Mjesec dana uoči izbora za Evropski parlament, mnoge evropske industrije bore se za opstanak. Ali umjesto da donose teške odluke potrebne da se prekine industrijski pad Evropske unije, lideri se često zadovoljavaju statusom kvo. Neke populističke vođe se čak protive planovima za modernizaciju evropske industrijske baze i tako obmanjuju javnost u tom procesu.
Posljednjih godina evropski proizvodni sektor suočio se sa brojnim, do tada neviđenim izazovima. Pandemija kovida-19 i rat u Ukrajini razotkrili su zavisnost Evrope od drugih zemalja u pogledu ključnih roba i zadali veliki udarac proizvodnji, poremetili lance snabdijevanja i izazvali krizu energije i troškova života.
Kratkoročna orijentacija kompanija - koja se ogleda u tome što preferiraju dividende i otkup akcija umjesto reinvestiranja profita - dodatno je potkopala dinamiku i otpornost proizvodnog sektora EU. Sve ove probleme pogoršava najveća kriza - klimatske promjene, koje podrazumijevaju rapidan rast troškova.
Uticaj na evropsku industriju već je očigledan. U 2022. trgovinski deficit EU dostigao je nevjerovatnih 432 milijarde eura (465 milijardi dolara), podstaknut većom potrošnjom na uvoz energije i gubicima u proizvodnji povezanim sa energetskom krizom. U februaru 2024. industrijska proizvodnja je pala za 6,4% u eurozoni i za 5,4% u EU na godišnjem nivou.
Ukoliko EU ne prekine svoj industrijski pad, Evropljani bi mogli da ostanu bez industrija koje su decenijama obezbjeđivale kvalitetne poslove mnogobrojnim radnicima, dajući im ne samo ekonomsku sigurnost već i osjećaj svrhe, zajednice i identiteta. I uopšte nije jasno kako bi se ta praznina mogla popuniti.
Druge velike svjetske ekonomske sile već su posvećene industrijskoj modernizaciji. Dvije decenije agresivne industrijske strategije dale su Kini dominantnu poziciju u većini lanaca snabdijevanja kada je riječ o čistim tehnologijama. Sjedinjene Države su nedavno odgovorile sopstvenom industrijskom politikom, Zakonom o CHIPS-u i nauci i Zakonom o smanjenju inflacije (IRA). Ako evropske industrije žele da ostanu konkurentne u ovim uslovima - i ako Evropa želi da postigne svoj cilj "strateške autonomije" - onda će EU morati da slijedi njihov primjer.
Dobra vijest je da već imamo mapu puta za održivu industrijsku nadogradnju: Evropski zeleni dogovor, širok skup mjera koje imaju za cilj transformaciju EU u modernu, resursno efikasnu i konkurentnu ekonomiju. Nažalost, ovo nije baš jednostavno rješenje i još smo daleko od realizacije. Da bi postigli ovaj cilj, evropski kreatori politike će morati brzo da obezbijede do sad neviđene nivoe investicija i ali i uključenje u proces industrije i radnika iz svih zemalja članica.
Investicioni zahtjevi Zelenog dogovora su znatni. S obzirom na to da se predviđa povećanje potrošnje električne energije za oko 60%, do 2030. godine, Evropska komisija procjenjuje da će tokom ove decenije biti potrebno 584 milijarde eura samo za modernizaciju mreža. Ovo podrazumijeva, širom EU, sveobuhvatnu investicionu strategiju koja istovremeno podržava postojeću tešku industriju i stimuliše inovacije čiste tehnologije.
Skoro 20 godina EU je favorizovala "štap" u trgovini emisijama u odnosu na "šargarepu", tj. pozitivne podsticaje za dekarbonizaciju. Naravno, Evropski sistem trgovine emisijama, koji efikasno uspostavlja cijenu na emisije ugljenika tako što primorava kompanije da pribave dovoljno dozvola ili "dozvola" da pokriju svoje emisije ugljenika, pomogao je u smanjenju emisija iz proizvodnje električne energije. Ali je to takođe povećalo i pritisak na konkurentnost evropske industrije - pritisak koji sada pojačava IRA.
Evropa je pokušala to da ublaži putem graničnih poreza na ugljenik i regulisanja stranih subvencija. Ali to su samo djelimične mjere. Lideri EU moraju ići mnogo dalje tako što će, na žestoko konkurentnom globalnom tržištu, razviti širu industrijsku strategiju koja se bavi investicionim nedostacima i smanjuje rizike povezane sa proizvodnjom skupljih proizvoda sa nultom emisijom.
Nažalost, nova fiskalna pravila EU, dogovorena u februaru od strane Evropskog parlamenta i Savjeta, potkopaće sposobnost bloka da ulaže u zelene tehnologije i industrijsku modernizaciju i proširiti nejednakost između država članica. Prema studiji Evropske konfederacije sindikata, samo tri zemlje (Danska, Irska i Švedska) mogu da zadovolje svoje socijalne i ekološke potrebe prema novim budžetskim pravilima EU. Da bi se premostio jaz između ostalih zemalja EU, biće potrebno dodatnih 300-420 milijardi eura godišnje. Ako se ovo finansiranje ne obezbijedi, unutrašnje tržište EU rizikuje fragmentaciju, što bi onda ubrzalo deindustrijalizaciju.
Štaviše, podrška radnim zajednicama - obezbijeđena kroz snažne društvene uslove za sve inicijative javnih finansiranja, javnih nabavki i vodećih tržišta - od suštinskog je značaja za pokretanje ekonomskog rasta, otvaranja radnih mjesta i zaštite životne sredine. To je ono što je ključno da bi se steklo povjerenje javnosti. Izuzetna vremena zahtijevaju inovativna rješenja, a ne ponavljanje istih neuspješnih politika. Pristupi kao što su štednja, fleksibilno tržište rada i privatizacija samo će pogoršati probleme sa kojima se suočavamo.
Isto tako, kratkovidi populizam nije zamjena za holističku industrijsku strategiju, koja Evropi treba da bi uhvatila korak sa svojim konkurentima - pristup koji uzima u obzir sve aspekte izazova koji su pred nama. Na primjer, jednodimenzionalni fokus na stroge ekološke kriterijume rizikuje proizvodnju nepriuštivih "zelenih" proizvoda, što bi omelo napredak kada je riječ o električnim vozilima i drugim ključnim industrijama.
Izbori koje napravimo u narednim godinama odrediće dugoročnu budućnost evropske industrije koja je sastavni dio društvenog tkiva EU. Zbog toga sljedeći sastav Evropskog parlamenta mora da uvrsti implementaciju obnovljenog Evropskog zelenog dogovora, dopunjenog inicijativama za jačanje industrije i privlačenje široke podrške javnosti, kao svoj glavni prioritet.
Autorka je generalna sekretarka Evropskog sindikata IndustriAll
Copyright: Project Syndicate, 2024. (prevod: N.R.)
Bonus video:
