Prve slike nijesu bile idilične - neugledno naselje od grubih debala, zastrtih neuštavljenim kožama, izgubljeno u beskrajnom prostoru pampe, „omeđeno“ zapadnom obalom eustarijuma La Plate. Ni najsmeliji „futurista“ nije mogao pretpostaviti da će ovo ubogo naselje već tri stoljeća kasnije postati grad širokih avenija, raskošnih zdanja, nepreglednih dokova...
Buenos Ajres osnovao je 1536. godine Pedro de Mendosa (1487-1537), španski plemić, prvi guverner Rio de la Plata i miljenik kralja Karlosa Petog. Ime mu je dao sveštenik Mendosine ekspedicije a puni naslov glasio je Suidad la Santisima Trinidad i Puerto de Santa Marija del Bueno Ajre. Sveštenik je bio veliki poštovalac Djevice Bonaire, kojoj su Aragonci 1324. godine posvetili crkvu na brdu Buen Ajre, iznad grada Kaljarija na Sardiniji, kada su ovaj grad preoteli od Pize. Uprkos optimističom nazivu grada „dobar vazduh“, „dobri vjetrovi“, početak je bio zlokoban - pomenuti sveštenik preminuo je na brodu prilikom povratka u Španiju, a samo naselje, skupa sa španskom posadom, uništili su Indijanci 1541. godine.
Narednih decenija, doseljenici - mahom iz Španije - počeli su u većem broju da naseljavaju sjeverne i središnje obale današnje Argentine, da zalaze na jug do Perua i Gornjeg Perua - prostora koji je tada obuhvatao teritoriju današnje Bolivije. Drugi doseljenici koji su dolazili iz pravca Čilea zasnovali su gradove San Huan, Mendosa i San Luis; oni koji su dolazili iz pravca Asunsiona osnovali su gradove Santa Fe i Korijentes.
Buduću argentinsku prestonicu osnovao je, po drugi put, Huan de Garaj 1580. godine, španski plemić i konkistador, koji će tri godine kasnije poginuti u borbi sa tamošnjim domorodačkim stanovništvom.
Prije osnivanja Buenos Ajresa već su na tom području postojala tri „grada“ - Kordoba Nove Andalusije (1573), Santjago del Estero (1553) i Tukuman. Bila su to zapravo siromašna privremena naselja, ali sa upravnim ustanovama karakterističnim za španske gradove.
„Raspored“ ovih naselja jasno ukazuje da su oni bili zapravo postaje u pravcu sjever - jug, na putu za Gornji Peru (i od njega) i - što je još važnije - prema Potosiju, tada najbogatijem gradu Amerike.
Upornost sudije iz Čarkasa don Huana de Matijensa i de Garaja da se upravo na mjestu gdje je Mendosa osnovao prvi put Buenos Ajres, ponovo osnuje novo naselje, rječito govori o njegovoj istančanoj geografskoj intuiciji. I Matijenso i de Garaj u Benos Ajresu vidjeli su „kapiju ka unutrašnjosti“.
Narednih decenija, Bueros Ajres opisivan je kao „najsiromašniji grad u Indijanama“, prema tadašnjim strogim kriterijumima - posjedovanju zlata i srebra. Njegovi prvi žitelji - početkom 1610.godine bilo ih je svega 500, bili su zapravo „brodolomnici“ nasukani na plićaku dva ogromna „mora“ - pampe u koju se nijesu usuđivali da zađu i zastrašujuće rijeke La Plate. Ovi prvi „stanovnici“ Buenos Ajresa zvani „Portenjosi“ bili su beznadno siromašni i njihovo preživljavanje zavisilo je od dolaska „ovlašćenih“ brodova iz Španije.
Naime, sredinom XVI vijeka Španci su u strahu od pirata i gusara - naročito engleskih, razvili sistem konvoja, odnosno ekspedicija, koje su dva puta godišnje doplovljavale iz Španije u Latinsku Ameriku i vraćali se nazad a činilo ih je 30 - 40 čak i 50 galija.
Ove ekspedicije imale su i precizno utvrđenu maršrutu - plovile su od Kadisa do zemljouza u Panami. U Portobelju gradu i prirodnoj luci na atlantskoj obali Paname pretovarivali su robu na mule koje su je prenosile preko zemljouza na pacifičku stranu do grada Paname. Tu je roba ponovo utovarivana na brodove koji su ploveći na jug pored Guajakila stizali do luke Kaljao, nedaleko od Lime. Ovdje je roba opet istovarivana sa brodova, pretovarivana na mule i raznošena širom Perua i Alto Perua. Otuda su cijene više puta pretovarivane i utovarivane robe bile izuzetno visoke, ali to je bio jedini način da se roba osigura od nasrtljivih gusara i bezobzirnih pirata.
Kada je Filip II španskoj kruni pridodao i portugalsko „žezlo“ - iako su obje kraljevine ostale faktički nezavisne, Portugalici su, koristeći svoje dvojno državljanstvo, otvorili trgovinu sa Buenos Ajresom, mada njihovi brodovi nijesu imali dozvolu niti su bili registrovani za ovo putovanje. S druge strane, Portenjosi su željno iščekivali portugalske brodove kako bi prokrijumčarenu robu odatle raznosili duž beskrajnih obala Paname ili Plate. Ova „trgovina“ učinila je da se duž vodenih tokova osnuju novi gradovi kao Korijentes i Santa Fe, ali i ožive stari - Kordoba, Santjago del Estero, Tukuman...
Iako je prvi impuls ove „trgovine“ potekao iz Buenos Ajresa, „vrata prema unutrašnjosti“ i dalje su tavorila u neopisivom siromaštvu - veću korist od krijumčarenja imala je tek manja banda krijumčara koja je uživala u izobilju, naložnicama, igri bilijara.
Iako je nekoliko guvernera u prvim decenijama XVII vijeka - poput Ernandarijasa - pokušalo da zabrani krijumčarenje, Portenjosi su uvijek nalazili načina da zaobiđu zakon. Ni savjeti dobronamjernih, da se Buenos Ajres, ali i drugi gradovi u oblasti Tukumana posvete jednoj privrednoj grani u kojoj imaju „komparativnu prednost“ - ali da im se zabrane radovi u drugim (zbog konkurencije), nijesu prihvaćeni. Prema ovom „planu“ predočenom u jednom pismu napisanom 1680. godine a sačuvanom u indijanskom arhivu, Buenos Ajres je trebao da se posveti stočarstvu, gajenju mula, proizvodnji odjeće i namještaja; La Rioha trgovini vinom i rakijom, Katamarka proizvodnji tekstila, Santjago del Estero trgovini mulama, a Kordoba proizvodnji odjeće. Ipak, buduća prestonica ostala je vjerna krijumčarenju.
Postavlja se naravno i prirodno pitanje - kako su siromašni Portenjosi plaćali krijumčarenu robu? Odgovor se krio u beskrajnim prostranstvima pampe. Već prvih decenijama XVII vijeka, „nadomak“ Bueros Ajresa pampama su lutala ogromna stada slobodne stoke koja se razmnožavala u velikom broju. Otuda su Portenjosi stvarali zadruge za tzv.“vakuerias“, odnosno organizovane ekspedicije za hvatanje goveda koje su činili ljudi naoružani kopljima. Njih 10 do 15 zadovoljnih i sa nekoliko „reala“, krenuli bi u potragu za govedima. Kada bi pronašli neobilježenu stoku, zasjekli bi joj papke šiljatim vrhom trske - životinja bi padala na zemlju, nemoćna i nepokretna. Slijedilo bi zatim klanje stotina goveda, na licu mjesta, i dranje kože sa njih. Koža se jedino i koristila sa trupla govečeta - tovarila se potom na velika kola, nosila na štavljenje a zatim utovarivala na brodove, za izvoz. Sve ostalo - meso, loj, papci...prepuštalo se divljim psima, strvinarima.
Tako je i pokrenuta prva tamošnja industrija, ma koliko se danas ona činila primitivnom, rasipničkom.
(Nastavak u narednom broju)
Bonus video:
