Nakon što se prošle godine predstavila na 15. Petrovac Jazz festivalu, istaknuta makedonska koncertna pijanistkinja prepoznatljiva po autentičnom stilu i neobičnom repertoaru Ema Popivoda, sredinom proteklog mjeseca se ponovo predstavila crnogorskoj publici koncertima u Kraljevskom pozorištu Zetski dom na Cetinju i Kulturno-informativnom centru “Budo Tomović” u Podgorici.
”Crna Gora je zemlja sa bogatom kulturnom tradicijom i divnom muzikom. Za gostovanja u Crnoj Gori, kao poklon publici, napisala sam kompoziciju na temu crnogorske pjesme ‘Još ne sviće rujna zora’. Iskreno se nadam da im se dopalo”, otkriva u razgovoru za “Vijesti” i ističe da je zadovoljna toplim prijemom crnogorske publike.
Rođena u muzičkoj porodici, Popivoda od malena pokazuje izražen talenat, ali i interesovanje prema toj umjetnosti. Godinama se usavršavala i brusila svoj stil i virtuoznost koje danas karakteriše najčešće izvođenje savremenih kompozitora iz njene domovine, ali u kombinaciji sa kompozicijama zasnovanim na makedonskoj tradicionalnoj muzici i sa djelima romantičara... Takođe je posvećena i kamernoj muzici, pa često nastupa na najprestižnijim festivalima i kulturnim događajima širom svijeta sa raznovrsnim spektrom muzičkih saradnika.
”Muzika i kultura su identitet jednog naroda. Oni su njihov zaštitni znak i odražavaju autentičnost svakog naroda. Drago mi je što je Makedonija zemlja sa bogatom muzičkom tradicijom koja se zaista veoma cijeni. Uopšte, zemlje Balkana obiluju zaista bogatom kulturnom tradicijom, muzikom, folklorom, svaka drugačija i posebna. Zato smatram da svaka država treba da njeguje svoju kulturu, svoju muziku i da radi na njihovoj promociji”, poručuje ona u razgovoru za “Vijesti”...
Završila je doktorske studije iz klavirske izvedbe sa najvećom ocjenom u klasi. U okviru koncerta “Makedonska nokturna”, Popivoda je na oduševljenje publike izvela 12 kompozicija makedonskog autora Dimitrija Bužarovskog, koje su zasnovane upravo na makedonskim narodnim temama. Iako su kompozicije pisane u prijatnom i jedinstvenom klavirskom stilu Šopena i Lista, muzika je ipak razumljiva i lako prihvatljiva za slušanje zbog prepoznatljivih tema makedonskih narodnih pjesama kao što su: Zajdi zajdi, Kaleš Anr, Jovano Jovanke, Ne si go prodavaj Koljo čiflikot, Despia, More sokol pie, Trnuško...
Popivoda je priznata makedonska koncertna pijanistkinja i vanredna profesorka klavira u svojoj zemlji... Uporedo sa karijerom pijanistkinje učestvovala je i u eksperimentalnom projektu fusion muzike. Popivoda je 2015. godine bila solista Orchestra regional de Cannes, u Nici, u Francuskoj, izvodeći koncert za klavirski orkestar i DJ, sa svjetski poznatim producentom Derikom Maiom. Njen najnoviji projekat “Akustična elektronika” u kome se usvajaju svjetski poznati elektronski hitovi za klavir i bubnjeve, muzički kritičari u Austriji, Hrvatskoj i Crnoj Gori ocijenili su kao jedinstven, inspirativan i osvježavajući. Popivoda je predstavljala Makedoniju kao član svjetske mreže lidera “Globalni mostovi” kao mladi kulturni lider. Predsjednik Sjeverne Makedonije Đorđe Ivanov odlikovao ju je za lidera u oblasti kulture i umjetnosti.
O svojoj karijeri, nastupima u Crnoj Gori, muzičkoj umjetnosti uopšte, govorila je za “Vijesti”...
Nedavno ste održali dva koncerta u Crnoj Gori, u Kraljevskom pozorištu na Cetinju i u KIC-u Budo Tomović u Podgorici. Pored toga, i ranije ste gostovali u Crnoj Gori. Kakve utiske nosite ovoga puta, šta Vam je bilo posebno u odnosu na ranije i kakav ste odnos ostvarili sa prisutnom publikom?
Zaista sam srećna što sam ponovo imala priliku da nastupim u Crnoj Gori. Uvijek nailazim na odličan i topao prijem publike, veoma prijatnu koncertnu atmosferu i visoko profesionalnu organizaciju koncerta. Ovog puta sam nastupila u tri grada, u tri koncertne sale. Imala sam priliku da podelim muziku sa divnom publikom od koje sam posle svakog koncerta dobijala iskrene pozitivne komentare. Moja prethodna posjeta Crnoj Gori bila je na Petrovačkom džez festivalu i na Muzičkom promenade Pine u Tivtu, što je bilo potpuno drugačije iskustvo. Bîne tih festivala su otvorene, a program koji sam izvodila bio je iz mog autorskog koncertnog projekta “Akustična elektronika”. Ova posljednja posjeta je bila drugačija i veoma sam zadovoljna divnim prijemom, novim poznanstvima i pozitivnom energijom sva tri koncerta.
Na programu koncerta koji ste nazvali “Makedonski nokturno” bilo je 12 kompozicija makedonskog autora Dimitrija Bužarovskog. Zbog čega ste odlučili da izvedete baš njegovih 12 djela i kako ih je publika prihvatila, s obzirom na to da se češće izvode neke svjetski poznate kompozicije, da kažem klasici u klasičnoj muzici? Šta karakteriše stil Bužarovskog i koliko je Vama on zahtjevan za izvedbu?
Na svom koncertnom repertoaru sviram djela iz standardne klasične klavirske literature. Ali imam i nekoliko koncertnih projekata sa muzikom makedonskih autora, kao i svoju muziku. Sa ovim nokturna - op.49 i op 52 Dimitrija Bužarovskog, napisane na makedonske narodne teme, imala sam priliku da nastupam na mnogim svetskim koncertnim pozornicama, kao što su Njujork, Tokio, London, Budimpešta, Rim, Bratislava, Brisel, Beograd, Sofija itd. Publika i organizatori ovu muziku uvijek prihvataju sa divljenjem, a muzički kritičari visoko cijene kompozicije i interpretaciju. Upravo ovaj program u kome se mogu čuti teme poznatih makedonskih pesama Zajdi zajdi, Jovano Jovanke, Sećaš li se Milice, More soko pije, Ne prodaj Kolju salaš itd. daju autentičnost koncertu. Ovaj koncert je velika promocija makedonskog folklora, makedonske muzike i kulture, koju publika rado čuje. Zato sam odlučila da sa ovim koncertom nastupim i u Crnoj Gori. Dugi aplauzi, ovacije i čestitke nakon koncerta pokazuju da je ovaj koncert ostavio pozitivan utisak na crnogorsku publiku.
Koliko je važna savremena kulturna razmjena u klasičnoj/ozbiljnoj muzici danas i zbog čega? Takođe, koliko je važo odstupati od klasika i onoga što su temelji, a kako bi se umjetnost dalje gradila i razvijala?
Kulturna razmjena i međunarodna kulturna saradnja posebno su važni za karijeru svakog muzičkog umetnika. To je jedan od načina da se izgradi koncertna karijera. Kulturna saradnja pruža mogućnosti za razmjenu koncerata, stručno usavršavanje i mogućnosti za zajedničku saradnju umjetnika. Posebno mi je drago što sam u Crnoj Gori upoznala divne kolege među kojima su Tanja Bogdanović - direktorka muzičke škole na Cetinju, Mihajlo Lazarević - direktor muzičke škole u Kotoru i direktorka KIC-a “Budo Tomović” Snežana Burzan, sa kojima se saradnja nastavlja.
Mislim da svaki umjetnik treba da pronađe svoj put, da proširi svoje vidike van klasičnog programa. U mojoj karijeri, koncerti sa savremenom muzikom i oni na kojima se pojavljujem kao kompozitor, djela su koja muzički festivali najčešće traže za izvođenje.
Nokturno bi u svojoj izvornoj definiciji bila manja kompozicija pisana za klavir, sanjarskog prizvuka, sa sjetom i možda melanholijom. Ja bih rekla da je kao takav, Nokturno pravi opis umjetnosti i ambijenta u kojem umjetnik stvara, poetski i romansirano, pa i romantično i renesansno... Šta nokturno predstavlja za Vas kao pijanistkinju, kao izvođača, muzičarku, ali i slušateljku, ženu?
Najpoznatija su Šopenovi nokturna. Šopen je i osnivač ove muzičke forme kao kompozicije velike ekspresivnosti i puno emocija. Izbor kompozitora Bužarovskog da makedonske narodne pjesme napiše u ovom obliku potpuno je u cilju. Makedonske narodne pjesme koje su se u prošlosti pjevale na gradskim večernjim skupovima (nokturno - noćna, večernja muzika), pisane u formi nokturna u potpunosti opravdavaju svoju namenu. Kao izvođač, trudim se da prenesem emocije, jedinstvene melodije i bogate harmonije makedonskih narodnih pjesama. Kompleksna klavirska tekstura napisana u ovim kompozicijama pravi je izazov za svakog pijanistu. Tako da su zajedno sa svojom autentičnošću, emocijom i kompleksnošću za mene pravi izazov svaki put kada ih izvodim.
Kazali ste ranije da je osnovna ideja za realizaciju Vašeg CD-a sa makedonskim kompozicijama bila ostavljanje fizičkog materijala i zapisa sa makedonskom muzikom koji će predstavljati razglednicu za makedonsku kulturu, folklor i umjetnost. Kako izgleda ta razglednica? I kakav je bio Vaš pristup izvedbi, kolika je to obaveza i odgovornost, ali istovremeno i zadovoljstvo, čast?
Velika mi je čast i zadovoljstvo što sam imala priliku da napravim CD sa ovom muzikom. Mislim da svaki izvođač treba da ima svoje snimke i ploče koje ostaju zapisane u istoriji muzičke interpretacije. Snimila sam i spot za pesmu “Zajdi zajdi” koji je izazvao veliku pažnju i doživio zaista veliku gledanost na YouTube kanalu. Sama popularnost spota je podstakla snimanje svih kompozicija. Imala sam punu podršku kompozitora Bužarovskog koji je i lično radio sa mnom na ovim kompozicijama. Dug, naporan i predan rad na snimanju ovog CD-a rezultirao je zaista sjajnim izdanjem Makedonskog nokturna. Pored CD-a, Nokturna su dostupna za slušanje na svim onlajn platformama kao što su Spotify, iTunes, Bandcamp, itd.
Govorili su ranije: “Kroz Bosnu ne pjevaj, kroz Srbiju ne igraj, a kroz Makedoniju niti igraj niti pjevaj”. Koliko na osnovu muzike, plesa, folklora, pa i jezika možemo zaključiti o nekom narodu, zemlji, kulturi i umjetnosti?
Muzika i kultura su identitet jednog naroda. Oni su njihov zaštitni znak i odražavaju autentičnost svakog naroda. Drago mi je što je Makedonija zemlja sa bogatom muzičkom tradicijom koja se zaista veoma cijeni. Uopšte, zemlje Balkana obiluju zaista bogatom kulturnom tradicijom, muzikom, folklorom, svaka drugačija i posebna. Zato smatram da svaka država treba da njeguje svoju kulturu, svoju muziku i da radi na njihovoj promociji.
Da li su i koliko folklor i muzika nosioci nekog identiteta, a sa druge strane koliko su univerzalni? Kako biste Vi predstavili makedonsku umjetnost u tom smislu i da li se danas čuva identitet koji je ostavština muzike i igre, ako uzmemo u obzir stvaranje globalnog kolektivnog identiteta?
Slažem se sa Vašim konstatacijama u pitanjima. Muzika, umjetnost, folklor su čuvari identiteta, jezika, tradicije naroda. Svaka zemlja ima svoju drugačiju muziku i folklor i upravo to čini muziku posebnom. Imala sam priliku da ovaj svoj koncertni projekat predstavim na međunarodnom scenom na preko 50 koncerata širom svijeta. Mislim da je to velika promocija makedonske muzike i kulture. Ljepota makedonske muzike, nepravilni makedonski ritmovi, prelijepe narodne melodije uvijek oduševljavaju publiku, čak i u onim zemljama koje se prvi put upoznaju sa makedonskom pjesmom.
Rekla bih da je muzika univerzalni jezik, onaj koji nam daje globalni kolektivni identitet. Njegova ljepota je u tome što odražava sve razlike ne samo zemalja već i svakog pojedinca.
Kako vidite crnogorsku umjetnost i identitet u tom kontekstu i da li se i koliko kultura, umjetnost i identitet miješaju i/ili sukobe sa politikom? Kako ih čuvati, njegovati i razvijati?
Nikada ne povezujem muziku sa politikom. Bez obzira na političku situaciju, umjetnici iz svih zemalja sarađuju, izvodeći zajedničke kompozicije. Moć muzike je da ujedinjuje, bez predrasuda i ograničenja.
Crna Gora je zemlja sa bogatom kulturnom tradicijom i divnom muzikom. Za gostovanja u Crnoj Gori, kao poklon publici, napisala sam kompoziciju na temu crnogorske pjesme “Još ne sviće rujna zora”. Iskreno se nadam da im se dopalo.
Gdje se trenutno nalazite, imate li nešto na čemu trenutno radite ili planove za dalje?
Trenutno su posljednje pripreme pred moj koncert u Pragu. Pre nekoliko dana imala sam veliki koncert u Skoplju u koncertnoj sali Makedonske filharmonije gdje sam nastupila zajedno sa orkestrom Profundis. Izvela sam autorske kompozicije pod nazivom “Supersonik”, a dirigent koncerta bio je Paolo Šibilija iz Italije. Ove moderne plesne kompozicije izazvale su ovacije publike. Tako da se nadam da ću imati priliku da ih predstavim i u Crnoj Gori. Sa projektom “Supersonic”. Tokom ljeta, zajedno sa orkestrom imaćemo turneju kroz nekoliko gradova Italije.
Priznanje iz Japana koje potvrđuje da muzika dopire do svih
Sa kompozicijom “Da li se sjećate Milice” dobili ste i nagradu Grada Tokija. Koliko Vam to znači, godi i zapravo govori o moći i značaju muzike? Dokle seže muzika, zašto je važna, šta nam pruža?
Tokom pandemije, grad Tokio je raspisao konkurs za pomoć umjetnicima koji u tom trenutku nisu mogli da nastupaju. Sa koleginicom pijanistkinjom iz Japana Asami Sate, u tom periodu smo trebali da održimo nekoliko koncerata koji su nažalost otkazani zbog pandemije. Zato smo odlučili da napravimo onlajn video u kome zajedno izvodimo kompoziciju za dva klavira i prijavimo se na takmičenju. Bilo je to novo iskustvo za nas, prvo da snimimo djelove - njen dio u Tokiju, ja u Skoplju, a zatim da ih sinhronizujemo. Snimili smo kompoziciju “Sećaš li se Milice” - Nokturno op. 52 za dva klavirs Dimitrija Bužarovskog. Za video smo koristili snimke iz Skoplja i Tokija koji prikazuju arhitekturu japanskog arhitekte Kenzo Tangea. Japanski arhitekta Tange je sagradio Skoplje posle katastrofalnog zemljotresa 1963. godine. Pa smo htjeli da prikažemo da je on nit koja spaja ova dva udaljena grada. Među 20.000 prijavljenih projekata, naš video je dobio nagradu na koju smo zaista ponosni. Ovo priznanje govori da muzika može da dopre do svih naroda, da govori svim jezicima, da poveže ljude iz cijelog svijeta.
Porodična ljubav prema muzici i klaviru koja se nastavlja
Za šta vezujete svoje početke, kako ste i kada otkrili klavir, a kako se dalje razvijao Vaš put?
Sviranje klavira je tradicija u mojoj porodici. Moja majka, baka, prabaka su svirale klavir. Potičem iz muzičke porodice i moje muzičko obrazovanje je došlo samo po sebi. Uvijek sam imala podršku majke Vivijan, koja je zaslužna i za moj muzički put i za ljubav prema muzici. Moja kćerka takođe uči da svira klavir. Ne znam hoće li se time baviti profesionalno ili ne, ali srećna sam što nastavlja veliku muzičku tradiciju moje porodice.
Bogata karijera i način života, ali sve postiže i balansira
Koliko je zahtjevno i izazovno baviti se muzikom i biti pijanistkinja? Koliko odricanja i posvećenosti to podrazumijeva i da li se i koliko razlikuje od drugih životnih poziva?
U današnjem intenzivnom načinu života, zaista je teško biti koncertni izvođač. To zahtijeva mnogo posvećenosti, svakodnevnog rada, mnogo putovanja, mnogo otkazivanja, što je zaista izazov. a moja najvažnija uloga je briga o porodici. Ima nekih zaista zanimljivih situacija, na primjer kada sam dobila poziv da sviram u Tokiju, a moja ćerka Vivien Lola je bila još beba. Ne želeći da propustim priliku da sviram na koncertu, odlučila sam da je ponesem sa sobom na taj dug put. Organizatori su bili oduševljeni što sam se na generalnoj probi koncentrisala na svirenje, a uspjela sam i da joj u pauzama promijenim pelene.
Zaista sam srećna što uspijevam da balansiram između stalnog rada kao profesor klavira na Muzičkoj akademiji u Štipu, koncertnih nastupa i porodičnog života. Radim i kao selektor umjetnosti na Modoars festivalu, koji ove godine slavi 15. godišnjicu. Imam i svoju Muzičku školu za klavir u Skoplju koja radi po posebno napisanom metod-programu za učenje klavira. Za ovu klavirsku metodu napisala sam četiri knjige za početnike za klavir, koje deca u školi rade sa odličnim uspjehom.
Zaista je teško sa toliko obaveza. Ali uz dobru organizaciju i veliku podršku mog supruga Davora Popivode uspijevam da postignem.
Bonus video:
