Šta zapravo znači živjeti istinski slobodnim životom, na koje prepreke nailazi osoba koja želi da živi slobodno, da li je moguće ovako žjiveti i koja je cijena tog poteza - na ova pitanja njemački filozof Volfram Ajlenbeger pokušao je da ponudi odgovore u knjizi “Vatra slobode - Spasavanje filozofije u mračnim vremenima 1933-1943” koja se bavi životom i djelom četiri znamenite filozofkinje - Simon Vejl, Ajn Rand, Simon de Bovoar i Hane Arent. Grandiozna knjiga o četiri globalne ikone koje su izustile šta znači živjeti istinski slobodan život na liticama 20. vijeka i sa svjetskim uticajem do danas, pisana je kao mješavina biografije, filozofskog teksta, hronoke i klasičnog romana što joj daje veliku dozu čitljivosti među najširom čitalačkom publikom. “Vatru slobode” je objavila zrenjaninska izdavačka kuća Agora u prevodu Saše Radojčića.
Ajlenberger nam donosi svjedočanstvo o izuzetnoj intelektualnoj konstelaciji i rađanju nove filozofske misli baš u deceniji kada je cijelu Evropu, pa i svijet, obuzimalo jedno od možda najtežih civilizacijskih iskušenja - bila je to decenija između 1933. i 1943, možda i najmračnije poglavlje evropskog modernizma. Za razliku od prethodne njegove knjige “Vrijeme čarobnjaka” u kojoj su se čitaoci mogli upoznati sa grupnim portretom četiri briljantna mlada filozofa poslije Prvog svjetskog rata - M. Hajdegera, V. Benjamina, E. Kasirera i L. Vitgenštajna koje je ujedinio “duh vremena”, glavne junakinje ove posve dinamične epizode u istoriji svetske filozofije - Simon Vejl, Ajn Rand, Simon de Bovoar i Hana Arent su, suočene sa istorijskom i civilizacijskom katastrofom, razvijale sopstvene vizionarske ideje, na različite načine mislile i definisale slobodu i postavile nove temelje istinski slobodnom, emancipovanom društvu. U impresivnoj vještini pripovijedanja, Ajlenberger je umjećem “epizodnog istančavanja” ukazao na raznolike nijanse ovih životnih epizoda. Ovaj pustolovni put vodi od Staljinovog Lenjingrada do Holivuda, od Hitlerovog Berlina i okupiranog Pariza do Njujorka; ali prije svega revolucionarnim mislima, bez kojih naša sadašnjost - i budućnost - ne bi bile iste. Njihova postojanja - kao izbjeglica, aktivista, boraca otpora, izuzetnih mislilaca svoga doba - pokazuju se kao proživljena filozofija i impresivno svjedoče o oslobađajućoj snazi misli.
Ajlenbergerova knjiga nam predstavlja avanturističke živote četiri izvanredne žene koje su se borile za našu slobodu u mračnim vremenima usred previranja u Drugom svjetskom ratu, i položile su temelj za istinski slobodno, emancipovano društvo. Ajlenberger ih je pratio dobrih deset godina. Skicira njihove odnose i ljubavne priče, izvještava o projektima knjiga, pokušajima pisanja, idejama, razmišljanjima, uvjerenjima. Omogućuje nam da shvatimo njihovu perspektivu o deceniji u kojoj je svijet postao bojno polje diktatora Hitlera i Staljina, u kojem je Ruzveltov Nju dil okrenuo Sjedinjene Države naopačke, u kojem je počelo ubistvo evropskih Jevreja. Ove autorke nikada nisu sjedele zajedno za stolom ili međusobno raspravljale. Konstelacija je Ajlenbergerov izum, dobar, uvjerljiv nalaz, jer osim ogromnih razlika tu su bile i prosvjetljujuće sličnosti, filozofska tradicija, užas nad političkim razvojem.
Ajn Rand je emigrirala u Sjedinjene Države iz Lenjingrada. Dok je ona ostvarivala svoj američki san, Vermahht je u višegodišnjoj blokadi izgladnjivao njen rodni grad. Ona je, u međuvremenu, branila svoju Ameriku od Nju dila, što se činilo njenom izdajom slobode koja je protiv greške, socijalizma i kolektivističkog ludila. Hana Arent je za dlaku pobjegla nacionalsocijalistima u Francusku, odakle je 1940. internirana u logor Gurs, iz kojeg je pobjegla kada je Vermaht okupirao Pariz. U maju 1941. stigla je do Njujorka. Iskustvo pripadnosti “novoj vrsti ljudi” koje “neprijatelji stavljaju u koncentracione logore, a u logore za interniranje njihovi prijatelji” odredilo je njeno političko razmišljanje. Kasnije je napisala da se mora “braniti kao Jevrejka” ako je “napadnuta kao Jevrejka”. To je značilo: “Ne kao Njemac ili kao građanin svijeta ili ljudskih prava ili bilo čega”.
U međuvremenu, mlada profesorica filozofije Simon de Bovoar pokušavala je razumjeti svoj odnos sa Žan Polom Sartrom, tražeći sopstveni glas, svoj projekat, a da pritom ne ostaje obrambena prema drugima, kao što je to već dugo činila. Jedna od koje se izdvojila bila je njena koleginica Simon Vejl, koja je, uprkos svojoj fizičkoj slabosti, kombinovala gotovo neograničenu empatiju i aktivističku odlučnost s intelektualnom produktivnošću. Simon Vejl je otputovala u Njemačku kako bi shvatila uspon nacionalsocijalista, prekinula je s komunizmom kada je prepoznala strukturnu sličnost staljinističkog Sovjetskog Saveza i Trećeg Rajha 1933. godine, pomogla je odbjeglom Trockom i istovremeno mu prebacivala zbog njegove revolucionarne politike. Javno se zalagala protiv vojne potpore republikancima u Španiji od strane francuske vlade i otputovala u susjednu zemlju, gdje je trajao građanski rat, te se pridružila anarhističkim milicijama. Emigrirala je kada su Njemci okupirali Francusku, a zatim se vratila iz Njujorka u Evropu, u London, kako bi se borila za oslobođenje svoje zemlje i poginula ako je potrebno. Simon Vejl je vjerojatno najmanje čitana od njih četiri, a njen je put od aktivističke ljevice do katoličanstva je sigurno mnogima previše čudan. Filozofsko-istorijsko-biografski narativ se završava njenom smrću 24. avgusta 1943. godine.
Ajlenberger ovom knjigom približava filozofiju prikazujući je prvenstveno kao odgovor na situacije iz životne istorije. Veliča je kao način sticanja slobode, a zatim je povezuje s mišljenjem, modom, trenutkom.
Volfram Ajlenberger, rođen 1972, njemački je filozof i pisac koji je bio višegodišnji glavni urednik časopisa Philosophie Magazin. Njegova glavna strast primjena je filozofskih ideja u savremenom životu. Objavio je devet knjiga, a u svjetskim razmjerima najpopularnija je “Vrijeme čarobnjaka” (Zeit der Zauberer) koja je 2018. dobila prestižni Bayerischer Buchpreis, za samo dvije godine po izlasku iz štampe ova knjiga je prevedena na više od 20 svjetskih jezika, pritom našavši se na listi najboljih knjiga od strane kritičara Tajmsa za 2020. godinu. Ajlenbergerova knjiga “Finnen von Sinnen” (Raspamećeni Finci) više je mjeseci bila na listi bestselera časopisa Der Spiegel. Ajlenberger je kolumnista nedjeljnika Die Zeit, voditelj emisije Zvjezdani sati filozofije, član programskog odbora filozofske konferencije phil.cologne i voditelj programa izdavačke kuće Nicolai Publishing. Ima i licencu fudbalskog trenera. Živi u Berlinu.
Bonus video:
