Presudan uticaj portenjoskog lobija

Izbor Buenos Ajeresa za glavni grad novonastalog Vicekraljevstva nije bio ni lak ni jednostavan. U „konkurenciji“ je bilo nekoliko starih gradova, svi sa pretenzijama da postanu glavni grad

4672 pregleda 0 komentar(a)
Gaučosi osvajaju pampu (Slika Rugendasa), Foto: Wikipedia
Gaučosi osvajaju pampu (Slika Rugendasa), Foto: Wikipedia

Važno mjesto u hijerarhiji moći zauzimala je i Crkva. Osim vjerskih poslova, imala je i određenu političku ulogu kontrolisanja, nadziranja, ulaganja žalbi i činila je protivtežu svjetovnim vlastima.

Sve ove pomenute insituticije bile su preuzete iz evropske Španije. Ali ono što je davalo specifičnost španskoj vladavini u latinoameričkim kolonijama bilo je domorodačko stanovništvo, „Indijanci“. Njihovo „prisustvo“ - iako su oni bili starosjedioci - otvorilo je niz ozbiljnih problema iz teologije, prava, politike.

Pokrenula su se i brojna pitanja: „Ako su ljudska bića da li nam je dužnost da ih prevedemo u hrišćanstvo? Imamo li obaveze da ih krstimo?“. I najvažnija dilema: „Imamo li prava da vodimo ratove protiv njih, da ih lišavamo njihovih posjeda, da ih porobljavamo i da ih iskorišćavamo?“.

Ta pitanja u Španiji su razmatrana i na sastancima teologa, savjetima velikodostojnika. Posebno je ovo pitanje bilo tugaljivo kada se Ernand Kortes 1519. godine iskrcao na obale Meksika i prvi put u istoriji evropske civilizacije susreo sa nepoznatom kulturom, možda naprednijom i bogatijom od njegove.

Da bi „umirili savjest“ španski velikodostojnici izmislili su instituciju „encomienda“ (od španske riječi koja znači „povjeriti“), čija je suština bila da se Špancu „povjeri“ grupa Indijanaca, nekoliko porodica ili cijelo pleme u cilju spašavanja njihovih duša i obezbjeđivanja minimalnih uslova za život. Zauzvrat, Indijanc je bio obavezan da „radi“ (dirinči) za Španca ili da mu, nakon 1615. godine plaća nametnuti danak. Ali ni Indijanci nijesu htjeli da se povinuju - bez otpora - ovakvom načinu života.

Buenos Ajeres je sve do sredine XVIII vijeka bio jedan od rijetkih gradova u čijoj okolini nije bilo Indijanaca. Tek polovinom XVIII vijeka domorodačko stanovništvo, vjerovatno iz Čilea, privučeno prisustvom velikog broja divljih konja, zauzelo je prazna prostranstva pampi, postajući tako i realna prijetnja samom gradu.

Otuda su se stanovnici Buenos Ajresa angažovali da zaštite onih nekoliko naselja koja su ih okruživala tako što su izgradili niz malih tvrđava egzotičnih naziva - Mercedes, San Miguel del Monte, Ćaskomus i Dolores, građenih od blata, sa ogradama od prošća. Posade su činili regrutovani civili, neka vrsta milicije, kopljanici na konjima. Iako slabo plaćeni i slabo naoružani, ipak su činili prvu liniju odbrane u slučaju napada Indijanaca.

Svrha ovog malog pojasa utvrđenja, bila je da štiti prva imanja, velike posjede za uzgajanje goveda na obodima Buenos Ajresa. Do tog doba bogatstvo u stoci sticalo se jednostavno lovom stada u organizovanim ekspedicijama. Ali kako su vlasnici stoke bili početkom XVIII vijeka teško pogođeni krizom, Portenjosi su počeli da osnivaju poljoprivredna dobra kao posjede za gajenje stoke gdje je ona čuvana sve do klanja.

Uobičajeni način okupljanja stoke zasnivao se na „rascaderu“ („češati se“), što se u prenosnom značenju odnosilo na logor postavljen u sred pampe. Naziv je dolazio otud što su životinje svraćale u logor da se počešu a usput dobiju komad hljeba, svježe pomije.

U blizini logora bio je izgrađen ranč vlasnik posjeda a ponekad i kuće za njegove pomoćnike i nadzornike koji su vodili težak i usamljenički život. Od Buenos Ajresa dijelilo ih je „tek nekoliko dana putovanja“.

S vremenom imanja u blizini Buenos Ajresa počela su da dobijaju svoji oblik. Njihov osnovni proizvod bila je koža koja je sada puno bolje prerađivana a i otpremana u prilično pravilnim vremenskim razmacima. Povremeno bi se prodavali i nus proizvodi - rogovi, kopita, ako je bila dobra cijena. Potražnju za kožom diktiralo je uglavnom evropsko tržište. Sredinom XVIII vijeka od nje je pravljeno mnogo predmeta za opštu upotrebu, od kojih su neki danas nestali ili se izrađuju na neki drugi način. Koža, kao ključni činilac kućne udobnosti tog vremena, korišćena je i za djelove vojne uniforme, kućni namještaj, kočije, garderobu ali i za pakovanje i prevoz topova.

Tako su ova imanja imala su veliki uticaj na Buenos Ajres. Sada je ovaj, u prethodnim decenijama i od Boga zaboravljen grad koji je živio od krijumčarenja robe i iščekivanja registrovanih brodova, polako dobija svoju „fizionomiju“ zasnovanu na lokalnoj industriji - preradi i štavljenju kože. S druge strane, za stanovnike Buenos Ajresa, društveni status sticao se sve više ličnim pregnućima a sve manje porijeklom.

Značajne promjene dešavale su se i u unutrašnjosti - „budili“ su se gradovi kao Kordoba, Mentosa, La Rioha... svaki od njih specijalizovao se za određenu posebnu proizvodnju što im je davalo poseban identitet ali i međusobno zbližavalo članove tamošnje zajednice.

Druga značajna promjena za Buenos Ajeres (ali i za ostale gradove) bilo je uvođene strogog fiskalnog režima od strane vladajuće dinastije u Španiji, Burbona. Ranije u vrijeme vladavine Habzburga kolonije u Španiji davale su Kruni porez od 20% vrijednosti iskopanog metala, a sav preostali profit ostajao je vlasnicima. Sada je uveden racionalniji fiskalni režim a sinonim za bogatstvo nijesu bili samo srebro i zlato - visoko se cijeni i koža.

Učestali su i sukobi sa Portugalcima koji su se, svim silama, trudili da prošire svoju „sferu uticaja“. Konačno, 1750. godine, potpisan je mir između Španije i Portugalije, s tim što je paktom u Il Defonsu Španija povratila sedam guarani misija - na lijevoj obali rijeke Urugvaj u zamjenu za koloniju.

Godina 1776. bila je i presudna za Buenos Ajres. Te godine stvoreno je Vicekraljevsto Rio de la Plate, a Buenos Ajres je postao glavni grad Vicekraljevstva. Novo Vicekraljevstvo pokrivalo je ogromnu teritoriju - prostiralo se preko današnjih država Argentine, Urugvaja, Bolivije, Paragvaja. Izlazilo je na oba okeana Pacifika i Atantika; imalo dvije velike rijeke - Paranu i Urugvaj, prostrane površine prerija pogodnih za svaku vrstu poljoprivredne djelatnosti, ali i konjogojstvo - u svjevernim oblastima Buenos Ajresa, južnim predjelima Kordobe i Santa Fea uzgajalo se oko 40.000 mula godišnje koje su mahom završavale u rudnicma Perua i Gornjeg Perua.

Izbor Buenos Ajeresa za glavni grad novonastalog Vicekraljevstva nije bio ni lak ni jednostavan. U „konkurenciji“ je bilo nekoliko starih gradova, svi sa pretenzijama da postanu glavni grad. Kordoba je bila sjedište najuglednijeg univerziteta u tom dijelu Amerike, Potosi je bio čuven po bogatstvu, Asunsion u Paragvaju bio je najstariji grad na ovim prostorima.

Ipak španski dvor odlučio se za Buenos Ajres jer je sa njegove pozicije idealno mogao da nadgleda portugalsko napredovanje. Istovremeno, grad je imao i najlakši pristup Španiji preko Atlantika. Nemalu ulogu imao je i snažan portenjoski lobi koji je pripomogao izboru Buenos Ajresa za prestonicu novog Vicekraljevstva, posljednjeg, kako će se kasnije pokazati, u Americi.

Iako je Buenos Ajres bio glavni grad, značajne nadležnosti imali su, preko gradskih vlada i ostali gradovi. Do 1810.godine oni su stekli i značajnu političku moć.

Bonus video: