Film “Vremevidac”, crnogorskog multimedijalnog umjetnika Stevana Lutovca, tokom proteklog vikenda bio je dostupan svjetskoj publici na “Free Independent Film Weekend” festivalu, u okviru programa drugog izdanja “Free Independent Fright Night”. U pitanju je filmski festival iz Njemačke, Štutgarta koji se sastoji od četiri različita festivala, na kojem nezavisni filmski umjetnici predstavljaju svoje projekte.
Crnogorski film “Vremevidac” (Seer of time) prikazan je u selekciji zajedno sa još 35 filmova iz čitavog svijeta, a koje je izabrao glumac i reditelj Thomas Goerch sa svojim timom. Prikazan je u sklopu programa koji obuhvata horor i paranormalne filmove, a projekcije su realizovane onlajn usljed pandemije kovid-19, a na Fejsbuk stranici festivala su postavljeni linkovi za strimovanje.
"Vremevidac” je doktorski umjetnički projekat, koji je Lutovac odbranio na Univerzitetu umetnosti u Beogradu čime je stekao zvanje doktora umjetnosti. Lutovac se u ovom projektu bavi istraživanjem fenomena vremena i fenomena fantazije u umjetnosti (generička moć fantazije u snovima).
”Film je nastao oslanjajući se na tradiciju vremenske svijesti Avgustina Hiponskog, koji tvrdi da prošlost i budućnost postoje samo kao imaginarna vremena i da jedino sadašnjost egzistira kao dio fizičke realnosti. U ovom projektu Lutovac daje i autorsku, umjetničku definiciju vremena, čija se umjetnička istina percipira doživljajem i iskustvom ovog djela. Značajno je napomenuti i činjenicu da ovaj prošireni film kao multitemporalna struktura, koja u sebi sažima fizičko, dramsko i psihološko vrijeme, nudi gledaocu i specifični doživljaj vremena”, navodi se u opisu djela.
Lutovac objašnjava da je ovaj projekat zapravo prošireni film sastavljen od četiri filma koji se u cjelini gledaju na više ekrana, simultano - “u više različitih prostorija ili u istoj prostoriji, ali na različitim zidovima, gdje publika/gledaoci krećući se kroz prostor galerije bira željeni sadržaj koji želi da gleda, vršeći na taj način perceptivni performans”. Svaki film, odnosno ekran u prostoru, prikazuje određeni vremenski poredak - budućnost, sadašnjost i prošlost, a Lutovac je u sklopu svog umjetničkog projekta napravio i integralnu triptih verziju filma koja audio-vizuelnim sredstvima prikazuje kako ljudski um percipira vrijeme.
Koristeći se svim tim sredstvima Lutovac gledaoca direktno uključuje svoja istraživanja vremena koje ga fascinira. On ističe da je kao jedan od glavnih zadataka sebi postavio da vizuelnim sredstvima - prostorom i putem višestrukih ekrana, “opredmeti vrijeme koje nema fizičke osobine” i predstavi dejstvo koje taj prostor (uz pomoć zvuka, pokreta i narativnih struktura) ostvaruje na vremensku percepciju.
Na pitanje otkud impresija vremenom, Lutovac “Vijestima” odgovara:
"Vrijeme je naš najbitniji resurs u životu. Čitav ljudski život određen je vremenom. Svi misle da znaju što je to vrijeme do onog trenutka kada treba da ga definišu. Citat koji najbolje ilustruje ovu problematiku, a koji ujedno može poslužiti i kao prolog mnogim istraživanjima, bio bi odgovor Svetog Avgustina (Aurelije Augustin Hiponski) na pitanje: ‘Šta je vrijeme?’. Odgovor glasi: ‘Ako me niko ne pita, znam, a ako treba da objasnim onome ko me pita, onda ne znam!’...”, priča autor i nastavlja:
”Vrijeme ne postoji van ljudskog iskustva, pa možemo reći da je čulo za vrijeme svijest (o vremenu). U fizičkom smislu vrijeme ne postoji, postoje samo rokovi. Ako bismo već morali strogo da objasnimo vrijeme, konvencionalnom logikom, onda je lako zaključiti da budućnost i prošlost ne postoje, one su imaginarna vremena koja mogu da egzistiraju samo kao sjećanje i nadanje. Jedino postoji sadašnjost kao dio fizičke realnosti i ona je uvjek u kontinuitetu i nemjerljva. Treba vrijeme okrenuti da radi u našu korist, ne treba mu robovati”, poručuje umjetnik.
Njegovo djelo je, kaže, nastalo iz ličnog nezadovoljstva autora aktuelnim naučnim definicijama vremena, za koje smatra da su nefunkcionalne u fizičkoj realnosti i jedino mogu da egzistiraju unutar umjetničke/filmske realnosti. Autor na neposredan način to i dokazuje u ovom djelu, nudeći gledaocu i svoju definiciju, a “Vijestima” kaže i da istražuje samog čovjeka i njegov odnos sa vremenom.
”Istražujem, prije svega, čovjeka i njegov odnos sa vremenom koji dolazi preko prostornih promjena. Takođe, u ovom radu su primijenjene razne teorije, koje su međusobno suprotstavljene, ali se ponegdje i međusobno dopunjuju. Ovaj film, umjetničkim sredstvima, dokazuje da su neke teorije koje su se smatrale revolucionarnim, u suštini disfunkcionalne u realnosti, dok u filmskoj realnosti savršeno funkcionišu. Takođe, istraživao sam i ljudsku percepciju, kao i audioviziju koja predstavlja posebnu vrstu audio-vizuelne percepcije koja nastaje u kombinaciji, kada jedna percepcija utiče na drugu i pritom je mijenja. Takođe, tu je obimno istraživanje imaginacje i snova, kao polja u kojem vlada distorzija vremena i prostora, i drugačija logika nego u ‘budnoj’ realnosti”, priča Lutovac.
Film je sniman u Crnoj Gori, na Cetinju, Lovćenu, Skadarskom jezeru, kao i u Budvi, Kotoru, Tivtu, a uloge tumače: Đuro Paović, Dragan Vujović Ćila, Jelena Zec, crnogorska književnica Slavica Milošević, Milan Klikovac, Katarina Orlandić, Filip Đurković, Alen Redžepović, a pojavljuje se i autor, Stevan Lutovac.
Govoreći o filmu, on je istakao i da, ako je film produžetak ljudske svijesti, kao što tvrdi Džin Jangblad (Gene Jungblood), onda je jasno da je prošireni film najbolji medij za proširenje svijesti o fenomenu vremena.
”Ili kako to on kaže: ‘Za prošireni film je potrebna proširena svijest’”, kaže on.
Projekat “Vremevidac” je ranije imao i premijeru jednog od četiri filma na Mikser festivalu, a u pitanju je bila verzija filma koja je prilagođena za jedan ekran, a koja predstavlja sadašnjost i koja je u dramaturškom smislu konkretnija od ostalih verzija u smislu da je lakša za praćenje priče. Pored toga, kompletan projekat predstavio je crnogorskoj publici krajem juna 2021. godine, na samostalnoj multimedijalnoj izložbi “Vremevidac: vrijeme, prostor, snovi”, u Muzeju i galeriji Tivat. Iako je ranije imao nesuglasice sa čelnicima institucija i ustanova kulture u Tivtu, one su nestale i Lutovac je ostvario dobru saradnju sa Centrom za kulturu. Ta izložba, ističe, nije bila povratak Crnoj Gori, jer “da bi se vratio, prvo treba da ode”.
”I kada fizički nisam tu, prisutan sam duhom i svojom umjetnošću”, kaže Lutovac i dalje najavljuje nove projekte, izložbe i istraživanja.
”Planovi su da i dalje stvaram i istražujem, ali i da svoja djela dijelim sa publikom. Postoje planovi za druge, nove izložbe i premijere, ali to ne zavisi toliko od mene”, zaključuje on.
Snovi kao jezik duše
Predstavljajući se u Tivtu, Lutovac je projekat razložio u prostoru galerije i kao film i kao izložbu sastavljenu od pokretnih slika.
”Za razliku od tradicionalnih slikarskih djela, ove slike, osim pokreta, posjeduju zvuk, dramaturšku strukturu i vremensku dimenziju. Postavka je bila osmišljena tako da se glavna i najkonkretnija verzija filma, koja predstavlja sadašnjost, prikaže na velikom platnu u dvorištu galerije. Verzija filma koja predstavlja budućnost, emitovana je na terasi kule, dok je u galerijskom prostoru postavljena triptih verzija i verzija filma koja predstavlja prošlost. Tokom projekcije, glavni glumac filma, Dragan Vujović Ćila, izvodio je performans obučen u Zlog čarobnjaka. Tokom performansa on silazi sa kule Buća i penje se na scenu gdje se projektuje film, da bi tu uz ritualni ples i uz pomoć čarobne kugle, bacao magiju na publiku. Izgleda da je magija djelovala”, prisjetio se Lutovac svog predstavljanja u Tivtu.
On objašnjava da je želio da podstakne prisutne da razmišljaju o fenomenu vremena i da shvate značaj snova kao “jezika duše”, a da pri gledanju aktiviraju misaone procese i maštu tako što će sami povezivati audiovizuelne sintagme koje dolaze sa više ekrana, simultano.
Bonus video:
