Grad teatar, festival festivala, osnovan je, u još nezavršenom Starom gradu, prije četiri decenije. Festival je otvoren književnim programom čiji je selektor bio veliki crnogorski pisac Radomir Uljarević, a potom su se ređali dramski, likovni i muzički programi. Već od te godine stekao je status velikog festivala, dok je poziciju kultnog i najvećeg zauzeo devedesetih godina. Festival se nekoliko puta nalazio u vrlo teškoj situaciji, najčešće zbog nedostatka novca, ali najlošiju poziciju ima posljednjih sedam godina kada su ga po kvalitetu “prestigli” svi ostali ljetnji festivali Boke i okruženja.
Od marta prošle godine, u Budvi je buknulo “od vlasti nezavisno” promišljanje kulture i javnog djelovanja. Toliko nezavisno da je finansirano od strane Opštine Budva, čija je vlast podijeljena na “naše” i “njihove”.
Svakodnevno se javljaju nove organizacije i udruženja prebogata stručnjacima, koji sami sebe nazivaju - međunarodni eksperti. Sa velikom “brigom” posmatraju stanje vezano za ljetnje manifestacije i ustanove kulture u Budvi, svi ujedinjeni u brizi za budućnost festivala Grad teatar. U tom “NVO sektoru” preovladava ona poznata deviza “manje je više” pa se intenzivno radi na tome da se javnost ubijedi da je bolje imati jedan festival nego više potpuno različitih?! Zašto bi, pitaju se “Nezavisni i kulturni” imali neverbalni i teatar koji promoviše balet, književnu kulturu i ćirilično nasljeđe, zašto Sveti Stefan pa Pržno i Petrovac, za njih ni djeca nisu “in”, ideje o manifestacijama na plažama i u ruralnom pojasu su ispod svakog nivoa.
Sve u svemu, dosta su nezavisnom scenskom BD krugu dvije ulice i jedan trg. A i po onoj gužvi daleko je od kafane do neke scene na Jazu, iz kuhinje do programa u Buljarici, kad sve to imamo tu, na par koraka. Tribine isključivo organizuju u Starom gradu (a i šta je Budva, misle NVO-vci, nego samo tih 0,2% grada). Ta “scena”, usmjerena od strane Dušana, predstavnika srpskog rojalističkog pokreta i kraljevog viteza XXII reda, iznosi svoje bojazni o budućnosti Budve kao stare kulturne prijestonice Evrope (nije naravno EPK, tu su bili i slavno pobijedili izgubivši). Na stub srama se kače oni koji ne podržavaju sadašnja programska rješenja Grada teatra. Prilijepila se etiketa saradnika bivše DPS vlasti “opakoj grupi” koju, tvrde iz Nezavisne scene i iz drugih centara, čine Marko Kentera, šef od grupe, Milo, predsjednik Opštine, Nemanja, direktor TO Budva i broj dva u partiji, Boris, bivši direktor Grada teatra i Radomir, osnivač Grada teatra čiji je književni program otvorio i prvi i mnoge druge festivale. Tu su i, tvrde hrabro i anonimno, “sumnjive” direktorke ustanova kulture, Mila i Lucija, nekad zaposlene ili selektorke na festivalu Grad teatar. Dakle svi koji nisu oni. Ne piše nigdje ali se jasno insinuira da nekom vrstom telekineze, mučki i lukavo, kao neka vrsta Mandraka, upravljam potezima svih prethodno pobrojanih a oni, poslušni kakvi jesu, samo izvršavaju zadatke sa ciljem da ugasimo festival Grad teatar. Prethodno su pobrojane isključivo osobe koje, važno je podvući, nikad nisu bile ni članovi ni glasači DPS-a dok su oni koji su u gradu proglašeni za “ugrožene” već skoro 20 godina upravo bili čak i funkcioneri te političke partije. Sadašnja direktorka svoje zvjezdane trenutke direktorovanja RTV Budva doživjela upravo za vrijeme DPS. Zaposlena je za stalno u TV Budva u vrijeme kada sam upravljao ovom medijskom kućom, potom imenovana za direktora TV Budva, kao “nestranačka” ličnost na “kvoti” SNP-a, potom na istoj funkciji na kvoti DPS-a. Potom je imenovana za zamjenika direktora JU Grad teatar. Gospođa Lubarda, u vrijeme kada je vlast vršila DPS je bila i “nestranački” član Savjeta RTV Budva i “nestranački” član Skupštine TO Budva i mnogih drugih stručnih grupa. Bilo bi neukusno da dalje ulazim u to koliko je novca dobila mimo svoje plate zamjenika direktora u vrijeme vlasti DPS-a. Treba dodati da je ona, tokom perioda neugroženosti, za vrijeme DPS-a, bila i selektor, sada budite pažljivi, muzičkog programa festivala i to tokom perioda od više godina.
Problem dijela javnih NVO djelatnika iz Budve je što ne znaju da je to grad mnogostruko, u svakom smislu, veći od te dvije njihove ulice. Nastala na obodima brda Spas, svoju istoriju i burni život mnogo više nego što misli ugostiteljsko-kuvarska NVO grupacija duguje najljepšim plažama; pa Jazu, Svetom Stefanu i Petrovcu; brdima oko Budve; plemenima koja su zauzimala 95% teritorije; manastirima koji su bili glavno stecište kulture skoro deset vjekova. Za nove NVO snage, aktivirane nakon ulaska grada u političku krizu, promišljati na te teme je antievropski i antibudvanski, a u suštini su ljuti jer nemaju vlast u gradu, iako na izbore i konkurse nisu ni izašli.
Važno je reći da je festival modernog plesa, prvi takav događaj koji tokom cijelog juna priprema Budvu za velike ljetnje događaje, usmjeren uglavnom ka stranom gostu, koji čini preko polovine posjetitelja. Ove godine su planirane čak četiri sopstvene baletske produkcije, i sa podrškom državnih i kulturnih institucija Malte, Italije, Norveške, Slovenije i drugi. Festival Ćirilicom je, tvrde, još “opasniji”. Za samo jednu jedinu godinu ova dva “sporna” festivala realizovala su više sopstvenih produkcija nego Grad teatar za svih sedam godina mandata gospođe Lubarde, a da stvar bude “gora” po “Nezavisne i kulturne”, u samo četiri mjeseca producirano je na nepoželjnim festivalima nevjerovatnih pet produkcija iz sopstvenog, crnogorskog, nasljeđa. Da ne bude sumnje, partneri su upravo najveća pozorišta i najpoznatiji stvaraoci, pa smo tako gledali Bitef dens kompaniju, čak dva puta, Srpsko narodno pozorište, Crnogorsko narodno pozorište, dječije pozorište Pinokio, i tako redom. Sve to pred uvijek prepunim gledalištem.
Zanimljivo je da je Grad teatar za prošlu godinu najavio tri premijere, ali da je imao samo treći rimejk predstave Radovan III. Ostale dvije planirane premijere su propale. Posebno zanimljiv je primjer predstave koja je pripremana cijelog ljeta, uložene su desetine hiljada, ali premijere nije bilo pa je ista odložena za zimu. Zima je došla, ćutanje o tom “prvom interaktivnom” projektu i iz festivala i iz “Nezavisne scene” je sve intenzivnije.
Neobično je da se niko ne zapita kako bi npr. festival Ćirilicom, koji se organizuje nakon Grad teatra, sa budžetom koji je skoro 10 puta manji, mogao da ga ugrozi. Da uprostimo, Grad teatar je potrošio nekih šest miliona za samo sedam godina a čuveni Bitef festival duplo manje za isti period. Ipak krivi su oni koji su radili na festivalu prije više od deset godina i “ovi novi” koji za 50 dana trajanja dva nova festivala troše za više dramskih programa gotovo 4 puta manje novca. Zvuči čudno, zar ne?
Mišljenje mnogih je da je festival Grad teatar već skoro deceniju spreman za velike promjene. Nekad evropski festival ne može da napreduje ako ostane “zarobljen” i programski i na svaki drugi način u okvirima ex-YU prostora i u staromodnim programima. “Uspješno” je odrađeno od gospođe Lubarde da se jedan alternativni, moderni, internacionalni festival svede na puku smotru repriza predstava bivše Jugoslavije, na tezgu i dokolicu za regionalne pozorišne kuće. Iako se želi stvoriti drugačiji privid (ne)istine, izgleda da direktorici javne ustanove Grad teatar “nisu javili” da su pristigle neke nove generacije, struktura turista se ipak promijenila, imamo umjesto 95% domaćih sada preko 60% stranaca, a promijenili su se i afiniteti a i sama Budva kao mjesto nastanka i postojanja festivala. Da postoji bilo kakva partijska netrpeljivost, kako se pogrešno i često želi spočitati, jer je, istina, sve pretvoreno u partije i partijski interes, sigurno to ne bi bio problem gospođi Lubarda Marović, jer kao što je do sad nestranački promijenila 3 ili 4 partije još jedna joj zasigurno ne bi bila problem.
Na kraju je zgodno ukazati da “ugroženi” festival Grad teatar od predsjednika Božovića, koga napadaju da je saradnik “moje grupe”, dobija budžet za 2024. čak 40% veći nego prethodne godine?! To dokazuje više nego išta prethodno napisano da je prava istina da se razlozi neuspjeha uvijek moraju tražiti u sebi i da treba raditi kvalitetnije i bolje, bez kreiranja imaginarnih neprijatelja.
Autor je bivši predsjednik UO, selektor i direktor JU Grad teatar i TV Budva
Bonus video:
