Taman što uzeh da napišem dva-tri reda o arhitekturi - baš o arhitekturi - ne o arhitekturici - sretoh jednu arhitekticu mladu - mnogo mladu, mnogo slatku - i veli mi ona da je neoprostivo (baš je tako rekla - neoprostivo!) to što nijednim slovom nijesam ispratio dešavanja vezano za crnogorsku postavku na XVIII Međunarodnoj izložbi arhitekture - Bijenale u Veneciji MMXXIII. Na stranu, veli, to što će naša postavka, ako već nije otvorena, biti otvorena u ovih par dana - i to na staroj adresi: Ramo Malipiero (San Marco 3078-3079/A) - a ne Palazzo Malipiero, molim vas (San Marco 3198) - znači ne na glavna vrata, nego na tzv. ekonomski ulaz - otpozadi.
Da je sreće - kao što nije - u ovom trenutku bih se nalazio u Veneciji - ispred Saveza istoričara i teoretičara arhitekture, te arhitektonskih kritičara Crne Gore - i to ispred oba ministarstva i ispred IKCG - o državnom trošku, dakle - ali kako zvijezde definitivno nijesu naklonjene ni istoriji arhitekture, ni teoriji arhitekture - a ponajmanje crnogorskoj arhitektonskoj kritici - osuđen sam da se o crnogorskoj postavci na ovogodišnjem Bijenalu arhitekture informišem isključivo putem Interneta...
Uprkos svemu - uporna je bila mlada arhitektica - neoprostiv je vaš odnos prema naporima koji se čine u ime Crne Gore - majke naše, vazda joj slava i hvala! - ne bi li se naša država predstavila u Veneciji u najboljem svjetlu.
I što sad da radim...
Vi mi recite? Što biste vi uradili?
***
Najbolje je, vele, krenuti od početka...
Podsjetiću vas, u to ime, da je Vlada Crne na 25. sjednici, održanoj 27. oktobra prošle godine, “usvojila Informaciju o učešću Crne Gore na XVIII Bijenalu arhitekture u Veneciji” - a u Informaciji veli da se “smatra” - ne veli ko smatra, imenom i prezimenom - da je Bijenale arhitekture “najznačajnije mjesto predstavljanja tokova i dometa savremene arhitekture, i kulture uopšte, u jednoj zemlji” - mašala, mašala - pa je Vlada imenovala, baš zato, ne časeći ni časa, po automatizmu, fanfare molim - Vladana Stevovića - u to vrijeme v.d. generalnog direktora Direktorata glavnog državnog arhitekte i razvoja arhitekturice u Ministarstvu ekologije, prostornog planiranja i urbanizma - za komesara.
Ko je Stevović? - i što je preporučilo Stevovića? - prvo za Prvoga arhitekta tvrdoga grada Budve, a nedugo zatim i za Prvoga arhitekta Crne Gore - slava joj i milost - možemo samo da nagađamo. U pomenutoj informaciji stoji, između ostaloga - Biografija: u prilogu - ali priloga nema, pa ga nema.
***
Pomenuću, uzged, da smo preskočili prethodno Bijenale, XVII po redu (22. maj - 21. novembar 2021.) - i to, kako reče tada aktuelni v.d. GDA (sjeća li se iko tog opskurnog lika?), “iz razloga što državni budžet, koji je i dalje na udaru zbog globalne pandemije, nije dovoljno jak da podrži cjelokupne troškove učešća” - na stranu što su sve preliminarne radnje bile uspješno okončane - imenovan je bio komesar, pa je komesar imenovao kuratorku (gospođu Perović, dekanicu AF UCG - nešto se ne sjećam da li je bio raspisan konkurs za kuratorku/kuratora...), pa je kuratorka raspisala konkurs za koncept CG postavke, pa je uvaženi Žiri - u sastavu kojega je bila i moja neznatnost - odabrao najbolji koncept među pristiglim prijedlozima koncepata, pa je autorski tim koji je stajao iza pobjedničkog koncepta postavke prionuo na posao - pa je udario COVID-19...
Kad se podvuče linija - ne samo što mi nikad nije isplaćen honorar za žiriranje - vjerovali ili ne - i što je baš zbog toga ozbiljno poljuljana moja vjera u sve nazovi-sisteme ove naše jadne državice redom - već je propuštena i bogom dana prilika da se naš časni nacionalni barjak zavijori u Veneciji kao nikad prije. Ako je suditi na osnovu postavki koje su nagrađene Zlatnim lavovima i postavki koje su polučile najviše pažnje među publikom i u medijima - te naše mrdalice (Dr Vasilija Abramović, Dr Ruairi Glynn & Parker Heyl - “Syntony”) bi definitivno bile važan segment priče koja je 2021. godine ispričana na XVII Bijenalu arhitekture u Veneciji - samo da su ministar Mitrović i družina oko njega imali malo senzibiliteta za aktuelna avangardna stremljenja na četvoromeđi nauke, tehnike, umjetnosti i naravno - arhitekture.
Svaka čast, još jednom, gospođi Perović, dekanesi AF UCG.
***
Možda će nekome biti interesantna činjenica da je u ime ukupnih troškova pretstavljanja CG na XVI Bijenalu arhitekture u Veneciji, 2018. godine, tadašnje Ministarstvo održivog razvoja i turizma izdvojilo 146.000 eura - sve uredno, po stavkama - a da su predviđeni troškovi za naredno, XVII Bijenale, koje je trebalo da bude upriličeno 2020. godine - ali je odloženo, zbog epidemije COVID-19, za narednu, 2021. godinu - i koje smo, kao što rekoh, preskočili - iznosili 198.500 - opet sve uredno, po stavkama. Što se tiče našeg učešća na ovogodišnjem, XVIII Bijenalu arhitekture u Veneciji, u pomenutoj Informaciji stoji da je u tu svrhu izdvojeno 200.000 eura - ali nijesu specificirane stavke - već je iznos dat paušalno, što bi se reklo - odnosno đuture.
***
Dakle, nakon što je Stevović 27. oktobra rukopoložen za komesara - već je 21. novembra raspisao Javni poziv za kuratora crnogorskog paviljona na XVIII Bijenalu arhitekture u Veneciji - uz jedan vrlo nesportski kriterijum - naime, zahtijevano je da se budući kustos, “u okviru profesionalne prakse, bavi savremenim teorijskim tokovima u arhitekturi” - a kako znamo da se niko sa ovih prostora - osim mene - ne bavi teorijskim tokovima u arhitekuri, pogotovo ne savremenim - a meni nije ni na kraj pameti bilo, nakon gorkog iskustva vezano za neisplaćeni honorar, da se upuštam u bilo kakve relacije sa MEPPiU - niko nije bio iznenađen kada nam je saopšteno, 15. decembra, da je komesar Stevović donio odluku da niko drugi do li iskusni prof. Zoran Lazović, dia (rođen 1954), bude kurator crnogorske postavke na XVIII Bijenalu arhitekture u Veneciji.
Da li se još neko, mimo prof. Lazovića, odazvao na poziv komesara Stevovića - ne znamo - ali znamo da je kandidat, prof. Lazović, u motivacionom pismu (koje nam, nažalost, nije predočeno u integralnoj verziji), između ostaloga - rekao i sljedeće: “Tema je ta koja budi i razigrava budućnost u našim srcima (Lesley Lokko, The Laboratory of the Future - Laboratorija budućnosti - op.a.), otključava maštu i otvara kreativnost uma prema kreativnom, ljudskom i čovjekomernom, prema vrijednostima koje nosimo od najranijeg djetinjstva, ka putu poštovanja svijeta i života, ideala i lijepog, svoje istorije, svoje prirode, svoje autentičnosti, čistog, pokretačkog okružja, bilo to priroda, ili urbanitet”.
Od ovoga nema dalje... Bilo to, veli, priroda, ili urbanitet...
Ako je iko upućen, do u tančine, u savremene teorijske tokove u arhitekturici - onda su to uvaženi komesar Stevović i kurator, uvaženi prof. Lazović.
Nastavak u narednom broju.
Bonus video:
