Jedno od najpopularnijih djela azerbejdžanske klasične književnosti, roman “Ali i Nino”, koji potpisuje Kurban Said, u decembru prošle godine objavljeno je u Crnoj Gori, kao rezultat saradnje Kulturno-ekonomskog centra Azerbejdžana u Crnoj Gori čiji je direktor Sejran Mirzazada i prevodioca Vlada Ašanina.
Roman je do sada doživio više od 100 izdanja i preveden je na 33 jezika, a zahvaljujući Ašaninu sada se i čitaoci u Crnoj Gori mogu upoznati sa djelom čiji se autor do danas sa sigurnošću ne zna...
“I pored ovoliko izdanja do danas se pouzdano ne zna ko je autor romana. Neposredno prije prvog izdanja rukopis je tajanstveno nestao i sporovi oko prava na autorstvo nijesu razriješeni ni do današnjih dana. Veoma je teško kategorički ustvrditi ko je zaista autor ovog djela, ali ono što je izvjesno je da se roman može svrstati u bestselere svjetske klasične književnosti”, navodi se u saopštenju povodom prevoda. Roman je podijeljen na 30 glava, pisan u prvom licu kroz perspektivu glavnog junaka Ali-kana Širvnšira. Ali-kan je potomak stare aristokratske porodice Širvanšira. I dok su njegov otac i stric u potpunosti predstavnici azijatske kulture, on u školi potpada uticaju Zapada, navodi se u opisu...
“Kao učenik bakinske gimnazije Ali-kan upoznaje i zaljubljuje se u kćerku gruzinskog kneza koja uči žensku gimnaziju Svete carice Tamare. Ljubav prema knjeginjici, koja je vaspitana u hrišćanskoj tradiciji, Alija sve više približava evropskim shvatanjima života... Detaljno se opisuje Baku s početka 20. vijeka, na fonu događaja kao što su Prvi svjetski rat, revolucija, građanski rat, dolazak Engleza u Baku i njihov odlazak iz njega, formiranje Azerbejdžanske Demokratske Republike, boljševičko zauzimanje Bakua, sovjetizacija Azerbejdžana i gušenje nacinalnog otpora. Slikajući geografski položaj Bakua, odnose između Ali i Nino, izbor strana u ratu, u romanu su stalno prisutna dva logora, uvijek suprotstavljena i opet neprekidno sudbinski povezana - Istok i Zapad. Oba zahvataju sve životne sfere”, ističe se u opisu romana.
Autor čitaocu ne nameće svoj sud, već mu dozvoljava da sam donosi zaključke. U svijetu i danas vlada veliko interesovanje za ovo djelo u vidu prevoda, scenarija za filmove (u Engleskoj je 2016. snimljen istoimeni film), adaptacije teksta za pozorište, pa i izradu skulptura... Sve ovo je, kažu angažovani oko prevoda, bio dovoljan povod da se roman pojavi i kod nas...
“Projekat je bio pravovremeno predstavljen Ministarstvu kulture Crne Gore na Konkursu za sufinansiranje projekata za književnost i prevodilaštvo, ali nažalost nije dobio podršku. Cjelokupno finansiranje je obezbijedila azerbejdžanska firma Azmont Investments. Prevod ovog romana je pojedinačni pokušaj entuzijasta da se u Crnoj Gori oživi razumniji odnos prema prevodnoj književnosti”, ističe se u saopštenju. Ulaganje u projekte koji bi pažljivim odabirom prevodili domaći prevodioci, koštalo bi manje i imalo veći značaj od kupovine inostranih prevoda, smatra Ašanin.
“Pružanje usluga čitaocima prodajom i plasmanom prevoda djela inostrane književnosti na srpskom ili hrvatskom jeziku nije doprinos razvoju crnogorske kulture. U Ministarstvu kulture do sada za to, očigledno, nije bilo dovoljno sluha, pažnje i razumijevanja. Ostaje da se nadamo da će se taj odnos prema prevodilačkoj književnosti ubuduće značajno izmijeniti u pozitivnom pravcu”, zaključuje Ašanin.
Ko je Kurban Said?
Ovo djelo i danas prate nejasnoće vezane za autora i objavu rukopisa, postoji više različitih teorija... Smatra se da je 1935. godine neznanac ostavio rukopis romana na njemačkom jeziku u izdavaštvu “J.P. Tal & Co/Verlag” u Beču, i nestao.
Za autora se uzima Kurban Said, a ugovor o izdanju sa izdavačem potpisala je 1937. godine austrijska baronesa Elfrida Ehrenfels fon Bodmershof. Te godine se roman prvi put i pojavio iz štrampe na njemačkom jeziku, a kasnije slijede izdanja na poljskom, holandskom, švedskom, češkom, italijanskom gdje se kao autor navodi Esad Bej. Nakon Drugog svjetskog rata roman biva preveden i na mnoge druge svjetske jezike.
Neki istraživači smatraju da se pod pseudonimom Kurban Said skriva azerbejdžanski pisac, novinar i istoričar Jusuf Čemenzeminli, čija je biografija slična biografiji glavnog junaka romana, Ali - kana. Drugi, pak, tvrde da je autor djela njemački pisac i novinar, sin bakinskog naftnog magnata Avrama Nusimbauma - Leo Nusimbaum. Kao potvrdu ovoj tezi ističu neke nepreciznosti, koje se sreću u romanu, koje ne bi mogao dozvoliti autor Azerbejdžanac.
Još se smatra da je Nusimbaum pisao pod pseudonimom „Esad Bej“, što je i napisano u italijanskom prevodu djela iz 1944. godine. Treća verzija da je roman ‘Ali i Nino’ napisala baronesa Fon Bodmershof je malo vjerovatna. I napokon, postoji verzija kojom se tvrdi da pseudonim „Kurban Said“, kao i autorstvo romana, pripada nekom Muhmedu Asad - begu, koji je emigrirao na Zapad, nakon boljševičke revolucije...
Bonus video:
