Muzički, filmski, pozorišni, pa i sportski spektakli i danas su nezamislivi bez propratnih plakata, postera koji su svojevremeno bili, a i danas jesu, umjetnost i medij za sebe. Istančana doza kreativnosti, konciznost informacija i uz to podsticanje interesovanja od stručne do laičke javnosti da posjeti neki događaj, tražili su oduvijek originalnost i autentičnost. Iako su nekadašnji stilovi i tehnike možda prevaziđeni, a kreacija i proces rada digitalizovani, stari plakati iz arhiva danas su svjedočanstvo sopstvenog progresa, a onda i zapis nekog vremena, ali i postojanja i razvoja tokova umjetnosti i kulture društva.
I dok se u drugoj polovini prošlog vijeka širom nekadašnje Jugoslavije muzika razvijala u različitim pravcima, ostavljajući domaće zadatke za generacije koje stasavaju, ali i one koje tek dolaze, muzička kultura u Crnoj Gori uglavnom je prihvatala ono što se dešavalo na regionalnoj i svjetskoj sceni. Iako doprinos možda nije bio koliko iz drugih država bivše Jugoslavije, kada bi se to desilo, onda bi bilo briljantno i trajno, što dokazuje pojava legendarnog Miladina Šobića, benda “Osma sila” i drugih...
Na muzičku scenu i događaje u Crnoj Gori, donekle nostalgično, podsjeća i izložba “Muzički plakat u Crnoj Gori 1950-1990” koja je otvorena u ponedjeljak veče u Podgorici, u izložbenom holu Kulturno-informativnog centra (KIC) “Budo Tomović”.
Postavka obuhvata 18 plakata koji se odnose na popularnu muzičku kulturu u Crnoj Gori u drugoj polovini 20. vijeka. Hol KIC-a na prvi pogled djeluje poput neke oglasne table, a onda, pažljivijim posmatranjem materijala, bude se živopisna sjećanja, čak i onih koji ne pamte događaje, muzičare, bendove ili nazive dvorana, klubova, smotri u kojima su nastupi organizovani, ali osjećaju njihov značaj.
Plakati podsjećaju na koncert Miladina Šobića, nastup “Entuzijasta”, a onda i na razne gitarijade, rok maratone, festivale, proslave, sve do izbora za Miss Južnog Jadrana... Stari događaji organizovani širom Crne Gore izazivaju emocije i oživljavaju duh prošlih, ne tako davnih vremena... Eho uspomena odzvanja prostorom KIC-a koji je i sam bio epicentar mnogih dešavanja, a svemu tome posebno je doprinijela muzika sa gramofonskih ploča i repertoar koji je u skladu sa izložbom, a po izboru Damira Murseljevića.
A onda, kompletna izložba prerasta u glad i čežnju za kvalitetnim zvukom, domaćim autorima, okupljanjima koji će graditi pop, rok ili alternativnu muzičku kulturu u Crnoj Gori danas. Iz ove postavke slijedi i pitanje kako se oblikuju mladi danas, šta im aktuelni moderni(ji) zvuk pruža, kakvo druženje donosi, šta uopšte tretira i da li i šta problematizuje ili propagira, podstiče li ih na istraživanje, budi li radoznalost, kritičko mišljenje, a nezaobilazno je i pitanje prostora i podrške institucija namijenjene muzičkim sadržajima... Zaključci su individualni...
Izložba je posjetiocima dostupna do osmog oktobra, a organizatori su Nacionalna biblioteka Crne Gore (NBCG) “Đurđe Crnojević” i KIC “Budo Tomović”, u saradnji sa NVO “Montenegro records” i NVO Gramofonske ploče.
Direktorica Nacionalne biblioteke Crne Gore Dragica Lompar, koja je zvanično postavku proglasila otvorenom, podsjetila je na osnovni zadatak plakata kao vizuelnog medija: namijenjen masovnom prenošenju informacija, određen specifičnim elementima kao što su format, slika ili fotografija, tekst, boja i minimalna upotreba teksta..., a onda je sagledala i širu sliku muzičkih plakata.
“Njihova važnost za istraživanje kulturnih i drugih dešavanja u prošlosti od velikog je značaja za sadašnje i buduće generacije. Od djetinjstva, plakati su nas pratili svuda, od poštanske marke na koverti do današnjih bilborda. Stalno ih zapažamo na ulicama, ogradama, na zidovima institucija, klubova, na fasadama bioskopa, u izlozima, uz auto-puteve. Plakati su ogledalo društvenih zbivanja u određenom vremenu, pa i muzike i njenih žanrova. Iako nije obiman fond muzičkih plakata u Nacionalnoj biblioteci, važno je istaći da su sačuvani primjerci vrlo vrijedni, neki i raritetni i zaslužuju punu pažnju naše javnosti”, rekla je Lompar.
Predstavljene plakate krase autentična vizuelna i umjetnička rješenja, a njihova likovnost, kaže ona, probudiće sjećanja na vrijeme kada je kvalitetna muzika, kao značajna odrednica urbane kulture, bila prisutna u Crnoj Gori.
Vršiteljka dužnosti direktorice KIC-a Elida Korać kazala je da joj je zadovoljstvo što je ovakva jedna izložba predstavljena u KIC-u.
“Postavka ove vizuelno intresantne i upečatljive izložbe predstavlja svojevrsan izvod iz raznih muzičkih etapa u Crnoj Gori. Kako nemamo često priliku vidjeti izložbe ovog tipa, vjerujem da će time dodatno zaokupirati pažnju naše publike i posjetilaca. Koristim priliku da zahvalim kolegama iz Nacionalne biblioteke, posebno direktorici Lompar na divnoj saradnji. Veliko hvala i našem kolegi Damiru Murseljeviću, na posebnom, istraživačkom doprinosu tokom realizacije ovog događaja”, rekla je Korać.
Fond u biblioteci nije obiman, ali zaslužuje pažnju
Fond muzičkih plakata u NBCG “Đurđe Crnojević” nije obiman, ali sve što je sačuvano, vrijedno je, raritetno i zalužuje pažnju. Govoreći o muzičkoj građi NBCG “Đurđe Crnojević”, direktorica Dragica Lompar je rekla da je podijeljena u dvije cjeline, zbog specifičnih formata.
“Prva je Zbirka muzikalija, fonodokumenata i audio-vizuelne građe koja sadrži oko 31.000 bibliotečkih jedinica, od čega oko 7.500 singl ploča, 7.000 long play ploča, 4.300 zvučnih kaseta, više od 1.500 kompakt diskova i oko 10.000 štampanih muzikalija, odnosno partitura. U audio građi se posebno ističu zvučni zapisi na pločama 8i kasetama koji su dio crnogorske muzičke baštine i koje je NBCG radi zaštite, u saradnji sa Crnogorskom kinotekom, digitalizovala prije tri godine. Od štampanih muzikalija, koje se čuvaju u Zbirci i koje su gotovo sve pretražive u elektronskom katalogu, treba istaći ‘Album Černohorski: 70 narodnich pisni’ Ludovika Kube iz 1890, Motive iz Crne Gore Antuna Pogačara, Svitu iz scenskog oratorijuma Gorski vijenac Nikole Hercigonje i Testament vladike crnogorskoga Petra Petrovića Njegoša kompozitora Rajka Maksimovića”, objasnila je i zatim predstavila i drugu cjelinu.
“Likovno-grafička zbirka broji više od 17.000 crnogorskih plakata. U NBCG se plakati svrstavaju u tzv. neknjižnu građu koja se prikuplja kao obavezni primjerak. To znači da su i oni, kao i audio-vizuelna građa dio crnogorske pisane kulturne baštine. Likovno-grafička zbirka posjeduje plakate iz svih oblasti društvenog života, koji su razvrstani po temama na pozorišne, književne, političke, filmske, muzičke, izložbene, edukativne, turističke, reklamne i dr. Neki od njih su posebno vrijedni zato što su ih, poslije Drugog svjetskog rata, izrađivali i potpisali poznati crnogorski slikari: Aleksandar Prijić, Anton Lukateli, Gojko Berkuljan... Po raritetnosti, ali i umjetničkoj vrijednosti, ističu se plakati rađeni za predstave izvođene u Kraljevskom pozorištu Zetski dom na Cetinju s kraja XIX i početka XX vijeka”, predstavila je Lompar.
Ona je konstatovala da i danas “kao i nekada, većina plakata i slične neknjižne građe, ostaje anonimna i gotovo je nemoguće utvrditi njihovo autorstvo”, što je posebna tema...
Bonus video:
