Arheološka istraživanja srednjovjekovnog rudnika i grada Brskova, projekat Centra za konzervaciju i arheologiju Crne Gore, minulih mjeseci, pored lokacije Doganjica, odnosila su se i na Gradinu i Marića Luku.
Kako je “Vijestima” kazao arheolog Miloš Živanović, rukovodilac tog projekta, najznačajniji nalaz sa Gradine su “djelovi slikane staklene čaše i koštice breskve koje potiču iz istog sloja”.
Brskovsko utvrđenje Gradina ranije je, podsjeća on, istraživao tim Polimskog muzeja, pa je tada istražena istočna kula. Iskopavanja Centra za konzervaciju i arheologiju, ove godine, ticala su se zapadnog dijela “koji je posebno interesantan jer čini neku vrstu izdvojene utvrde ovalne osnove s pravougaonom kulom na zapadu”.
”Otkrivene su dvije faze korišćenja tvrđave od kojih je mlađa datovana u sam početak 14. vijeka. Kao najzanimljiviji nalazi sa Gradine ističu se djelovi slikane staklene čaše i košpice breskve koje potiču iz istog sloja. Izgleda da je, pred kraj 13. stoljeća, Gradinu posjetila izuzetno važna i imućna osoba, koja se gostila breskvama i vinom”, kaže Živanović.
Na mikrolokaciji Marića Luka nađeni su ostaci peći koja je, prema njegovim riječima, demolirana nakon prerade rude. Na toj lokaciji nije otkriveno mnogo nalaza, a kako objašnjava Živanović, “ostavljena je samo zgura - otpadak od prerade rude koja je veoma lagana i bez metala”.
U ovogodišnjoj kampanji istražen je i apsidalni prostor Saške crkve u Doganjicama koji su, kaže Živanović, pokazali da je taj objekat bio izvanredna građevina u Brskovu. Najznačajniji nalaz u apsidi je, objašnjava on, grobnica nekog crkvenog velikodostojnika.
”U njoj, nažalost, nismo otkrili nikakav pokretni materijal, ali njen položaj i to što je bila zidana istovremeno s crkvom dovoljno govori o važnosti ovdje sahranjenog pokojnika. Treba istaći da su nalazi kamene plastike u ovoj godini dali dobre podatke na koji je način crkva bila ukrašena, tako da imamo dosta informacija za njenu idealnu rekonstrukciju”, objašnjava arheolog.
On podsjeća da je crkva “veoma stradala savremenom eksploatacijom rude (1976–1999). Njeni zidovi su, kaže Živanović, “zbog pritiska jalovine bačene u periodu 90-ih godine prošlog vijeka potpuno devastirani, a naročito je uništen sjeverni zid koji je čak na tri mjesta izlomljen”.
U Doganjicama arheolozi su istraživali dio nekropole koja se prostire sa sjeverne strane Saške crkve prilikom čega je do sada istraženo oko 150 grobova. U radovima, koji su sprovedeni 2017-2019. godine, objašnjava sagovornik “Vijesti”, istražena je kosturnica “koja je doprinijela velikoj količini osteološkog materijala”.
”Po svemu sudeći, izgleda da se ovdje radi o centralnom mjestu sahranjivanja katoličkog stanovništva. Prema dosadašnjim analizama, biće to jedan od najbrojnijih uzoraka srednjovjekovne populacije u Crnoj Gori i šire”, tvrdi arheolog.
Arheološka istraživanja srednjovjekovnog rudnika i grada Brskova organizuju se već šest godina. Ovogodišnji projekat je trajao od početka jula do početka septembra.
Brskovo je, podsjeća Živanović, tokom 13. i 14. vijeka predstavljalo najvažnije rudarsko naselje i brojni nalazi potvrđuju istorijske podatke o njegovom značaju.
”Veliki broj staklenog i keramičkog posuđa, djelova naoružanja, upotrebnih predmeta, nakita, novca, predstavljaju bogatu riznicu koja će tek budućim analizama pružiti ukupnu sliku o svakodnevnom životu u Brskovu. Inače, u istoriji i arheologiji, Brskovo je obilježeno kao grad u kojem je kralj Uroš Nemanjić (1242-1276) iskovao prvi novac tadašnje države”, kaže Živanović.
Arheološka istraživanja je, objašnjava, i ove godine finansirala kompanija Brskovo Mine koja je donirala oko 40.000 eura. Sa sredstvima Centra za konzervaciju i arheologiju budžet projekta je bio više od 50.000 eura, što je omogućilo najobimnija iskopavanja do sad.
”Pored arheoloških iskopavanja od ovih sredstava urađena su i laserska snimanja poznatija kao LIDAR i geofizička istraživanja, a sve u cilju dobijanja jasnijih podataka šta se sve nalazi ispod drveća i zemlje. Zahvalni smo kompaniji Brskovo Mine za pružanje finansijske podrške za unapređenje arheoloških istraživanja srednjovjekovnog grada Brskovo. Nadam se da će naša saradnja da se nastavi i da će u krajnjem imati za cilj unapređenje istraživanja i arheoloških ostataka Brskova”, očekuje Živanović.
“Šetnja kroz prošlost” 3D turom kroz Gradinu i Doganjicu
Iz mojkovačke Opštine najavljuju da će “ubrzo biti kreirana digitalna rekonstrukcija utvđenja Gradina i rudarskog naselja Doganjica kroz 3D virtuelnu turu, koja će predstavljati šetnju kroz prošlost”. Turistička valorizacija mojkovačkog dijela Bjelasice, kaže predsjednik Skupštine opštine (SO) Marko Janketić, podrazumijeva i budući kulturno-turistički projekat replike srednjovjekovnog kraljevskog i prestonog grada Brskova.
”Ovaj lokalitet je od neprocjenjivog značaja za opštinu Mojkovac. Odredićemo projektni zadatak i smjernice za izradu idejnog projekta replike srednjovjekovnog kraljevskog i prestonog grada Brskova. Izgradnjom replike srednjovjekovnog Brskova i njegovom afirmacijom Mojkovac će postati prepoznatljiv kulturno-turistički centar i van granica Crne Gore”, rekao je on.
Iz mojkovačke Opštine je ranije najavljeno da će, u okviru odluke o stipendiranju studenata deficitarnih zanimanja, stipendirati budućeg arheologa, koji će zasnovati radni odnos u budućem muzeju u Mojkovcu. Janketić ističe da je važna i saradnja “s civilnim sektorom za zaštitu životne sredine, kako bismo pristupili oprezno budućoj velikoj investiciji rudniku Brskovo, u kojem je planirano da se zaposli oko 700 radnika”.
Bonus video:
