Reditelj i scenarista Vlatko Gilić, čija su djela svojevremeno ocjenjivana kao nepodobna, a ostavila su trajan trag u domaćoj i svjetskoj kinematografiji, postao je počasni član Udruženja dokumentarista Srbije - Dok Srbija.
Posebno dizajnirana članska karta sa potpisima članova udruženja DOK Srbija, koje okuplja najznačajnije predstavnike mlađe generacije dokumentarista, uručena je Giliću 5. novembra na svečanosti u Jugoslovenskoj kinoteci koja je, na njegov zahtjev, bila zatvorena za javnost.
“Postavio sam uslove, da ne bude novinara, televizije, svega što mi je zagorčalo život”, rekao je Gilić mlađim kolegama u razgovoru koji su sa njim vodili predsjednica udruženja Dok Srbija Andrijana Stojković i reditelj Vladimir Perović.
“Ovo je prvi put da je Gilić prekršio gotovo monaški zavjet ćutanja koji traje 40 godina. Izuzetno smo ponosni što se odazvao našem pozivu i na taj način ukazao poštovanje našem udruženju”, rekao je Perović nakon susreta sa 84-godišnjim rediteljem.
Susretu je prethodila projekcija igranog filma Kičma i kratkih dokumentarnih filmova Moć, In Continuo, Juda, Dan više, Zategni, dele i Ljubav, koje je Gilić stvarao u periodu od 1969. do 1975. godine. Gilić je doživio sudbinu mnogih umjetnika koji su stvarali u jugoslovenskom periodu, čija su djela bila ili zabranjena ili javno osuđena.
Iako su se njegovi filmovi prikazivali na najvećim evropskim i svjetskim festivalima, poput Kana i Berlinala, jugoslovenske vlasti su ih doživljavale kao nepodobne. Nepriznavanje njegovog filmskog dostignuća u zemlji uticalo je na odluku da prije 40 godina napusti filmsku karijeru i povuče se iz javnosti. Od tada nije snimao filmove, već se posvetio radu sa studentima na Univerzitetu u Novom Sadu.
“Kompromis se nikad ne pravi ako je vaš osjećaj ispravan. Ja ga nikad nisam pravio”, rekao je Gilić kolegama tokom razgovora o svojim djelima i svom doživljaju umjetničkog čina.
Filmovi Gilića jedina su autorska dela iz bivše Jugoslavije pohranjena u Kapsuli Muzeja moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku. Kapsula se čuva u atomskom skloništu muzeja i zaštićena je od potencijalne nuklearne katastrofe, a sadrži izbor najvećih umjetničkih djela svjetske kulturne baštine.
Gilić je prvi u nizu počasnih članova udruženja Dok Srbija.
Ta inicijativa, u saradnji sa Jugoslovenskom kinotekom, ima cilj da skrene pažnju javnosti na autore čija su ostvarenja, iako često zapostavljena, dio riznice bogatog filmskog nasljeđa iz kojeg crpu današnji filmski stvaraoci.
Rođen u Podgorici, a priznat širom svijeta, Vlatko Gilić je jedan od najpoznatijih i napoštovanijih reditilja jugoslovenske kinematografije. Gilićevi provokativni filmovi su osvojili brojne nagrade na filmskim festivalima u mnogim zemljama, od priznanja u Beogradu, u kojem živi, do festivala u Melburškog međunarodnog festivala, Berlinskog filmskog festivala gdje je osvojio Srebrnog medvjeda za film “In Continuo”. Nakon niza filozofskih kratkih filmova nastalih između 1966. i 1973, Gilićev prvi dugometražni film “Kičma” izabran je za glavnu takmičarsku selekciju na filmskom festivalu u Kanu 1977.
Slijedi film “Dani od snova” iz 1980. u kojem se posljednji put predstavio kao redatelj cjelovečernjeg igranog filma. Iako je nastavio sa pisanjem scenarija, Gilićevi kasniji uspjesi vezani su za akademsku sferu, i rad sa studentima.
Čak i prije nego što se okitio akademskim titulama, Gilićevi filmovi iz 60-ih i 70-ih godina jak su dokaz njegovog žestokog intelekta. Tokom šezdesetih stvara trilogiju nadrealističkih kratkih filmova Homo sapiens, Homo homini i Zategni Dele, inspiriranim mitom o Sizifu, a njegovi kratki filmovi iz 1970-ih sadrže realniji, dokumentarni stil. Na takvim filmovima kao što su “Ljubav” i “In Continuo” baveći se pitanjima kao što su čovjekova sposobnost za ljubav i za rat, Gilić baca svjetlo na univerzalne ljudske istine kroz jednostavne scenarije postavljene na jednom mjestu tokom razdoblja od deset do trideset minuta.
Njegova druga remek djela iz tog razdoblja, uključujući i “Moć” i “Dan više”, imaju sličan pristup, a svaki od njegovih filmova prikazuje beskrajnu znatiželju okrenutu ka ljudskoj prirodi. Za njegov dosljedno provokativan doprinos svijetu filma, Gilić je dobio nagradu za životno djelo Udruženja filmskih umjetnika Srbije u 2011.
(SEEcult.org)
Bonus video:
