem i netolerancijom. Dodajmo, obrazovanje traži napor i odricanje, a u tome se teško istrajava u vremenu podređenom površnom zadovoljstvu.
Evropa se dugo nosi sa dilemom da li formalno obrazovanje treba da bude podređeno tržištu rada ili je njegova ključna svrha da nam pomogne da upoznamo sebe i svijet oko sebe. Ako u akademskim krugovima postaje sve moćniji glas da je svrha ovo drugo, nisu bez uticaja ni oni koji smatraju da iz privrede treba da dolaze opredjeljujući impulsi makar za školsku i univerzitetsku upisnu politiku. Da li pametna specijalizacija može pomiriti ovu oštru dilemu? Čini se da je to prevelik zahtjev za nju, ali ona u realnom životu ljudima može biti od pomoći da prepoznaju prednosti kojima raspolažu, da svoje sklonosti usmjere u tom pravcu i da ih razvijaju. Gledano isključivo kroz prizmu ekonomije i funkcionalnosti sistema - ima smisla i može biti korisno.
Prinicpijelno posmatrano, pro et contra debata na ovu temu može biti zanimljiva i izroditi inovaciju. Međutim, kada to primijenimo na realnost koju živimo, ona je sasvim bespredmenta. Svaka, ali doslovno svaka vlast će prihvatiti ili je već prihvatila svaku ili gotovo svaku obrazovnu ili na nju naslonjenu strategiju, ako ona dolazi od iole relevantnog institucionalnog izvora EU. I tu se ne radi o širini niti razumijevanju šireg koncepta i spremnosti da se on istinski primijeni - njih jednostavno nije briga za obrazovanje. Korak dalje, razvija se antiintelektualizam u kome ako ste skloni kontemplaciji, preispitivanju, ako ste diskretni ili introvertni, imate ozbiljan rizik da u slučaju da ste relevantni u bilo kom smislu budete proglašeni čovjekom službe. Koje? Nebitno je, logika ovdje nije važna. Govoriti o pametnoj specijalizaciji i u Crnoj Gori je kao da vodite debatu o kvantnoj fizici pred rafom gdje se prodaju, recimo, čarape. Zvuči pametno, ali zapravo nikome ne pada na pamet da se suštinski bavi time - jer sadašnje pobjedničko načelo glasi: život je jurnjava za pomenutim površnim zadovoljstvima, a njih rapoređuje i dijeli politička klasa.
Zvuči nevjerovatno, ali visoki zvaničnici smatraju da je u redu da ne bude zaposlen onaj koji najviše zna, nego ko je menandžer, koji je, gle čuda, neko iz partije onog ko promoviše ovakvu mudroliju. Nebitno je šta znate i umijete, postoji samo jedan rezon koji se svodi na odgovor na pitanje: „Jesi li naš?“ Tu priča o pametnoj specijalizaciji nema nikakvog smisla, iako bi ona u primjeni mogla makar pomoći da se razmisli recimo o tome kako izlaziti iz regionalnog disbalansa u razvoju i kako zaustaviti dramatično iseljavanje iz manjih sredina.
Trijumf paritokratije prati teror neznanja. Tu prostora za inovativnu ideju nema. Stoga, da bismo uopšte došli do iole kredibilne debate na temu pametne specijalizacije, trebalo bi zapravo doći do pozicije da pružimo sebi odgovor da li nam treba pamet i da li želimo da se i za što specijalizujemo. Do te tačke, htjeli ili ne, stoji politička borba, najsuštinskija moguća - to je borba za slobodnog čovjeka.
Autor je građanski aktivista, jedan od osnivača pokreta Preokret
Bonus video:
