Svašta se ovih dana može reći i čuti o Viktoru Orbanu, ali se mora dodati da mađarski premijer nije kukavica. U srijedu je u Evropskom parlamentu ponovo strpljivo slušao baražnu retoričku paljbu protiv njegove Vlade zbog niza spornih zakona. „Ja i svi Mađari volimo jasne riječi, čak i kada se to ne sviđa svakome“, rekao je Orban pred relativno praznim klupama EP. „Mađar se nikada ne predaje“, dodao je uz smiješak.
Potpredsjednik EK Frans Timermans je prethodno mirnim tonom optužio mađarsku vladu da dokida demokratiju u svojoj zemlji. Osudio je pokušaj zatvaranja Centralnoevropskog univerziteta (CEU) koji je u Budimpešti utemeljio milijarder Džordž Soroš. Sloboda istraživanja i angažman u civilnom sektoru su vezivno tkivo svake demokratije, rekao je Timermans.
Od juče je postalo konkretno - EK zvanično pokreće postupak provjere mađarskog zakona o visokom obrazovanju. Prema njemu, strani univerzitet koji radi u Mađarskoj mora imati i kampus u matičnoj zemlji. To je udarac na CEU koji nema sjedište u Americi.
Pokrenuta je i provjera zakona o azilu koji od skora predviđa interniranje izbjeglica na granici sve do odluke o njihovom zahtjevu za azil. Ta dva zakona, prema tumačenju Timermansa, vjerovatno nisu u skladu sa evropskim pravom. Timermans se osvrnuo i na upitnik koji je zvanična Budimpešta uputila svim domaćinstvima u Mađarskoj. Taj je upitnik naslovljen Zaustavite Brisel! i obiluje sugestivnim pitanjima kako bi se pribavila podrška Mađara za osudu tobožnjeg „diktata EU“ u poreskoj, izbjegličkoj ili energetskoj politici. „Ne odlučuje Brisel u EU“, rekao je Timermans, „nego države članice uključujući i Mađarsku“. Podsjetio je da recimo poreska politika leži potpuno u nadležnosti pojedinačnih zemalja te da je Mađarska sama razrezala svojim građanima porez na dodatu vrijednost od 27% što je evropski rekord.
Orban nije ostao dužan: „Ja ovdje branim moju zemlju.“ Soroš je, kaže, uništio desetine hiljada ljudi na istoku Evrope svojim finansijskim mahinacijama. Uostalom, zakon o visokom školstvu nije pisan zbog CEU već pogađa 22 univerziteta koji treba da ispune iste standarde kao i ostali, rekao je Orban. Citirao je iz jednog elektronskog pisma koje je rektor CEU uputio studentima i u kojem se kaže da CEU nije ugrožen. Orban je još rekao da je privržen EU, ali da želi drugačiju, reformisanu Uniju. „Nezadovoljni smo načinom rada.“ Mađarska, dodao je, ni po koju cijenu neće primati migrante. A na postupke koji su pokrenuti u Briselu gleda opušteno. EK je već pokretala slične postupke zbog zakona o medijima i reforme Ustavnog suda pa se sve završilo kompromisom sa Orbanom.
Debati su ton dala dvojica oštrih govornika koji često dospijevaju u naslove. Gi Ferhofštat, šef liberala u EP, pitao je: „Šta je sljedeće, g-dine Orban, hoćete li ubuduće javno spaljivati knjige?“ Pitanje je imao i Najdžel Faraž iz britanskog UKIP-a: „Kada ćete konačno istupiti iz EU i pridružiti se klubu Bregzit?“
Uvijek se kod ovakvih postupaka potegne i pitanje para. Mađarska je jedan od najvećih neto-primalaca iz budžeta EU. Po stanovniku je Mađarska 2015. recimo dobila 470 eura iz evropske kase, po čemu je zemlja na trećem mjestu iza Slovačke i Češke. „Mi nismo prosjaci“, odgovorio je Orban. Takva raspodjela budžeta je, smatra, opravdana jer je cilj da se poslije komunističke vladavine na istoku Evrope stvore isti uslovi kao na zapadu.
Koliko god retorički prštalo, nastavak neće biti neki spektakl. Postupak kakav je pokrenula EK zna da se razvlači godinama i do sada se po pravilu završavao dogovorom.
Bonus video:
