Knjiga “Šekspir - svijet kao pozornica” američkog pisca Bila Brajsona (sa engleskog prevela Aleksandra Čabraja) je izvanredno, jezgrovito djelo biografskog tipa i predstavlja kratku biografiju ovog velikog dramskog pisca, pjesnika i pozorišnog glumca, u kojoj se opisuju brojne anegdote, vicevi, mitovi i malo poznate dogodovštine iz njegovog umjetničkog ali i privatnog života. Kao što se navodi i u ovoj knjizi, mnogi književni kritičari, i ne samo književni, Šekspira smatraju najvećim i najslavnijim poetom koji je stvarao na engleskom jeziku i najvećim dramskim piscem svih vremena. Šekspir je bio ugledan pjesnik i pozorišni pisac još za života, ali njegova reputacija nije dostigla današnje razmjere prije XIX vijeka. Romantičari su posebno isticali Šekspirovu genijalnost, a viktorijanci su ga slavili gotovo kao idola. Od XX vijeka Šekspirova djela se stalno prikazuju u različitim kulturnim i političkim kontekstima širom svijeta. U mnogim milenijumskim izborima oko 2000. godine upravo je Šekspir proglašen najvećim i najuticajnijim književnikom drugog milenijuma.
Viljem Šekspir, odnosno Vilijam - kako neki prevodioci prevode njegovo ime, izgleda da nije bio sasvim siguran kako se tačno piše njegovo prezime niti kako se tačno izgovara. U sačuvanim potpisima nikad ga nije napisao dva puta na isti način. Da bi sve to u vezi njegovog prezimena bilo još čudnije, navodi se i to što se danas standardno zapisuje onako kako ga Viljem nikad nije upotrijebio: Shakespeare. Nije poznato ni kako ga je izgovarao. Za sobom je ostavio gotovo milion riječi teksta. (Nažalost, u ovoj knjizi o Šekspiru, Bila Brajsona, se kaže da je samo njih četrnaest napisano njegovom rukom). Opus njegovih djela koja su sačuvana do danas sastoji se od 38 pozorišnih komada, 154 soneta, dvije duge narativne i nekoliko drugih poema. Njegovi pozorišni komadi kao što su “Hamlet”, “Romeo i Đulijeta”, “Kralj Lir”, imaju veoma veliki uticaj na književnost i pozorište već duže od 400 godina. Prevedeni su na mnoge žive jezike i prikazuju se svuda u svijetu češće nego bilo koja druga dramska djela.
Iako se ne zna pouzdano da li je Viljem Šekspir ikad odlazio sa tla Engleske, njegova biografija je i dalje ostala nedovoljno poznata. Nije poznato čak ni ko su mu bili bliski prijatelji, šta ga je posebno oduševljavalo, zabavljalo. Pogotovo je misteriozan njegov osmogodišnji odlazak iz Stratforta na Avonu, grada u kome je rođen i živio sa suprugom i troje malo djece. Ostavivši porodicu otišao je u London i tamo gotovo nemogućom brzinom postao uspješan pozorišni glumac i dramski pisac. Autor knjige Bil Brajson, čovjek koji je s nevjerovatnim umjećem i izuzetnom sposobnošću dolazio do značajnih podataka o životu i radu Šekspira, kaže da se tek 1592. godine pojavljuje prvi zapis u kome se ovaj spisateljski velikan pominje kao dramski pisac iako je Šekspir tada bio prevalio više od polovine svog života, jer je preminuo samo 24 godine kasnije - 23. aprila 1616. Sa sebi svojstvenom duhovitošću, Bil Brajson, kao izvanredno darovit i originalan pripovedač, u ovoj duhovitoj, jezgrovitoj i nenametljivo prosvjetljujućoj knjizi, otkriva Šekspirov lik, a u velikoj mjeri i njegov život, pa je tako u njoj prisutan priličan broj značajnih detalja vezanih za stvaralaštvo ovog slavnog umjetnika zbog čega mu mogu biti zahvalni i najučeniji šekspirolozi.
Najveći dio svojih djela Šekspir je napisao između 1590. i 1613. godine. Njegova rana djela su uglavnom komedije i istorije, rodovi koje je on do kraja 16. vijeka uzdigao do savršenstva. Zatim je otprilike do 1608. godine pisao tragedije. U tom periodu su nastali “Hamlet”, “Kralj Lir” i “Makbet”, pozorišni komadi koji se ubrajaju u najbolje pozorišne komade svih vremena, i to ne samo među onima koji su napisani na engleskom jeziku. U svom poznom periodu pisao je tragikomedije i sarađivao sa ostalim dramskim piscima. Mnoga od njegovih djela su bila objavljena još za njegovog života u izdanjima različitog kvaliteta i tačnosti. Godine 1623, dvojica njegovih kolega objavila su “Prvi folio”, zbirku njegovih dramskih djela koja su uključivala sve osim dvije drame koje su u novije vrijeme priznate kao Šekspirove. U ovoj Brajsonovoj knjizi navodi se da je poznati istoričar Džordž Stivens, još prije više od dva vijeka, primijetio da se sve što znamo o Šekspiru sastoji od samo nekoliko šturih činjenica od kojih su neke već i pomenute: ukazuju na Stratford na Avonu gdje je rođen i živio sa žanom i troje malo djece, na London gdje je otišao i iznenađujuće brzo postao slavni umjetnik, i na njegov povratak iz Londona u svoj rodni grad Stratford gdje je napravio testament i umro. Međutim, ti se navodi danas ne smatraju sasvim tačnim, ali ni previše netačnim, jer je tokom protekla četiri vijeka obavljeno obimno traganje i razotkrivanje nepoznanica vezanih za život Viljema Šekspira i njegove uže porodice. U knjizi se kaže da su istraživači otkrili stotinak dokumenata kao što su zabilješke o rođenjima, krštenjima, vlasnički listovi, potvrde o porezima, vjenčanjima, nalozi o pritvorima, razne sudske bilješke jer je u to doba parničenje bilo često, ali, ipak svi ti podaci govore o nečijim manje važnim poslovima, a gotovo ništa o ljudskim osjećanjima koja se iza njih kriju. Ništa o onome što bi suštinski moglo biti značajno za Šekspirov život i umjetničko stvaralaštvo. Tako nam i dalje ostaje nepoznato, na primjer: koliko je ukupno napisao drama i kojim redosljedom. Na osnovu nekih koliko-toliko poznatih izvora možemo unekoliko saznati koje je knjige čitao, ali ne možemo otkriti kako je do tih knjiga dolazio i šta se kasnije događalo sa njima. Nije sačuvana nijedna jedina njegova poruka, a vjerovatno ih je bilo. Niti stranica rukopisa, kako i zašto ostaje i dalje nepoznato. U knjizi se navodi kako neki izučavaoci Šekspira i njegovih djela vjeruju da je jedan dio drame “Ser Tomas Mor” napisan njegovom rukom. Takođe, upitno je i to zbog čega ta drama nikad nije izvedena, ili se ne zna tačno da li je izvedena. Za sobom nije ostavio nijedan lični opis. Brajson navodi prvi tekstualni portret ovog umjetničkog velikana koga je napravio Džon Obri šezdeset četiri godine poslije Viljemove smrti, gdje se kaže - “bio je naočit, zgodan čovjek: veoma prijatan u društvu i vrlo dopadljivog i britkog duha”. Obri je dobro poznavao Šekspira jer je bio samo desetak godina mlađi od njega. Među izučavaocima Šekspira ima dosta i naslagnja pa je, primjećujući to, Bil Brajson u svojoj knjizi zapisao mišljenje jednog od njih rekavši da se Šekspirova biografija sastoji od pet procenata činjenica i devedeset pet posto nagađanja. Da čak i najobazriviji biografi ponekad barataju pretpostavkama. Brajson takođe primjećuje da se neki od njih pepuštaju mašti. U tom smislu navodi i mišljenje uvažene i trezvene Kerolajn F. E. Sperdžen, sa Londonskog univerziteta, akademika iz doba četvrte decenije dvadesetog vijeka, koja u jednom svome djelu o Šekspiru samouvjereno kaže da je Šekspirov izgled moguće odrediti pomoću pažljivog čitanja njegovih tekstova pa dodaje da je on bio “skladno i lijepo građen muškarac, vjerovatno nešto sitnije građe, izuzetno skladnih pokreta, gipkog i spretnog tijela, hitrog i oštrog oka koji je uživao u brzim kretnjama mišića...” Pretpostavljala je da je vjerovatno bio svjetlijeg tena sa lakim rumenilom koje se u mladost brzo pojavljivalo i nestajalo otkrivajući njegova osjećanja. Obzirom da je Kerolajn Sperdžen pisala o slikama u Šekspirovim dramama, ovakav njen stav govori o njenom stvarnom ubjeđenju u ono što je rekla.
Popularni istoričar Ajvor Braun je po pominjanju čireva i drugih sličnih pojava u Šekspirovim dramama zaključio da je Šekspir negdje poslije 1600. godine, pretrpio jaku stafilokoknu infekciju te su ga stoga vječito mučili čirevi.
U bukvalnijim tumačenjima Šekspirovih soneta zapažana su dva pominjanja hromosti te je na osnovu toga zaključeno da je pjesnik bio hrom.
Autor ove knjige o Šekspiru konstatuje da je tačno to da su mnogi biografski podaci Viljema Šekspira zasnovani na pretpostavkama, a ne na činjenicama, ali napominje kako to ne bi trebalo da bude nimalo čudno jednostavno i zbog toga što su biografije i mnogih drugih poznatih ljudi toga vremena i do danas ostale vrlo oskudne. Kao primjer toga navodi se Tomas Deker koji je u to Šekspirovo doba bio jedan od vodećih dramskih pisaca pa se o njemu zna jedino to da je bio rodom iz Londona, da je bio plodan pisac i da je često bio u dugovima.
Zatim, pominje se i Ben Džonson koji je bio još popularniji od Tomasa Dekera, pa ipak mnoge važne pojedinosti o njegovom životu do danas su ostale nepoznate.
Bil Brajson je rođen 1951. godine u De Moimu u Ajovi. Kao turista je 1973. doputovao u Englesku gdje je upoznao svoju buduću suprugu i potom odlučio da se za stalno nastani u Engleskoj. Piše putopisne članke. Do 1995. godine živio je sa ženom i četvoro djece u Sjevernom Jorkširu, a potom je odlučio da se vrati u Sjedinjene Države zajedno sa svojom porodicom. Nakon osmogodišnjeg boravka u Americi, Brajson se sa porodicom ponovo vraća u Englesku. Prva knjiga Bila Brajsona bila je “Izgubljeni kontinent”, duhoviti putopis, u kojoj je opisao putovanja po malim američkim gradovima. Zatim, “Ni ovdje ni tamo: putešestvija po Evropi”. “Kratka istorija bezmalo svačega” i “Bilješke s malog ostrva”. Za knjigu “Kratka istorija bezmalo svačega”, izuzetno djelo naučnopopularnog žanra, dobio je “Dekartovu” nagradu, kao i cijenjenu nagradu “Aventis”.
Bonus video:
