U foajeu Nikšićkog pozorišta otvorena je izložba “Humana priča o humanoj bici – pet decenija filma Bitka na Neretvi”, a nakon otvaranja izložbe prikazan je pomenuti film.
Na 15 panoa, podijeljenih u tri dijela, ispričana je priča o filmu koji je, prema procjenama svjetskih producenata, koštao nevjerovatnih 12 miliona dolara, a u njegovom finansiranju učestvovalo je 58 preduzeća. U prvom dijelu izložbe, koji nosi naziv “Iza kamere”, su fotografije i podaci o snimanju filma, najvažnijim akterima projekta, a poseban dio posvećen je najznačajnijoj sceni – rušenju mosta na Neretvi. Za potrebe filma u vazduh su dignuta dva mosta. Drugi dio izložbe posvećen je premijeri, reakcijama i kritikama koje je film doživio, a poseban dio odnosi se na priču o plakatu koji je, za englesku verziju filma, uradio Pablo Pikaso. Treći dio, pod nazivom “Država i film” ispituje način koji je vladajući režim iskoristio za vlastitu političku promociju.
“Danas sam stavio na kocku sve ono što sam mukotrpno sabirao punih deset godina. Danas počinjem bitku koja će odlučiti ne samo sudbinu ovog filma, nego i sudbinu svega onoga što sam do sada uradio. Imam puno povjerenje u svoje saradnike, ljude koji već četiri godine zajedno sa mnom ratuju za najveći filmski projekat u svijetu”, kazao je reditelj Veljko Bulajić na početku snimanja filma, u oktobru 1967.godine.
Da je bio “dobar kockar” govori i to da je film osvojio 14 vodećih međunarodnih filmskih nagrada, kao i da ga je žiri Međunarodnog festivala u Moskvi 2010.godine, u konkurenciji 120 filmova svjetske kinematografije, uvrstio među deset najznačajnijih filmskih ostvarenja snimljenih o Drugom svjetskom ratu.
Film je nominovan za Oskara, prikazan je u 80 zemalja, a 350 miliona gledalaca ga je uvrstilo među najgledanije filmove evropske kinematografije.
Azra Đelmo, direktorica JU Muzej “Bitka za ranjenike na Neretvi” iz Jablanice, kazala je da je izložba o filmu neodvojiva od njihovog muzeja iz prostog razloga što je film “realne istorijske događaje predočio svjetskoj javnosti”.
“Cilj nam nije bio da prikažemo umjetničku stranu filma, već odnos države, ideologije i umjetnosti. Narodnooslobodilačka borba, kao temeljni narativ jugoslovenskog posleratnog društva, stalno se afirmisala upravo kroz umjetnost, i to kroz filmsku, podsjećajući javnost na žrtve koje su podnijete u izgradnji Jugoslavije. U tom smislu se kroz film ‘Bitka na Neretvi’ može prepoznati uloga države u umjetnosti uopšte”, kazala je Đelmo, koja je, uz Ozrena Islamovića, autorka izložbe.
Prema riječima Đelmo, budžet filma je bio praktično neograničen, u njegovom snimanju učestvovalo je nekoliko hiljada pripadnika Jugoslovenske narodne armije (JNA), dok je angažovanje holivudskih i sovjetskih glumaca trebalo da naglasi “vanjsko politički srednji put” kojim se Jugoslavija kretala. U filmu su igrale svjetski poznati glumci poput Orsona Velsa, Jula Brinera, Sergeja Bondarčuka, Entoni Dosona, ali isto tako i najveći jugoslovenski glumci: Milena Dravić, Boris Dvornik, Ljubiša Samardžić, Velimir Bata Živojinović.
Direktorica muzeja u Jablanici kazala je da im je porodica narodnog heroja Steva Opačića poklonila originalne fotografije sa snimanja filma, dok je beogradska rediteljica Mila Turajlić dozvolila korišćenje isječaka iz njenog dokumentarnog filma “Cinema komunisto”.
Direktorica JU Muzeji i galerije Nikšić, Jelena Đukanović, istakla je da je izložba dio kulturne razmjene u okviru prekograničnog projekta ,,Zanimljivi muzeji“ - Crna Gora/Bosna i Hercegovina. Projekat, koji je započet prošle godine, finansira Evropska unija, a realizuju ga Udruženje LiNK iz Mostara, Muzeji i galerije Nikšić, Nacionalni muzej Crne Gore i Opština Jablanica.
“Fokus projekta u Nikšiću je adaptacija i osnivanje posjetiteljsko-istraživačkog centra na Crvenoj stijeni. Crvena stijena je za nas Nikšićane veoma značajna, ali i za cijelu Crnu Goru”, kazala je Đukanović i dodala da je prije mjesec, u muzeju “Bitka za ranjenike na Neretvi” u Jablanici, JU Muzeji i galerije Nikšić organizovala izložbu “Sve boje Crne Gore”.
“Značaj projekata poput ‘Zanimljivi muzeji’ pokazuju da je prekogranična saradnja izuzetno važna u smislu kulturne saradnje muzeja i ustanova kulture uopšte i to je put kojim treba u budućnosti da idemo”, poručila je Đelmo.
Izložba, koja nosi naziv po kratkoj izjavi Josipa Broza Tita koju je dao nakon premijere filma u Sarajevo, organizovana je uz podršku Nikšićkog pozorišta.
Snimanje filma započeto je 25.oktobra 1967. godine, a premijera je bila 29.novembra 1969. u Sarajevu. Premijeri su prisustvovali Sofija Loren, Omar Šarif, a plakat za englesku verziju filma uradio je čuveni Pablo Pikaso. Bio je to jedan od dva filmska postera koje je uradio. Drugi je bio za španski film "Andaluzijski pas" iz 1929. godine.
Za plakat za film “Bitka na Neretvi" nije tražio nikakav honorar, već samo sanduk vina iz Jugoslavije. Plakat je štampan u ograničenom tiražu i svaki na poleđini ima Pikasov potpis. Njujork Tajms je 2012.godine, u udarnom nedjeljnom broju, taj plakat objavio u 1,2 miliona primjeraka.
Bonus video:
