Svjedoci smo da se svijet u kome živimo iz dana u dan susreće sa novim bezbjednosnim izazovima koje se sobom donosi nova era tehnoloških dostignuća.
Upravo su razvoj tehnologije, novo informatičko doba, dostupnost nuklearnog, hemijskog i biološkog oružja, upotreba ili bolje reći zloupotreba vještačke inteligencije doveli do toga da se prijetnje po bezbjednost javljaju u nepoznatim oblicima.
Prijetnje po nacionalnu bezbjednost se transformišu velikom brzinom što predstavlja izazov sa sve savremene obavještajne službe u svijetu. Nekada su prijetnje bile jasne, u smislu da su predstavljale tačno određene agresivne namjere država, a danas imamo suprotne okolnosti - prijetnje za koje je sve teže identifikovati njihove prave ciljeve, motive, izvore…
Teroristički akt kao takav kvalifikuje se u onim situacijama kada pojedinac ili grupa namjerno napadaju određenu kritičnu infrastrukturu vođeni političkim, vjerskim ili ideološkim razlozima. Dakle, mijenjaju se bezbjednosni izazovi iz perioda Hladnog rata, kada su mete napada bili isključivo vojni ciljevi.
Moderni teroristi su visoko tehnološki i informaciono obrazovani, te uz pomoć interneta i zloupotrebu vještačke inteligencije mogu nanijeti veliku štetu informaciono komunikacionim sistemima, finansijskim institucijama, fabrikama, svim segmentima kritične infrastrukture itd.
Teroristički napadi u Sjedinjenim Američkim Državama 11. septembra 2001. godine probudili su svijest ne samo američke već i svjetske javnosti o stepenu razvoja terorističkih aktivnosti i, sa druge strane, o stepenu nedovoljne razvijenosti i stabilnosti bezbjednosne zaštite.
Dakle, zaključujemo da se u 21. vijeku savremene prijetnje i rizici usmjereni protiv države i ustavnog uređenja sprovode uz potrebu novih savremenih dostignuća i novih modela djelovanja, poput računarske tehnike, ekonomske špijunaže, vještačke inteligencije itd.
Definitivno, zaključak je jedan - teroristi sajber prostor gledaju nikako drugačije nego kao okruženje koje olakšava njihovo terorističko djelovanje i sprovođenje terorističkih aktivnosti.
U svjetlu novih savremenih izazova velika pažnja mora se posvetiti zloupotrebi vještačke inteligencije od strane terorističkih organizacija kako bi se uspješno preventivno djelovalo u granicama mogućeg.
Da bismo na adekvatan način razumjeli pojam vještačke inteligencije, moramo se vratiti korak unazad i vrlo kratko pojasniti sam temeljni pojam “inteligencije”.
Naime, inteligencija predstavlja mentalnu osobinu koju čini nekoliko različitih sposobnosti - učenje iz iskustava, prilagođavanje novim situacijama i njihovo razumijevanje, te sposobnost da se u novim okolnostima primijene već stečena znanja. Ono što je fakat, jeste da ćete teško sresti osobu koja vam se u razgovoru žali na svoju inteligenciju.
Sa druge strane, vještačka inteligencija (eng. artifical intelligence, skr. AI) predstavlja neku vrstu podoblasti računarstva. Vještačka inteligencija kao pojam u širem smislu označava kapacitet jedne vještačke tvorevine za realizovanje funkcija koje su karakteristične za ljudsko razmišljanje.
Imajući u vidu sve veću digitalizaciju društva i sve veću upotrebu AI u bezbjednosnom kontekstu, opravdano se očekuje i velika zloupotreba iste u budućim djelovanjima terorističkih organizacija.
Jedan od primjera je upotreba bespilotne letjelice, drona. Važna je činjenica da se dronovi mogu naći na tržištu za prilično mali iznos novca, dok sa druge strane uz pomoć istih možete uspješno snimati određenu teritoriju ili lica ili pak prenijeti istim eksplozivnu napravu i izvršiti teroristički napad.
Ujedinjeni Arapski Emirati su upravo nakon terorističkih napada na svojoj teritoriji zabranili upotrebu svih dronova, čak i onih koji se koriste iz hobija tj. zabave.
U Crnoj Gori je zakonska regulativa drugačija, tj. snimanje dronom je dozvoljeno ali uz prethodnu saglasnost nadležnog državnog organa. Dron takođe mora biti kao takav registrovan u Agenciji za civilno vazduhoplovstvo ako je teži od pola kg, da ima domet veći od 15 m i visinu veću od 10 metara.
Načinom i analizom AI, u smislu dolaska do odgovora na koji način može biti zloupotrijebljena tj. iskorištena u cilju izvođenja terorističkih napada, bave se razne grupe poput Al Kaide, Hamasa, Hezbolaha itd.
Tako je Hezbolah na sjeveru Izraela izvršio napad dronom koji ima domet napada od 120 km, maksimalnu brzinu kretanja od 370 km/h, kapacitet da ponese 40 kg eksploziva, te sposobnost da leti na visini do 3000 km. U ovom napadu povrijeđeno je više od 70 ljudi.
Izraelski predsjednik Benjamin Netanjahu optužio je prije par dana Iran i njegove saveznike da su njega i njegovu suprugu pokušali da ubiju bespilotnom letjelicom koja je gađala njihovu privatnu rezidenciju u centralnom dijelu Izraela.
Opravdano se postavlja pitanje - kako zaštititi teritoriju Crne Gore od potencijalnih napada terorističkih grupa ako to ne uspijeva Izrael uz pomoć najsavremenije protivvazdušne odbrane, uključujući “gvozdenu kupolu” i “Davidovu praćku”.
Zaključuje se da terorističke grupe vješto koriste savremene tehnologije, uključujući bezgranične i ljudskom razumu za sada nepoznate domete vještačke inteligencije. U tom smislu, dosta često uz pomoć kompjuterskih tehnologija kreiraju sadržaj koji će putem interneta biti dostupan njihovim pristalicama. Uz pomoć AI dođe do brzog procesuiranja podataka na osnovu kojih dolaze do velikog broja tekstova ili slika sa ciljem stvaranja emotivnog sadržaja koji služi za pridobijanje pristalica koji će pomoći realizaciju izvorne ideje.
Osim ove vrste zloupotrebe, u smislu širenja propagande, terorističke grupe koriste i chatbot, uključujući veliki broj dostupnih jezika, kako bi na što jednostavniji način komunicirali sa potencijalnim regrutima. Onog trenutka kada chatbot privuče interes, ljudski lik, obučen za registraciju novih članova, preuzima dalji razgovor sa ciljem potpune animacije zainteresovanog lica.
Bezbjednost je jako kompleksna, te su samim tim savremeni bezbjednosni izazovi još kompleksniji, ali se može sačuvati isključivo uz dobru razmjenu obavještajnih podataka na nacionalnom, regionalnom i globalnom nivou.
Ukoliko ne djelujemo na ovom principu, ne samo terorističke već i sve ostale organizovane kriminalne grupe biće korak ispred države, a njihov korak naprijed je naš korak unazad.
Autor je pravnik; glavni je policijski inspektor u Ministarstvu unutrašnjih poslova Crne Gore
Bonus video:
