Povodom smrti pisca i prevodioca Ivana Ivanjija, književnik Filip David kazao je za Nova.rs da je otišao čovjek jedne epohe.
- To je čovek koji je doživeo najstrašnije i najmonstruoznije godine u logorima. Išao je iz logora u logor, i to je jedan deo njegove mladosti. Takođe, on je bio pisac, i to veoma značajan autor istorijskih romana i memoara u kojima objašnjava čitavu epohu.
David ističe i svoj lični momenat kada je u pitanju Ivanji.
- On je bio jedan od članova žirija u okviru književnog konkursa Saveza jevrejskih opština Jugoslavije, kada sam ja počinjao i slao svoje prve književne radove. Oni su te radove primetili i nagrađivali, što je za mene bio veliki podstrek da pišem dalje. Da se vratimo u današnje vreme, bio sam izuzetno impresioniran njegovim poslednjim nastupom pre nekoliko dana na “N1”. Slušao sam čoveka koji je imao odlično pamćenje, koji je u svojim ozbiljnim godinama pričao o svom životu, o svojim prijateljima, o svemu onome što može danas da zanima i mlađe ljude i nas njegove savremenike. Nisam bio njegov savremenik, ali se bližim tim godinama u kojima je on otišao tako da je ovo jedan višestruko tužan događaj - zaključio je David.
Glavni urednik nedeljnika “Vreme” Filip Švarm kaže za Nova.rs, povodom smrti pisca i prevodioca Ivana Ivanjija, da će ga se prije svega sjećati kao divnog čovjeka.
- Bio je veliki pisac, i bez ikakvog preterivanja čovek renesansnog znanja. Sećaću ga se kao antifašiste, velikog humaniste, kao nekoga ko je sa svojih 95 godina objedinio nešto što više ne postoji, a to je jasan ljudski stav. Borba protiv nasilja, borba za demokratiju… Dobro je poznavao sve one ljude o kojima sam ja učio u školi. Bio je Titov prevodilac, upoznao je svakoga koga je trebalo da upozna. Znao je Vilija Branta, bio je prijatelj sa Ginterom Grasom.
- Bio je impresivna figura. I da naglasim, bio je veoma duhovit čovek. Umeo je da se šali na svoj račun - zaključio je Švarm.
Podsjetimo, Ivan Ivanji, književnik i prevodilac, preminuo je juče u Vajmaru (Njemačka) u 96. godini života.
U razgovoru sa Vujicom Ognjenovićem koji je objavljen u Artu 2018. Ivanji je govorio, između ostaloga, o svom romanu. “Poslednji potez”.
- Rudi, jedan od junaka mog romana, skojevac, nehotice dvostruki obavještajac u vrijeme Drugog svjetskog rata, posljednji potez podvlači svojim samoubistvom u želji da poslije te crte slijedi bolji život za njegovog sina i nove generacije. Proguta pilulu cijankalija koju je dobio od Njemaca da bi se ubio ako bi mu zaprijetilo da ga muče.
- Vješanje šestorice rodoljuba na Terazijama u ljeto 1941. godine za mene je simbol početka užasnog vremena okupacije. Okupacione vlasti su to učinile da bi zaplašile stanovništvo. Danas se Beograđani i njihovi posjetioci na Terazijama bukvalno sudaraju sa spomenikom, obeliskom sa stihovima Vaska Pope, koji treba da ih podsjeća na okrutnost okupatora i borbe protiv njega. Tako je i postavljen na pločniku da na neki način smeta, odnosno, zaustavi bar za tren opštu jurnjavu. Bojim se da nije uspjelo, niko ne stane, veoma malo stanovnika glavnog grada uopšte zna da postoji. Nadam se da je to dramatični početak kao početak klavirskog koncerta Čajkovskog u b-molu.
- Radi se o pokušaju pisanja porodične sage kroz pet generacija od sredine devetnaestog vijeka do danas. Život člana druge generacije, Leopolda, koji doživljava Austrougarsku, kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, Jugoslaviju, pa ulazak njemačke vojske u njegovu domovinu, jedna je od simboličkih figura. Moja je namjera bila da vrhunac razvoja priče ipak bude Rudi, ali njega ne bi bilo bez Leopolda, koji mu je djed i oca, Ferka.
Na konstataciju da je u nekim ranijim knjigama pisao o izuzetnoj slozi i suživotu stanovništva u Banatu raznih nacionalnosti i vjera. “Posebno ste se bavili vrednoćom, kulturom i lijepim ponašanjem banatskih Njemaca. Je li to bilo zaista tako?”
- Pisao sam, pa i u novom romanu pišem, o prividnoj slozi onolikih nacionalnosti i vjera u mom rodnom Banatu, naglašavam, tako se nama - ili nekima od nas - činilo. Nadam se da se dobro vidi u šta se to izrodilo, u svoju suprotnost, pogotovu što pored izmišljenih figura uvodim u radnju i stvarne istorijske ličnosti i njihove postupke. O ponašanju i sudbini znatnog dijela njemačke populacije u Banatu mnogo više sam pisao u svom ranijem romanu “Guvernanta”.
- Hitlerova Njemačka se držala svog zakona da pripadnici redovne vojske - Wehrmachta - mogu da budu samo državljani Njemačke, ali nijesu htjeli da u rat ne uvuku mlade Njemce na okupiranim teritorijama i zbog toga su ih prislili da stupe u esesovske odrede. Bilo je naravno, takođe i Njemaca, koji su to odbili i stupili u redove partizana, najpoznatiji su Jaša Rajter, koji je odveo Tita kroz njemačke redove u partizane, i Toma Devald, koji je radio u beogradskom gestapou po nalogu Partije da bi je obavještavao o svemu što bi saznavao, Toma Granfil, komandant partizana u Banatu. Nije sve tako jednostavno kao što prikazuje većina takozvanih partizanskih filmova u kojima je sve naslikano crno-bijelo.
Ivan Ivanji, pisac i prevodilac rođen je 1929. godine u Zrenjaninu. Kao Jevrejin, proveo je 1944. i 1945. godinu u koncentracionim logorima Aušvic i Buhenvald, kao i u radnim komandosima Buhenvalda.
Ivanji je studirao arhitekturu i germanistiku u Beogradu, a bio je nastavnik, novinar, dramaturg, pomoćnik upravnika Savremenog i Narodnog pozorišta u Beogradu, diplomata i Titov prevodilac za njemački jezik.
Za svoje romane, publicistiku i prevodilaštvo dobio je austrijski Orden časti za nauku i umjetnost prvog reda. Iza sebe ima 153 bibliografske jedinice (romane, pripovijetke, bajke, eseje, liriku, pozorišne komade, radio-drame...). Bio je prijatelj ili poznavao većinu najpoznatijih pisaca sa ovih prostora i njemačkog govornog područja prethodnih decenija, imao je tri maternja jezika, a pisao na dva, preveo je brojne knjige sa njemačkog i mađarskog na srpski, kao i sa srpskog na njemački.
K.V.
Bonus video:
