Sinoć sam ti nano snila,
đe Drisune apsi Mila
Upozoravao je kolega Ajzenman (Peter Eisenman), još u ono vrijeme, koncem davnih šezdesetih godina prošlog vijeka - da ne vodimo dovoljno računa, kao struka, o prirodi odnosa forma-značenje u arhitekturi - the nature of the form-meaning relationship in architecture.
I nema ko nije osjetio poriv da baci komentar na tu Ajzenmanovu primjedbu - ali eto, ispostavilo se da do dana današnjega nijesmo dobili komentar vrijedan pomena. Sekundarni benefiti - poput blijedih užitaka u intelektualnoj onaniji - na stranu.
I sam Ajzenman je pokušao - i to u više navrata - da pruži smislen odgovor na tu svoju đavolsku primjedbu - ali ni on nije uspio. Možda bi uspio da je rođen 1922. (a ne 1932) i da je svoju primjedbu servirao arhitektonskom establišmentu koncem pedesetih - u Njemačkoj, primjerice - kada se mnogo više znalo o trenutnom stanju stvari (Stand der Dinge), nego koncem šezdesetih - kada značenja, u generalnom smislu, počinju da sve intenzivnije izmiču kontroli. U to vrijeme niko više nije bio sasvim siguran što je što - i svi su se u jednom trenutku uhvatili za problem relacija između objekta, opet u generalnom smislu, i značenja koja taj objekat (navodno) emituje.
Forma na stranu, naravno. Forma ima nezgodnu osobinu da svjedoči o stanovitim specifičnostima duha vremena (Zeitgeist) u kojem je nastala - čak i u trenucima kad smo vrlo, vrlo daleko od toga vremena i izvornih značenja te forme - te bismo, u to ime, morali biti vrlo oprezni kad je riječ o formi. Jasno je, naravno, da neke forme - poput Partenona - emituju tzv. opšta ili univerzalna značenja - utkana u tzv. civilizacijski DNK - ali sva značenja, bila ili ne bila univerzalna, uvijek su produkt društvenog konstrukta - koji uvijek počiva na (nestabilnom) setu kulturoloških kodova i obrazaca.
Uzmimo, recimo, da bi bilo vrlo teško proniknuti u samu bit društvenog konkstrukta i društvenih odnosa vezanih za ukupan kontekst tog konstrukta - koji su rezultirali formom kakva je, recimo, zagrobni hram kraljice Hatšepsut u blizini Luksora - Dier (h)el Bahri - u Egiptu, ali stoji da su majstori forme koji su djelovali na tom mjestu, u to vrijeme - prije nekih tri i po tisuće godina - svojom formom odapeli značenjske strijelice koje pogađaju usred mete i dan-danas - uz akcenat na činjenici da su te strijelice, putujući kroz vrijeme, oslobođene izvornog, najužeg značenja te forme - ili, drugim riječima, kontekst iz kojega crpimo aktuelna značenja neke reprezentativne forme, poput upravo pomenute - jednostavno je nesaglediv.
Ajzenmanovih osam kuća - koje u prvom redu funkcionišu kao ilustracije Ajzenmanovih teorijskih koncepata - što će reći da su značenjski korijeni tih formi u Ajzenmanovim apstraktnim konceptualizacijama - funkcionišu i kao zavodljive forme - funkcionišu, dakle, i nezavisno - izvan značenjskog okvira u koji ih je Ajzenman smjestio. Ili pojednostavljeno - nijesmo u obavezi da pročitamo sve Ajzenmanove tekstove, prije nego li se prepustimo izravnim užicima koje nude Ajzenmanove forme - iz šezdesetih i sedamdesetih, molim vas - Ajzenmanove forme koje su nastale kasnije ne posjeduju taj naboj.
Neki među autoritetima na polju arhitekture antičke Grčke - s akcentom na tzv. klasičnom periodu (510 - 323 PNE) - kažu da su stari Grci - nekih tisuću godina nakon što je sagređen pomenuti zagrobni hram u Luksoru - preuzeli segmet značenja (množina) koja su odapeli prastari Egipćani svojih hramom i izvršili tzv. aproprijaciju - Ranko Radović je, primjerice, duboko vjerovao u tu tezu - ali su meni ipak bliži ovi koji kažu da su stari Grci slijedili samu prirodu materijala - kamena, konkretno - te da su, povinujući se ograničenjima koja su nametale relacije između materijala i sredstava za obradu materijala kojima su raspolagali - i uopšte odnosima između materijala i tehnologija građenja - stil na stranu - došli do vrlo sličnih asumpcija do kojih su došli prastari Egipćani.
Forma na stranu, podrazumijeva se - u protivnom bi zapelo oko značenjskih korijena forme - i našli bismo se, iznebuha, na vrlo tankom ledu. Opet, forma je neodvojiva od tzv. značenjskih implikacija - čak i u slučajevima kada nam forma djeluje apsolutno beznačajno - i upravo je to zamka u koju su se uhvatili svi najvatreniji poklonici Ajzenmanove zavodljive primjedbe sa početka ovog teksta.
OK, smaram, jasno mi je, oprostite...
***
Namjera mi je zapravo bila da ukažem na neke neprijeporne istine vezano za kvazi-institucionalni i širi društveno-politički okvir koji je porodio ono što vidimo kad bacimo neobavezan pogled sa Košljuna u pravcu jugozapada - a zatim lagano švenkujemo ka sjeveoristoku - pozivajući se na Anzejmanovu primjedbu o relacijama na liniji forma-značenje - ali odužih sa uvodom - tako da bih tu priču ipak ostavio za naredni, ili za neki od narednih brojeva.
Ovom prilikom bih vam skrenuo pažnju na savršenu paralelu koju nijesam ja povukao - nijesam (baš) toliko pametan - koja kaže da su planski dokumenti DUP “Budva centar”, izmjene i dopune, iz 2011. godine, i DUP “Bečići”, iz 2009. godine - u stvari dva krvoločna psa - dva rotvajlera - koji se hrane isključivo djevičanskim prostorom - a što rezultira, sa druge strane, je li, pomamnim gomilanjem komercijalnog prostora u obuhvatu pomenuta dva planska dokumenta.
Đenerale Krivokapić je, sa svoje strane, imajući u vidu sve činjenice, u veselom junu mjesecu prošle godine udario moratorijumom - ili jednogodišnjim odlaganjem sprovođenja - po DUP-u “Budva centar”, izmjene i dopune, i DUP-u “Bečići” - što bi značilo da je dobri naš đenerale vezao oba krvoločna rotvajlera.
Da bi premijer vlade kojoj je u međuvremenu izglasano nepovjerenje - gospodin Abazović - prije nekih mjesec dana odvezao rotvajlere - odlukom da prihvati zahtjev Opštine Budva i ukine đeneralov moratorijum - uz uvjeravanja da se rad na Prostornom planu Opštine Budva polako privodi kraju - što je posebna priča, svakako.
I sad će rotvajleri, žedni krvi, opet da udare po djevičanski čistom prostoru - a ako se desi da se rotvajleri pritom ogriješe o pozitivne propise ove države - što je sasvim izvjesno - na scenu stupa, fanfare molim: gospođa ministarka.
Zadatak koji je ona preuzela ne sebe je da rotvajlerima - svaki put kad se ukaže potreba - stavi zaštitne korpe - tzv. brnjice - uz asistenciju vrlo rezervisanog gospodina Konatara, generalnog direktora Direktorata za inspekcijske poslove i licenciranje pri ministarstvu EPPiU - kojega građani još uvijek neštedimice zatrpavaju prijavama po raznim pitanjima koja spadaju u djelokrug Direktorata koji vodi - bez obzira na vrlo male izglede da će im neuhvatljivi direktor izaći u susret.
Ili, drugim riječima: Big Business Won Again!
Bonus video:
