Kroz vjekove, djela koja su napisale žene ostajala su u sjenci onih kompozicija koje potpisuju muškarci, te se rijetko nalaze na koncertnom repertoaru muzičara. Francuska pijanistkinja Mari Vermulen iz Pariza ruši te predrasude jer je već godinama posvećena promociji stvaralaštva kompozitorki. Večeras će ljubitelje klasične muzike upoznati sa djelima koje su napisale žene tokom romantizma i to u sklopu koncerta iz ciklusa “Kompozitorke iz sjenke”, koji će se održava u velikoj sali KIC “Budo Tomović” u 20 časova.
Ovo je kako kaže koraka ka afirmaciji ovih zaboravljenih umjetnica i djela, te će večeras svirati kompozicije koje su prije nekoliko vjekova napisale Viržini Morel, Šarlot Soi i Mel Boni...
O svom pionirskom poduhvatu- da svira i istražuje djela kompozitorki Mari Vermulen priča za Vijesti...
Žene su u mnogim profesijama bile u sjenci muškaraca, pa tako i kad je muzika u pitanju. Kako ste Vi došli na ideju da istražujete njihovu zaostavštinu?
Prije desetak godina doživjela sam prosvjetljenje dok sam vježbala koncert Klare Šuman. To je čisto blago kome se na konzervatorijumima nikada nije pristupilo, i koje zato nijedan pijanista nije uvrstio u svoj repertoar. Tada sam shvatila da postoji široka lepeza djela potpuno zaboravljenih kompozitorki. Nakon što sam prišla izučavanju djela Klare Šuman i Mel Boni, počela sam da otkrivam još više nepoznatih kompozitorki, kao što su Šarlot Soi ili Virdžini Morel. Kompletan ciklus “Das Jahr” Fani Mendelson-Hensel takođe planiram da izvedem u aprilu. Ove žene su ponekad bile veoma uspješne tokom svog života, ali su nakon njihove smrti ostale u sjenci kompozitora. Ovu nepravdu pokušavam da popravim tako što ću ih svojim izvođenjem učiniti da žive što više danas. Ali ne branim ih samo iz ubjeđenja, takođe mi je zadovoljstvo da razmišljam o djelu koje je još uvjek čisto od bilo kakvog tumačenja. Tome pristupam pomalo kao savremenom stvaralaštvu, iako je riječ o djelima starima ponekad i po dva vijeka.
S obzirom da ste tokom karijere imali priliku da svirate i djela Mesijana, Debisijea i mnogih drugih kompozitora, kakve emocije nose djela koja su pisala pripadnice nježnijeg pola, može li se napraviti razlika?
Po mom mišljenju, ne može. Kreativnost i mašta nemaju rod. Svi kompozitori i kompozitorke su jedinstveni i različiti. U mom večerašnjem resitalu, na primjer, svaka kompozitorka ima veoma osoben stil, koji ni na koji način ne sliči onoj drugoj.
Prošle godine objavili ste album “Kompozitorke”, a upravo ta djela koja su napisale Viržini Morel, Šarlot Soi i Mel Boni izvodićete na koncertu u Podgorici. Kakav su uticaj one imale na muzičku scenu tokom romantizma s obzirom na to da se na tom projektu koji čine komplet od osam CD-ova gdje svirate između ostalih i Vi, nalazi 21 djelo iz tog perioda koje potpisuju žene?
Teško je procijeniti kakav su uticaj kompozitorke imale na naredne generacije, jer je velika većina njih zaboravljena kada su umrle. Zaboravljena do te mjere da neki ljudi i danas misle da nijedna žena nije komponovala (barem velika djela) prije 20. vijeka. Ono što je sigurno jeste da su mnogi kompozitori poput Luiz Faren (profesorica na Pariskom konzervatorijumu) ili Lili Bulanže (Nagrada Rima) bile veoma poznate tokom svog života. Stoga, možemo zaključiti da su oni u velikoj mjeri uticale na jezik svojih savremenika. Na primer, mnoge teme Klare Vik nalazimo u djelima Roberta Šumana. A Brams ili Vagner koriste harmonije koje smo već našli 20 godina ranije u muzici Fani Mendelson. Što se tiče Viržini Morel, ona svoju kolekciju melodijskih etida posvećuje Luiz Faren, koja ju je svakako ohrabrila na njenom kompozitorskom putu.
Album “Kompozitorke”, podržan stabilnom i priznatom izdavačkom kućom poput “Palazzetto Bru Zane”, tako doprinosi vraćanju nekih od ovih talentovanih žena na scenu. To na svojoj skali pokazuje da ovo polje nije rezervisano za muškarce, što može dodatno podstaći žene danas da komponuju.
Koliko je u prošlim epohama bilo muzičkih djela koje su stvarale žene? Da li ste ih proučavali?
Sebe smatram početnicom u istraživanju muzičkog stvaralaštva žena i još uvijek izučavam samo vijek romantizma, doba kada se znalo i za sjajne kompozitorke iz dalje prošlosti poput Hildegard von Bingen, Elizabet Žaket de la Ger i drugih. Istraživala sam i svijet određenih savremenih kompozitorki, kao što su Kaja Sarijaho, Sofi Lakaz (čija sam djela kamerne muzike objavila prošle godine na CD-u), Betsi Džolas i Čaja Černovin. I danas, u 21. vijeku, još uvijek je manje djela kompozitorki na programima.
Sigurno ste kroz svoj rad otkrili mnogo zanimljivih priča i činjenica o životu i radu kompozitorki. Koja vas je priča posebno dirnula tokom istraživanja?
Priča o Fani Mendelson je posebno dirljiva. Imala je sve uslove da uspije u tako sjajnoj karijeri kao i njen brat (isti nastavnici, isti kvalitet muzičkog podučavanja, a iznad svega izuzetan talenat, u velikoj mjeri jednak njenog brata), ali su je otac i brat jednostavno cenzurisali da bi zaštiti ugled svoje porodice. U Njemačkoj je bilo nezamislivo da žena iz visokog društva živi od svoje muzike. Odustala je od karijere, ali se u isto vrijeme borila priređujući svake nedjelje koncerte na kojima je izvodila svoja neobjavljena djela. Samo godinu prije njene smrti, na podsticaj drugih kompozitora (posebno Gunoa) i pod pritiskom nekih izdavača, pristala je da objavi dio svog umjetničkog opusa. Ono što je strašno je da je ona i danas, u kolektivnoj mašti, samo “sestra”!
Da li i danas postoje podjele u muzici (na muškarce i žene) i da li žene poput vas razbijaju predrasude?
Naravno. Ove ideje pariteta i jednakosti su uznemirujuće, upitne i to je nesumnjivo zdravo. Ljudima je uvijek teško da priznaju da su njihova uvjerenja bila pogrešna i vjerovatno će biti potrebno vrijeme da rodna ravnopravnost bude činjenična, a ne više debata.
Kako vidite budućnost ženskog muzičkog stvaralaštva?
Osjećam se prilično samopouzdano kada vidim promjene koje se trenutno događaju u muzičkom svijetu. Zanimljivo je da je područje kulture zaista sporo razmatralo ovaj koncept pariteta u poređenju sa drugim profesionalnim oblastima.
Da li su umjetnici, protiv svih očekivanja, reakcionarniji?
Danas, u svakom slučaju, vjetar jednakosti duva kroz festivale, žene se više usuđuju da u potpunosti procvjetaju i grade karijeru kompozitorski, izvođači se usuđuju da sviraju malo poznata (i često obezvrijeđena) djela, a koncertne sale su obavezne da ih prate i uvrste u svoje programe.
Teško je procijeniti kakav su uticaj kompozitorke imale na naredne generacije, jer je velika većina njih zaboravljena kada su umrle. Zaboravljena do te mjere da neki ljudi i danas misle da nijedna žena nije komponovala (barem velika djela) prije 20. vijeka. Ono što je sigurno jeste da su mnogi kompozitori poput Luiz Faren (profesorica na Pariskom konzervatorijumu) ili Lili Bulanže (Nagrada Rima) bile veoma poznate tokom svog života
Priča o Fani Mendelson je posebno dirljiva. Imala je sve uslove da uspije u tako sjajnoj karijeri kao i njen brat (isti nastavnici, isti kvalitet muzičkog podučavanja, a iznad svega izuzetan talenat, u velikoj mjeri jednak njenog brata), ali su je otac i brat jednostavno cenzurisali da bi zaštiti ugled svoje porodice. U Njemačkoj je bilo nezamislivo da žena iz visokog društva živi od svoje muzike
Bonus video:
