Nebo Adžić - Adžo - Džoa, među kolegama - bivši je sekretar Sekretarijata za uređenje prostora i zaštitu životne sredine Nikšića - tvrdoga grada pod Trebjesom - i bivši predsjednik Saveza arhitekata Crne Gore - majke naše, slava joj i milost. Džoa je u ovom trenutku, oficijelno - i u svakom drugom pogledu - glavni arhitekt grada Nikšića - grada umjetnika, pjesnika i boema - a neoficijelno je laureat “Zlatnog viska” - godišnje nagrade za izuzetan doprinos u njegovanju crnogorskog prostora kroz društveno-odgovorno djelovanje na poljima arhitekture i urbanizma - koju dodjeljuje Savez teoretičara arhitekture i arhitektonskih kritičara Crne Gore (STA & AKCG).
Džoa je polučio to laskako priznanje odlučnim stavljanjem tačke na višedecenijsku sagu o Domu Revolucije - o ukletoj građevini u centru Nikšića - grada piva i čelika - što automatski povlači oprost (indulgenciju) nebrojenih grijeha koje je Džoa počinio u mladosti - a ujedno i grijeha koje će, nesumnjivo, počiniti u budućnosti.
Džoa je naš brat - vitez koji je rasčerečio nikšićku “Plavu aždahu” - i tim činom otvorio novo poglavlje u morfogenezi Nikšića - drugog po veličini grada u Crnoj Gori. Imajući u vidu taj nejvrovatni potez i zahvaljujući, ponajviše, upravo tom potezu - u povijesnici crnogorske arhitekture je otvoren fajl: “Nebo Adžić Džoa” - i raspoređen u folder: “Hall of Fame crnogorskih arhitekata i arhitektica (mnogo mladih, mnogo slatkih)”.
Džoa se, jednom riječju - zapljunuo.
“Ljudski rad se može svesti”, piše Los davne 1926. godine (Adolf Loos - Die moderne Siedlung), “na dva čina: destrukciju (rušenje) i konstrukciju (građenje). I što je veća destrukcija, da, što je ljudski rad gotovo ništa drugo do li destrukcija, više je to istinski ljudski, prirodan i plemenit rad (u originalu: Und je größer der anteil der zerstörung ist, ja, wenn die menschliche arbeit nur aus der zerstörung besteht, dann ist es wirklich menschliche, natürliche, edle arbeit. - op.a.). Koncept džentlmena (Los u originalu koristi riječ “gentleman”, koju je preuzeo iz engleskog - op.a.) se ne može drugačije objasniti.
Džentlmen je čovjek koji radi (sprovodi u djelo svoje zamisli - op.a.) samo uz pomoć destrukcije. Džentlmen je regrutovan iz redova seljaka. Seljaci samo ruše... Ko nikad nije poželio da sruši nešto?”.
“Odluka o izgradnji Spomen-obilježja borcima iz Nikšića i okoline”, stoji u tekstu naslovljenom “Kako udahnuti život veličanstvenoj ruini” i objavljenom 14. jula 2018. na ovom istom mjestu, “palim u borbi za slobodu i socijalističku revoluciju, donijeta je 18. septembra 1974. godine, na svečanoj sjednici Skupštine Opštine NK, održanoj povodom 30 godina od oslobođenja...
Tako počinje saga o ukletoj građevini u srcu tvrdoga grada pod Trebjesom - o građevini koja je trebalo da bude, ali nikada nije bila Dom Revolucije (DR) - saga kojoj se ne nazire kraj...”.
Tako počinje saga - molim vas - kojoj se nije nazirao kraj - sve do trenutka kada Nebo Adžić Džoa podiže koplje - i zariva ga u hladno srce od plavog gorskog kristala - oslobađajući tvrdi grad Nikšić - drevnu Anderbu - od teške komunističke kletve.
Ovdje, baš na ovom mjestu, često sam se bavio temama vezanim za činodejstvovanje druga sekretara, a ujedno i druga predsjednika SACG - potaknut osjećajem obaveze da mu pomognem da progleda - da bih konačno shvatio, otprilike u trenutku kada Džoa stupa na scenu u novoj ulozi - u ulozi glavnog nikšićkog arhitekta - da su te “Des yeux qui ne voient pas…” o kojima je pjevao Le Korbi (Charles-Édouard Jeanneret - Le Corbusier) - zapravo moje oči - a ne njegove. Shvatio sam da je u korijenu svega moje apsolutno nerazumijevanje razmjera dva ključna problema s kojima se Džoa neštedimice nosio od trenutka kad je ovjenčan prvom funkcijom - a zatim i nerazumijevanje logike koju je slijedio Džoa. Prvi problem je Trg slobode - problem uređenja centralnog nikšićkog trga - a drugi je, naravno, problem notornog DR.
Što se tiče trga, nema sumnje da je Džoa djelovao u skladu sa voljom naroda - poštujući standardne predstave prosječne građanke i prosječnog građanina Nikšića - drevnog ostrogotskog Anagastuma - o reprezentativnom javnom prostoru.
Možda nekima od vas rezultat nije po volji - ni meni nije po volji, ruku na srce - ali ako krenemo od pretpostavke da bi građanke i građani Nikšića - srednjovjekovnog Onogošta - kada bi im se omogućilo da se izjasne, putem referenduma, recimo - o estetskim, stilskim i napose tehničkim kvalitetima njihovog trga - listom glasali za rješenje iza kojega stoji, od samoga starta, niko drugi do li Nebo Adžić Džoa - uključujući i njegovu kontroverznu odluku da se posijeku one stare lipe.
Džoa je, molim lijepo, uredio trg po mjeri uredno ošišanog i obrijanog momka u zelenom ili kaki džemperčiću - u kompletu sa uvijek freškom košuljum - i teško da tu ima mjesta, imajući sve u vidu, za primjedbu od supstancijalnog značaja. Što se tiče DR, ne sumnjam da je Džoa, u startu, bio sklon, kao predsjednik Žirija koji je u martu davne 2016. donio odluku o pobjedničkom rješenju na Konkursu za idejno arhitektonsko rješenje adaptacije i rekonstrukcije DR - da uvaži pobjedničko rješenje - ali je dvije godine kasnije, kad se prešlo sa riječi na djela - i kada je ekipa oko Grbovića, tadašnjeg predsjednika Opšine NK, uz planiranih 450 hiljada eura predviđenih za I fazu rekonstrukcije i adaptacije DR - uspjela da iscijedi još 350 hiljada eura našega novca - Džoa osjetio da je ušao u šansu - kakva se čovjeku otvara samo jednom u životu - i da je dužan da poštuje volju građana NK - a ne bezvezne viceve koje je gurala ekipica oko Viki-Viki-Violete.
Dakle, Nebo Adžić Džoa je podigao barjak nikšićke arhitekture i urbanizma visoko - nastavljajući tačno tamo gdje su stali velikani - Đoko Minjević i Slobo Vukajlović...
Komedijant slučaj je htio da se prije par dana Džoa i ja sretnemo baš u zgradi bivšeg Ministarstva održivog razvoja i turizma - odnosno aktuelnog Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma - gdje smo se zadesili, vjerovali ili ne, istim povodom.
Dim u dim - što bi se reklo - Džoa i ja.
I taman što pomislih da je pravi trenutak da mu uručim pomenuto, laskavo priznanje STA & AKCG - osjetih neku težinu sa njegove strane. Ovaj Džoa - nije više onaj Džoa, definitivno. Onaj Džoa je bio sklon šali - često i oporoj - isključivo na tuđi račun - i vazda je uspijevao da karakterističnim kezom odagna crne oblake - a ovaj Džoa...
Ima li to veze sa porazom koalicije okupljene oko DPS-a na potonjim parlamentarnim izborima - kladio bih se da ima - a kladio bih se da ima veze i sa gotovo izvjesnim porazom DPS-a i satelitskih joj partija na predstojećim nikšićkim izborima. Što bi NK bio gori od Berana, Budve, Kotora, Herceg Novog, Tivta... A Džoa na funkciji - nije isto što i Džoa bez funkcije. “Pod kojim uglom”, što reče Rambo, “letiš u nebesa/ Pod tim te čeka hladna Trebjesa”
Čini mi se da ova pričica neće imati nastavak na ovom mjestu, ali nikad ne reci nikad...
Bonus video:
