Odgovor na tekst “Dvije pogreške Gorana Đurovića”, autora Vladimira Pavićevića, Vijesti, 15. 10. 2019.
U tekstu “Dvije pogreške Gorana Đurovića”, profesor Vladimir Pavićević osporava moje prethodno saopštene teze i poziva na pojašnjenja pojedinih navoda. Zahvalan sam profesoru Pavićeviću na reagovanju i pruženoj prilici da dodatno predstavim svoje stavove ali i pružim neophodna pojašnjenja.
Na početku, poželjno je da se podsjetimo na osnovne postavke koje sam dalje razrađivao u mojim tezama iz prvog teksta. Suštinski bi to moglo da glasi: bez unutaropozicione saradnje neće se stvoriti uslovi za fer izbore; bez fer uslova za izbore ne može doći do promjene vlasti; više promjena vlasti u kraćem periodu mogu dati podsticaj profesionalizaciji institucija, uspostavljanju vladavine prava kao osnova za razvoj Crne Gore.
Svojim dosadašnjim ponašanjem opozicija je pokazala da nije dovoljno sposobna za stvaranje uslova za fer izbore. Profesor Pavićević osporava generalizaciju opozicije i poziva na pojedinačno sagledavanje učinaka partija. Napominjem profesora Pavićevića da sam se u svom prvom tekstu precizno bavio Demokratama i DF-om kao partijama sa trenutno najvećom podrškom opoziciono nastrojenih birača smatrajući ih najodgovorijim i najpozvanijim za pokretanje unutaropozicionog dijaloga. Podsjećam: da bi Demokrate i DF ostvarili svoje osnovne ciljeve, imaju tri moguća pravca djelovanja: da sami osvoje vlast, da naprave koaliciju sa DPS-om ili da uspostave elementarno korektne međusobne odnose kao i saradnju sa drugim opozicionim partijama i pokušaju da osvoje vlast na slobodnim izborima.
Uočavam, naravno, razlike između političkih partija iz opozicije. Razlikuju se oni koji vrijedno rade na osmišljavanju konkretnih rješenja za unapređenje uslova za održavanje izbora, kao što su Demokrate, od onih koji se bave važnim pitanjima izmjena Ustava ali koja nisu u direktnoj vezi sa izbornim uslovima, kao što radi DF. Nakon održavanja slobodnih, fer izbora može se razgovarati o svim važnim pitanjima koje otvaraju opozicione partije. Primjećujem i opozicione partije koje ne rade ništa, kao i one koje samo ponavljaju zahtjev za formiranje tehničke vlade kojeg smatraju, po mom mišljenju pogrešno, ključnim uslovom za održavanje fer izbora. Postoji i partija koja me zbunjuje, kao što je SDP, jer ne znam jesu li već počeli predizbornu kampanju ili se prosto bave važnim temama koje nemaju nikave veze sa izborima sljedeće godine. Osim razlika u pogledu kapaciteta i znanja u pojedinim oblastima, primjetne su vrijednosne razlike među opozicionim partijama i to je činjenica koja nije beznačajna. Mogao bih, i dalje, da izlistam dugačak spisak razlika među opozicionim partijama kako bih uvjerio prof. Pavićevića da ih uočavam, ali vjerujem da je navedeno dovoljno ilustrativno. I pored tog dugačkog spiska, ono što je zajedničko opoziciji je, ponavljam, nedovoljna prodornost i sposobnost da obezbijede ključne uslove za održavanje fer i slobodnih izbora.
Od onog ko pokazuje najviše inicijative u vezi sa uslovima za fer izbore, očekuje se najviše. Nije dovoljno, iako je dobro, što su Demokrate nametnule plan koji su zajednio sa URA-om pripremile i što učestvuju u radu skupštinskog Odbora za sveobuhvatnu reformu izbornog i drugog zakonodavstva (čiji rad smatram potrebnim, da otklonim dilemu prof. Pavićevića). Sve to neće značiti mnogo ako se ne usvoje prijedlozi za izmjene ključnih zakona kojima se stvaraju uslovi za fer izbore i ako se zaista ne dogode fer izbori.
Vjerujem da Demokrate treba više da urade na okupljanju drugih opozicionih partija oko svojih zakonskih prijedloga i podijele „vlasništvo“ nad njima sa ostalima koji žele održavanje fer izbora. Jedna opoziciona politička partija teško može sama stvoriti uslove za fer izbore, bez obzira na kvalitet predloga i inicijativa koje nudi. O svim novim zakonima će se glasati u Skupštini i potrebna je što veća podrška opozicionih poslanika. Samo maksimalno usaglašen stav opozicije u vezi sa bojkotom izbora, ako se ne ispune prethodno postavljeni i usaglašeni uslovi, može natjerati DPS da popusti pred zahtjevima opozicije. I manje opozicione partije nose svoj dio odgovornosti za nedostatak povjerenja i nepostizanje saglasnosti oko izbornih uslova ukoliko postavljaju nerealne zahtjeve većim subjektima, kao što je to uradila URA u pregovorima oko broja budućih poslanika na zajedničkoj izbornoj listi.
Objedinjavanje opozicije oko uslova za fer izbore podrazumijeva da se u dijalog uključe i oni sa kojima nemate najbolje odnose i sa kojima nemate najbolja iskustva. Liderstvo se dokazuje i sposobnošću da se sagleda i slijedi veći interes, a potisne nelagoda zbog saradnje sa onima koji vam nisu dorasli u različitim aspektima. Demokrate mogu da na svojim leđima nose sve druge (manje) partije sa kojima dijele iste vrijednosti i usaglase prijedloge zakonskih rješenja bez čijeg usvajanja neće učestvovati na izborima ili da sami vrijedno rade i pokazuju građanima svoj kvalitet, što će im donijeti podršku najvećeg dijela opozicionih birača ali će i dalje, vjerovatno, ostati opozicija. Dijalog opozicije oko stvaranja uslova za fer izbore može da se odvija i nezavisno od skupštinskog Odbora. Usaglašeni stavovi opozicije se mogu naknadno prezentovati na skupštinskom Odboru. Opozicioni dijalog oko uslova za fer izbore ne znači automatski i stvaranje predizborne opozicione jedinstvene liste i koalicije već pokušaj ostvarenja prvog koraka ka uspostavljanju temelja za razvoj demokratije-slobodnih izbora. Opozicioni dijalog oko stvaranja fer uslova za izbore može ohrabriti apstinente da izađu i glasaju na sljedećim izborima. Na kraju, građani će lakše povjerovati da sadašnja opozicija, koja umije da sarađuje, može vršiti vlast na odgovoran način.
Sposobnost opozicionih partija, koju dovodim u pitanje, a koju mi zamjera profesor Pavićević, ogleda se i u pripremi dobre strategije koja bi morala da počiva i na ozbiljnim analizama i istraživanjima stavova birača. Nije mi poznato da su najveće opozicione partije uradile istraživanje koje može da objasni razloge za značajan broj apstinenata na prethodnim izborima. Nije mi poznato da su opozicione partije predstavile javnosti precizne kriterijume na osnovu kojih građani mogu da sude da li će usvojeni zakoni istinski dovesti do oslobađanja institucija. Npr. opozicione partije bi mogle da kažu da će smatrati da su ključne institucije postigle zavidan stepen samostalnosti ako u njihovim ključnim upravljačkim organima većina članova budu predstavnici organizacija civilnog društva koje se ne finansiraju dominantno iz javnih fondova (jer preko finansiranja iz javnih fondova vlast može da kontroliše organizacje civilnog društva). Takođe, opozicione partije bi mogle da usaglase i javno saopšte da će pokazatelj njihovog uspjeha u oslobađanju ključnih institucija biti npr. ponovni izbor Državne izborne komisije, Savjeta Agencije za sprečavanje korupcije, Savjeta RTCG, Savjeta Agencije za elektronske medije. Opozicija bi kao pokazatelj svog uspjeha mogla i da odredi datum do kojeg mora biti formirana tehnička vlada. Opozcija nije zajednički pristupila ni osmišljavanju uvođenja novog izbornog sistema koji podrazumijeva „otvorene liste“.
I na kraju, da otklonim nejasnoće oko istovremenog poziva na bojkot izbora i „bijelih listića“. Poziv na bojkot je poziv na zajedničko djelovanje opozicije, a „bijeli listiću“ su mogući odgovor građana na razjedinjeno djelovanje i učešće na izborima ako nisu stvoreni fer uslovi. Javno sam pozvao u svom prvom tekstu građane na bojkot izbora ako nema fer uslova za njihovo održavanje jer ne vidim smisao učešća na takvim izborima. Ovaj poziv treba da shvate i prihvate političke partije opozicije i izjasne se da li će bojkotovati izbore ako se ne stvore fer uslovi za njihovo održavanje, bez obzira na to hoće li se naći neki takozvani opozicioni subjekt koji će potrčati na izbore kako bi sebi produžio život na nekoliko godina. Moguću kampanju „bijelih listića“ treba da uzmu u obzir opozicione partije kao odgovor građana ukoliko izađu na izbore pod bilo kakvim uslovima. Moguće je da upravo zbog „bijelih listića“ manje partije ne pređu cenzus a veće opozicione partije izgube neko poslaničko mjesto. Ne znam da li se ovi prijedlozi mogu smatrati inovacijom u političkoj teoriji, kao što je primijetio profesor Pavićević ali sam siguran da se na izborima koji nisu fer ne može pobijediti DPS. Ako profesor Pavićević misli da se može pobijediti DPS na izborima bez fer uslova, neka to javno saopšti. Iz njegovog reagovanja na moj prethodni tekst mogao bi se izvući takav zaključak. Dakle, kampanja „bijelih listića“ ne može učvrstiti vlast DPS-a jer je meni kao građninu svejedno da li će DPS imati dva-tri mandata više (od potrebnih 41 za vršenje vlasti), a neka opoziciona partija koja je izašla na izbore (koji nisu fer i slobodni), dva-tri mandata manje. Zato bi kampanja „bijelih lsitića“ zaista mogla da bude sankcionisanje opozicije od građana koji ne žele da budu pasivni posmatrači političkih zbivanja. Građani sve više pokazuju svoju odgovornost organizovano braneći parkove, šume i rijeke od lošeg upravljanja lokalnih i državnih vlasti. Vrijeme je da građani uzmu aktivnije učešće u stvaranju demokratskih normi bez kojih nema daljeg razvoja zajednice.
Autor je građanski aktivista
Bonus video:
