„...Bistru vodu sa izvora donosim, misleći da su i travke, ogledanja i dodiri i komunikacija, sjenka i geometrija dodira sa njom, bistrom vodom, prekoračili prag i učinili me spremnim za rad...“ (Dragan Karadžić)
U nazivu „ZNACI... DODIRI...TRAJANJA“, posljednje od retrospektivnih izložbi umjetnika, akademika Dragana Karadžića, sublimirana je suština njegove umjetnosti, svedena kroz istovremenost tri fenomena u prvotnost i vječnost i ono između - život. To između što se permanentno, kontinuirano dešava i slojevito biva, individualno osvješćujemo u djetinjstvu, gdje je sjeme klicu zametnulo, gdje raste i buja, leluja, kreće se i lomi, ko travka na vjetru... Umjetnik bi rekao: „Podudarili su se izvor i (kreativno) izvorište...“
Čini se da, retrospekcijski pogled u četri i po decenije umjetničkog stvaralaštva, bez obzira na medij kazivanja, govori o jednom, jedino bitnom i vrijednom, o onom čime se u suštini bavi svaka istinska umjetnost - o životu, prirodi i čovjeku, njihovim vidljivim i nevidljivim, ekstrovertnim i introvertnim korelacijama. Dragana Karadžića, upravo, zanimaju ti tanani dodiri prirode i čovjeka, ali i individualna priroda čovjeka, koja se ogleda u odnosu na onu u kojoj obitava i skončava. Poput posvećenog arheologa Karadžićeve istraživačke, kreativne kampanje višedecenijski traju, imaju svoje faze/cikluse, „preventivna“ i „sistematska“ sondiranja tla, penetracije, zadiranja u sve dublje prirodne i civilizacijske slojeve, istovremeno i u unutarnju slojevitost ljudske duše. Takva umjetnost podsjeća na pismo kojim se duša služi u svojim saopštenjima, njen duktus dešifruje unutarnje sfere života podsvjesnim jezikom samouobličavanja. Kompleksnost tih unutarnjih suodnosa umjetnik svodi na metaforičku estetiku, asocijativnu likovnu znakovnost, ukazujući poput Rida da je „lakše kao Kolumbo otkriti drugi, novi svijet, nego dublje zaći samo u jedan dio ovog koji nam se čini da tako dobro znamo... a, ipak istorija se kao đubre gomila pred dverima prirode. I samo trenutak taštine i zdravih čula treba nam da nas nauči da iza uobičajenog stoji priroda, u kojoj za sada imamo nekakvo pravo prvenstva...“
Umjetnikovu pažnju okupira mistična unutrašnja konstrukcija koja determiniše svaku prirodnu strukturu. Njega ne interesuje privid onoga što gledamo, već pronicljivost unutarnjeg pogleda/sagledavanja koju jedino umjetnost može da izrazi. Ako „...u prirodi nema ničeg što i u nama ne bi postojalo“ (Gabo), “sva izražajna sredstva idu ka istom clilju - pronalaženju ljudskog znaka koji je istovremeno priroda“ (Alešinski). Na tom zajedničkom tlu intuitivnog rauzumijevanja Dragan Karadžić gradi svoju umjetničku sagu svedenog, skrivenog narativa, čudesnih cjelina i osobenih sprega, gdje „jedno podsjeća na sve, postaje znak mnogog“. Sistematično, analitički, sukcesivno, nadovezuju se/smjenjuju slojevi sjećanja, intervencija u tijelu slike, poput Abelovog „budnog sna“ i „mita blizine“, krećući se kroz sopstveno prošlo, refleksogenim, ontološkim činom u pokušajima odbijanja smrti i svega prolaznog. Karadžić estetski prevazilazi nepromjenljivost prošlosti otklanjajući lik smrti skriven u svakom prolaznom trenutku života. U njegovim radovima (podjednako u crtežima, akvarelima, slikama, fotografiji), sve je u uravnoteženom ritmičkom kretanju, nekom osobenom, čulnom pulsiranju, damarima/titrajima svejtlosti i zvuka. Lirska apstrakcija, novi enformel, gestualno slikarstvo samo su neke od fioka i stilskih odrednica u koje smještaju Karadžićevu umjetnost. Značajniji od determinisanih svrstavanja, čini se fini balans gradivnih elemenata slike - kompozicionog, koloritnog i crtačkog, vanredan osjećaj mjere njihovih međuodnosa - što je vidljivo u prvom, površinskom sloju. No, zađemo li malo dublje u isčitavanje djela Dragana Karadžića otkrivamo neslućene svjetove predanog erudite, poznavaoca istočnjačke filozofije, mandala, kaligrafije, vizantijskog fresko - slikarstva, ali i zapadnoevropskog književnog, likovnog i muzičkog nasljeđa. Vodič za „kulturne pejzaže“ umjetnikove „mentalne geografije“ je, upravo, njegovo djelo, koje kondezuje/sublimira civilizacijska i lična iskustva, zaborave i sjećanja, memoriju tla i pisma, kreativnu, vitalističku energiju. Svaka boja, linija, mrlja, tačka, forma, praznina/bjelina, elementarna geometrija, nosi određeno značenje, lično i univerzalno u isto vrijeme. Zgušnjavanje smisla, aktivna ćutnja, nečitljivi sadržaji, granična gomilanja, sve rečeno i nedorečeno umjetnikove su molitve i lične ispovijesti - u slici, pred slikom, komunikacija s tvorcem. Karadžićeva slika je „živi organizam“ satkana od pigmentnih čestica života, spremna da primi ispovijest i transmituje poruku. Ona jednovremeno oslobađa i zarobljava, traži procesualnost i rad iznutra. Ništa u/na njoj nije slučajno, nije ponavljanje, iako kadkad tako djeluje. Nazivi radova nagovještavaju željeni kontekst, no, nikako ne pojašnjavaju, ne banalizuju narativ, koji je istovremeno, nečitiljiv, ličan i bitan. I nerijetko, nije isključivo apstraktan i asocijativan, već vrlo predmetan i figurativan, za one koji umiju da gladaju/vide ono iza, podtekst. Znaci su svuda, u svakom od njih je čovjek, u prirodi i ona sama, skrivena u čovjeku. Traskripcija Karadžićevog pisma nije jednostavna, ni laka, zna da zavara/zavede njena muzikalnost i iskričava vitalnost. Trakasti frizovi, notni zapisi, kosine - sonarni odjeci, smisaone sinkope, dubine detalja kriju univerzum. Sve su to znaci, dodiri trajanja... sposobnost reakcije, povratka...
“...Zgušnjavanje prirode, ne samo jezika, nego znakova uopšte, je kružna, rekurzivna djelatnost, ona se odvija stepenima usavršavanja, gotovo nikada ne uspijeva od prve, zahtjeva ponovno oblikovanje. Ono novo, inovacija, nastaje tako ili nikako, u svakom slučaju, ne kao nov početak... Novost, kao izvornost, kao originalnost, čini se potrošenom. Ono što nas zanima nastaje iz gomilanja“ (Holger van den Boom).
U crnogorskoj istoriji umjetnosti višedecenijsko umjetničko djelo Dragana Karadžića zauzima posebno mjesto. Drugi mogu da liče, podsjećaju, oponašaju, upoređuju, slijede. No, sasvim izvjesno, ono je originalna vrijednost i znakovnost, individualna poetika „složenog skupa emocija, produbljene usamljenosti, sa pitanjima širim od forme i likovnosti. Potreba za priželjkivanim svjetovima igre, sjećanja, zaborava, nekog odzvanjanja znakova, odjeka, sjete... Slike nastale sa težištem u svođenju, prividnom lakoćom, suzdržanošću, s ciljem duboke lične uključenosti i ispovjesti...“
(Autorka je istoričarka umjetnosti i likovna kritičarka)
Bonus video:
