(Istorija umjetnosti Crne Gore I-III; CANU, Podgorica, 2023.)
U izdanju Crnogorske akademije nauka i umjetnosti publikovana je trotomna “Istorija umjetnosti Crne Gore”, čiji je urednik akademik dr Aleksandar Čilikov. Ovo kapitalno izdanje rezultat je rada na trogodišnjem naučnom projektu koji je realizovan u Odjeljenju humanističkih nauka CANU (2021 - 2023). Od pojave knjige “Umjetničko blago Crne Gore” (Beograd - Titograd 1980) akademika dr Pavla Mijovića, ovo je prva studija u kojoj je dat sveobuhvatan pregled crnogorske istorije umjetnosti.
U realizaciji projekta učestvovalo je deset autora i autorki, koji su, u tri toma, na više od 1500 strana (I tom 524 strane, II tom 432 strane, III tom 598 strana), uz bogat ilustrativni materijal - preko 3200 fotografija, više od 100 ilustracija i oko 100 tehničkih crteža - predstavili arhitekturu, slikarstvo, vajarstvo i primijenjenu umjetnost Crne Gore od praistorije do obnove njene nezavisnosti 2006. godine.
Rad na Istoriji umjetnosti Crne Gore realizovan je u saradnji sa 28 nacionalnih i 16 inostranih institucija (Ashmolean muzej iz Oksforda, Muzej Luvr i Centar Pompidou iz Pariza, Hrvatski povijesni muzej i Nacionalni muzej moderne umjetnosti iz Zagreba, Nacionalna biblioteka u Beču, Nacionalni muzej fotografije Marubi u Skadru, Tejt galerija iz Londona, Nacionalna galerija iz Praga i dr.) i uz više od 100 saradnica i saradnika, koji su radnom timu pružili stručnu i logističku pomoć u prikupljanju fotografskog i ilustrativnog materijala.
Sva tri toma Istorije umjetnosti Crne Gore počinju istorijskim pregledom epohe, urednika izdanja, akademika dr Aleksandra Čilikova.
U prvom tomu (2021) dat je pregled crnogorske istorije umjetnosti od praistorije do kraja srednjeg vijeka. Autor poglavlja o praistorijskoj i antičkoj umjetnosti je dr Čedomir Marković, dok su umjetnost srednjeg vijeka obradili dr Tatjana Koprivica i akademik dr Aleksandar Čilikov.
Drugi tom (2021) se odnosi na umjetnost Crne Gore u novom vijeku. Poglavlje o Postvizantijskoj kulturi Crne Gore obradili su akademik dr Aleksandar Čilikov i prof. dr Slobodan Raičević. Autorka poglavlja “Renesansa i barok u Boki Kotorskoj” je prof. dr Saša Brajović, a poglavlje Orijentalno - islamska umjetnost u Crnoj Gori potpisuje dr Dragana Kujović.
Posljednji, treći tom Istorije umjetnosti Crne Gore publikovan je u decembru 2023. godine, čime je zaokružen rad na projektu.
U trećem tomu je obrađen period od sredine XIX vijeka do početka XXI vijeka. Prof. dr Slavica Stamatović-Vučković autorka je poglavlja “Crnogorska arhitektura u XIX i XX vijeku”, a akademik Niko Martinović poglavlja “Umjetnost XIX i početka XX vijeka”. Ljiljana Zeković autorka je četiri poglavlja koja se odnose na Likovnu umjetnost od 1918. do kraja XX vijeka. U posljednjem poglavlju ovog toma, dr Svetlana Racanović obradila je Prestupničke umjetničke prakse.
Likovni urednik Istorije umjetnosti Crne Gore I-III je prof. mr Lazar Pejović, koji je i autor najvećeg broja publikovanih fotografija. Grafičko oblikovanje i izradu ilustrativnih priloga realizovale su mr Adela Zejnilović, mr Sandra Đurović i Ivana Vujošević.
Lekturu i korekturu teksta uradila je Milenija Vračar, registar za I i II tom Milenija Vračar a za III tom Luka Rakojević.
Realizaciju ove izuzetno zahtjevne knjige potpisuje kao izvršni urednik prof. mr Lazar Pejović, pripremu za štampu mr Adela Zejnilović, a štampu, u tiražu od 600 primjeraka, Golbi print iz Podgorice.
Bonus video:
