Rijetka su arhitektonska djela koja se mogu uporediti sa sinkopiranom muzičkom/ritmičkom frazom - ali postoje, vjerujete mi.
Što je CHALET? Longman (ldoceonline.com - moj omiljeni englesko-engleski rječnik) veli da je chalet kuća sa kosim, strmim krovom, uobičajena u snježnim planinama, kakve susrećemo u Švajcarskoj. Izgovara se: šale - imamo kratkouzlazno “a” i dugouzlazno “e” - što bi bilo po francuski - mada mi se više sviđa kad je “a” kratkouzlazno, a “e” kratkosilazno - što je u duhu švajcarskog francuskog.
”Contemporary “Chalet Jelovac”” je kuća za odmor, rekreaciju i istraživački rad - u pastoralnom okruženju - koju je po vlastitom projektu podigla arhitektica Sonja Radović Jelovac (Studio Synthesis Architecture & Design; saradnici: Radovan Radović i Milić Đerković) za svoju porodicu i sebe. Nalazi se u pitomim Dulovinama, jugoistočno od Kolašina, na nekih 10-15-20 minuta hoda od centra.
Ovo “contemporary” bih izbacio iz naslova, jer nema dvojbe da je riječ o savremenoj kući - o savremenom šaleu - kući koja, uz sve ostalo, priziva i uvažava tradicionalnu arhitekturu u drvetu toga kraja - i to na krajnje delikatan način. Ako mi ne vjerujete, potražite fotografije tradicionalne arhitekture u drvetu kolašinskog kraja - iza kojih stoji Marko Mušič i koje su nastale sredinom sedamdesetih, u okviru istraživanja vezanih za njegov projekat Spomen-doma u Kolašinu. Ubijeđen sam da ćete na tim fotografijama, ako uspijete da ih pronađete, vrlo lako uočiti par tradicionalnih elemenata na koje se Radović Jelovac poziva lucidnim interpretacionim paralelama.
Chalet Jelovac je, bez sumnje, jedna među značajnijim realizacijama arhitektice Radović Jelovac - a samim tim je i jedna od značajnijih realizacija na tlu CG u ovom vijeku. U prilog toj konstataciji svjedoči i činjenica da je ta kuća višestruko prezentovana i nagrađivana - i na međunarodnoj i na regionalnoj sceni - tako da su informacije o njoj lako dostupne na Internetu - uz obilje izvrsnog foto-materijala.
Riječ je o četvoroetažnoj kući, površine oko 280 kvadratnih metara (mada ne bi rekao čovjek, na prvi pogled). Dispozicija sadržaja u unutrašnjosti je jasna - prostori u podrumu i na tavanu su predviđeni za istraživačko-kreativan rad - uz spa & saunu u podrumu, zatim imamo prizemlje koja je rezervisano za porodični život (dnevna soba, kuhinja i trpezarija), a na prvoj nadzemnoj etaži nalaze se dvije dječje sobe i soba za roditelje. Na prvoj etaži je kupatilo, ostale etaže su opremljene toaletima.
Kuća je vrlo kompaktna - u svakom pogledu. Geometrijski (volumetrijski) koncept je čist i logičan - ali ga nije lako opisati - što me neće obeshrabriti, naravno - upravo suprotno. Vežite se, polijećemo...
Ključna vizura iz kuće je ka zapadu - a ključna vizura ka kući je iz pravca zapada. Ako krenemo od činjenice da se ključne vizure iz i ka kući poklapaju (preklapaju) - vrlo brzo ćemo uočiti (osjetiti) da upravo na toj činjenici počiva i hijerarhija sadržaja u unutrašnjosti - kao i raspored otvora - što, sve zajedno, u sljedećem koraku ukazuje na čvrst strukturalno-volumentrijski koncept kuće - i, posljedično, na harmonične prostorne odnose kosih i vertikalnih ravni u eksterijeru. Otud i tri plana na zapadnoj - podužnoj fasadi. U prvom planu je terasa pod kosim krovom - pod strehom. Terasa se vrlo prirodno nastavlja na dnevnu sobu - njen je produžetak. Volumen koji sadrži dnevnu sobu centralni je i najveći volumen. Sekundarni, ili južni volumen, lociran je sa desne strane - ako kuću posmatramo iz pravca zapada - i povučen je u drugi plan u odnosu na primarni volumen za trećinu širine kuće. U drugom planu vidimo kosu krovnu ravan koja u visini etaže potkrovlja prelazi u vertikalnu ravan - otprilike na polovini kose ravni u prvom planu - s tim je kosa ravan sekundarnog volumena neznatno smaknuta prema dolje u odnosu na kosu ravan primarnog volumena. Jedini otvor na vertikalnoj ravni drugog plana je glavni ulaz. Sve krovne ravni su pokrivene crnim galvaniziranim limom (a ne bitumenskom/asfaltnom šindrom) - kao i sve spoljne vertikalne ravni koje su okrenute ka zapadu i ka istoku. Treći, ili sjeverni volumen, nalazi se sa sjeverne - desne strane - i povučen je u odnosu na primarni volumen za dvije trećine širine kuće (u pravcu istoka) - odnosno za trećinu širine kuće u odnosu na sekundarni volumen. Taj volumen se projektuje ka zapadu, uskom, odlučnom vertikalom u visini cijele kuće. Što se tiče pogleda iz pravca istoka - sa te strane imamo samo kosu ravan krova - sva tri volumena su pod istom krovnom ravni - koja u visini etaže potkrovlja prelazi u vertikalnu ravan - sa četiri otvora - dva na prvoj, dva na drugoj etaži, simetrično u odnosu na vertikalnu osu.
A sad da vidimo što se dešava na bočnim fasadama - južnoj i sjevernoj.
Prethodno vam moram priznati nešto - naime, kad sam krenuo da redom listam fotografije na Facebook profilu “Sonja Radovic Jelovac” - ispostavilo se da sam se šalio kad sam rekao da je ključna vizura ka kući iz pravca zapada. Ključna vizura ka kući je južna - iz pravca juga, definitivno - ali kuća (kao cjelina) nije okrenuta ka jugu. Teren je sa te strane pod savršenim nagibom i sve je vrlo bajkovito. Ta linija terena kao da je povučena rukom (samo jedan elegantan ali i rezolutan potez debelim zelenim flomasterom) - i onda iz te linije, bukvalno, izrastaju ta dva savršena zuba - dva zabatna zida, obložena, kao i sve vertikale okrenute ka jugu i sjeveru, vertikalno postavljenim daskama od crne munike (Pinus heldreichi). Zabatni zid u prvom planu pripada sekundarnom volumenu - a drugi, sekundarni zabatni zid, koji je povučen za (otprilike) četvrtinu dužine kuće u pravcu sjevera - pripada primarnom volumenu. Onda imamo kosu liniju krova - kose linije krovova, pardon - jer je krovna linija sekundarnog volumena neznatno smaknuta - kao što rekoh - u odnosu na krovnu liniju primarnog volumena. Treba pomenuti i da su sve ivice volumena projektovane (izbačene) u prostor nekih tridesetak centimetara - u debljini zida, odnosno krova - i naglašene su opšivom od pomenutog, crnog galvaniziranog lima.
Izgleda da sam ispucao za danas, a nijesam ni počeo...
Nastavak u sljedećem broju...
Ponoviću, za kraj, da su rijetka arhitektonska djela koja prizivaju plesni trokorak preko dvočetvrtinskog takta - ali postoje - ne bi imalo smisla da ne postoje...
Oba, lá vem ela - reče Jorge Ben Jor jednom davno...
Bonus video:
