Vjerujem da vlat trave nije manje od putovanja zvijezde.
Ovim stihom američkog pjesnika, esejiste i novinara Volta Vitmana najbolje se opisuje nova samostalna izložba crnogorske umjetnice Nade Kažić. Nazvana “Vlati trave”, baš kao i prvo izdanje Vitmanove zbirke poezije, tada revolucionarne (1855), izložba je otvorena u petak veče u Podgorici, u atrijumu galerije “Risto Stijović”.
Dvorište kuće velikog crnogorskog vajara pokazalo se savršenim ambijentom za autentične i specifične skulpture, karakteristične stvaralačkom izrazu Nade Kažić. U međusobnoj, ali i korespondenciji sa arhitekturom, djela su dirigovala atmosferom, magnetski privlačeći radoznalu i energičnu publiku pozivajući je na pažljiviji pogled i bliži susret i tako šireći svoj jaki kreativni uticaj.
Izložene skulpture ukomponovane su u otvoreni prostor galerije kao da mu oduvijek i pripadaju, sasvim prirodno i dramaturški precizno, pa su tako “Vlati trave” i autorka Nada Kažić bili u epicentru događaja bogatog ritma i dinamike, kreirajući pravu dramsku radnju i kosmos preispitivanja, čemu se teži u svakom likovnom izrazu.
“U ovom prostoru, u dvorištu kuće Rista Stijovića, skulpture su legle sasvim prirodno, kao da su izrasle baš ovdje, svaka na svom mjestu”, istakla je Kažić komentarišući za Vijesti postavku u atipičnom prostoru koji je koliko i zahvalan i poseban, jednako i izazovan.
Kustoskinja Natalija Cerović u propratnom katalogu postavke istakla je da se u stvaralaštvu Nade Kažić skulptura ne posmatra kao nezavisna ili cjelina za sebe, već kao objekat koji je u čvrstoj vezi sa prostorom u kojem se nalazi, ali i koji treba da modifikuje svoje okruženje.
“Umjetnicu zanima pozicija gdje postavka podrazumijeva i procesualnost tokom rada: njen kreativni prostor do sada su činili prostorni radovi, objekti, skulpture, instalacije, fotografije, ready made, land art... Skulpture od metala privlače pažnju svojim lirskim i eksperimentalnim karakterom, dok interaktivni ambijenti služe kao umjetničke instalacije u cilju preispitivanja tradicionalnih tema i proširivanja opsega konotativniu značenja djela. U slučaju galerije ‘Risto Stijović’, izložba na otvorenom predstavlja dodatni izazov u postavci u odnosu na klasične galerijske prostore”, zapisala je Cerović.
Istoričarka umjetnosti Petrica Duletić, koja je i otvorila izložbu, istakla je da je ova izložba rezultat “pomnog i dugotrajnog promišljanja problematike crteža i njegovog oprostorenja, sazrijevanja ideje koje je trajalo, imajući uporište u ranijim radovima Nade Kažić”...
Skulpture izrađene u metalu, ističu se svojom monumentalnošću, ali i dubokim, filozofskim promišljanjima o životu, prirodi, čovjeku i prolaznosti, sa čime korespondira i sami materijal metala koji doprinosi opštem doživljaju. Već i na prvi pogled, pri ulazu u dvorište, postavljene skulpture razbuđuju imaginaciju, jednako i ekološku svijest, razigravajući poetičnu viziju o filozofiji prolaznosti života. Dvorište je postalo vrt života ali i bašta opomene, mjesto susreta i suočavanja životi i smrti.
Djela svojim vrhovima teže ka visinama, čvrsto utemeljena u podlozi, druga naizgled stidljivo sklupčana, međusobno (ne)zavisna, slobodna i snažna... Serije radova nazvane “Pupoljci”, “Vlati trave”, ali i “Zamke u vrtu”, svjedoče istovremeno i efemernosti i neprekidnoj obnovi, stvaranju i nastajanju, vječnosti i borbi...
“Bez obzira na neke dobre i loše periode, život je uvijek neki miks i ide cik-cak”, prokomentarisala je umjetnica.
Duletić je dodala da ciklus “Vlati trave” čini “nekoliko grupa objekata u kojima Kažić pridaje akcenat dramatičnoj napetosti koju postiže sudarom krutog i mekog, oštrog i oblog”.
“Radovi podsjećaju na ciklus života i smrti, ponavljanje i mijenjanje, ponovno rođenje i rast. Srpovi i kose kidaju vlati trave, ali ne prekidaju njen životni ciklus... Opus Kažićeve, istovremeno je analitički i istraživački u pronalaženju idealnih kompozicionih odnosa, ali i intuitivan u smislu gestualne slobode i odabira različitih materijala. Uz svoju tehničku virtuoznost, ona je istakla i senzualnu ekspresivnost materije, koja se prožima sa okolinom i komunicira sa promjenjivim spletom asocijacija posmatrača”, rekla je Duletić.
Kažić je Vijestima potvrdila da je izložba “Vlati trave” inspirisana ciklusom života i smrti.
“Predstavljeni su radovi koji su nastali tokom zadnjih deset godina koji zapravo predstavljaju jedan isti koncept kojim referišem na ciklus života i smrti. Vođena tom idejom i zamišljenim konceptom, pokušala sam da napravim neku vezu, ali i igru, između velikih komada kosâ i srpova, pa do sitnih i malih vlati trave. Kosa i srpovi zapravo predstavljaju biljke, vlati trave, dok sitne travčice zapravo preuzimaju funkciju srpa. Poigrala sam se sa time, kreirajući nekako i tu ekološku dimenziju, ali i humanističku”, objasnila je Kažić Vijestima.
Upuštajući se u beskonačne puteve i čari tumačenja, doživljaja i impresije, primjetna je kontradiktornost koja je prisutna na izložbi, ali i ljepota kontrasta kojim se Kažić služi u svom stvaralaštvu.
“Radovi imaju određeni kontrapunkt - sa jedne strane tu boju rđe koja asocira na propadanje, a sa druge strane oni su kao biljke, kao vlati trave. Taj kontrast nas iznenađuje i preispituje. Želja mi je bila da sve skulpture budu u toj jednoj boji, boje rđe, što se prosto dešava kao jedan prirodan proces, jer, ipak je to dug period - deset godina”, dodala je umjetnica.
Iako nastali od, na pomisao hladnog i teškog materijala, skulpture Nade Kažić istovremeno su krhke, nježne, tople, sjetne... Vlati njenih travki sanjarski su zanjihane na vjetru, ali i opasne poput oštrice noža. Izblijedjele uspomene i polja nepokošenih livada bezbrižnosti u trenutku mogu da se preobraze u strepnju od grešaka i grjehova prema budućnosti, upozorenje pred uzvraćanje i demonstriranje moći prirode...
“Cijela priča ispričana kroz ‘Vlati travi’ priča je o čovjeku u odnosu na prirodu, ali i o čovjekovom odnosu prema prirodi. Takođe, velika inspiracija u svemu tome mi je bio Vitman i njegova poezija, jer smatram da je on u svojim stihovima napravio i najljepšu odu prirodi”, rekla je Kažić Vijestima i dodala.
Krajnje simbolično, priroda se poigrala i dodatno doprinijela čitavom kontekstu poimanja izložbe Nade Kažić... Iako je prvobitno najavljeno za četvrtak, zbog nepovoljnih vremenskih uslova ceremonija otvaranja odgođena je za petak veče. No, kapljice kiše ni toga dana nijesu zaobišle Podgoricu, već su sasvim suptilno, skoro pa neznatno ali dovoljno da se na njih (po)misli, ispratile otvaranje... Par minuta kasnije pojavila se duga, pružajući pravi doživljaj posmatraču da je uoči kroz različite vajarske oblike Nade Kažić predstavljene u atrijumu galerije “Risto Stijović”. Sve to djeluje i više nego slučajno i interesantno, s obzirom na tematiku i inspiraciju izložbe, ali i viševjekovnu simboliku i nadu koju pojava duge mitski budi.
Izložba, koja obuhvata radove iz više dosadašnjih ciklusa Nade Kažić, biće za javnost otvorena do kraja juna, a posmatraču pruža apsolutnu slobodu za sopstveni doživljaj. Upravo to je i želja autorke, da svako stekne svoj nezavisni dojam, prepušten i vođen njenim djelima.
Cijela priča ispričana kroz ‘Vlati trave’ priča je o čovjeku u odnosu na prirodu, ali i o čovjekovom odnosu prema prirodi. Takođe, velika inspiracija u svemu tome mi je bio Vitman i njegova poezija, jer smatram da je on u svojim stihovima napravio i najljepšu odu prirodi”, rekla je Kažić Vijestima
“Svako od nas će drugačije tumačiti umjetnost, pa tako i moje radove. Neka ostane puna sloboda, bez ijedne (pre)poruke... Ipak, ono što bih uvijek istakla jesu Vitmanovi stihovi: ‘Vjerujem da vlat trave nije manje od putovanja zvijezde...’”, ponovila je Kažić, a Duletić na otvaranju potvrdila.
“Umjetnica smatra da se istine o stvarima često nalaze i izvan njih samih. Njeni radovi ilustruju projekcije iz unutrašnjeg bića. Sve što doživljava je ta projekcija iznutra, suprotstavljeni principi nematerijalnog i materijalnog, njihovo prožimanje i dopunjavanje. Preispitivanje dijalektike odnosa smrti i života, propadanja i obnove, nestajanja i nastajanja, beskonačne metamorfoze”, kazala je istoričarka umjetnosti i istakla da Nada Kažić u okvirima savremene crnogorske skulpture, već više od dvije decenije, manifestuje autentičan izraz...
Vitmanom inspirisana postavka, njegovim stihovima je i zaokružena, kako na početku, tako i na kraju... I, kao što je zapisano:
“Najmanja travka pokazuje da u zbilji nema smrti; a kada bi je i bilo, ona vodi naprijed život, a ne stoji na kraju da ga zaustavi, te prestaje u času kada se život javi”.
Zaokružena ranija istraživanja
Izložba Nade Kažić u galeriji “Risto Stijović” predstavlja nastavak autorkinog istraživanja forme i strukture, kao i definisanja prostora putem različitih umetničkih postupaka, primijetila je Cerović.
“Baveći se rješavanjem likovnih problema naznačenih u prethodnim izložbama (Vrt, Mijene, VRT/LOG, Gazipoljke), umjetnica ostaje u opsegu tema, ideja, simbola, tehnika i iskustava za koje je duboko vezana. Ona nastavlja da se kreće između figuracije i apstrakcije, geometrijske i lirske forme, racionalnosti i intuicije, reifikacije i konceptualizacije djela. Upotreba tehničkih sredstava u ovom ciklusu počiva na različitim refleksijama, umjetničkim intencijama i metodama, ali je zasnovana na prepoznatljivoj polaznoj tački i osnovnoj ideji. U ovom slučaju, riječ je o ideji spoja suprotnosti - prirodno i artificijelno, organsko i neorgansko, ciklično i linearno, oštro i meko. Suprotnosti se pretapaju jedne u drugu i gube svoje granice pod specifičnim umjetničkim pogledom Nade Kažić”, zapisala je ona.
Duletić je dodala da Kažić ovom izložbom zaokružuje ranija likovna istraživanja.
“Osnovne karakteristike njenih skulptura, koje pripadaju novijoj produkciji su: plastička konceptualna razrađenost dišanovske ideje ready madea, poštovanje osobenosti materijala (metal) i svedenost do znakovne jednostavnosti. Nadine skulpture koje pripadaju novim ciklusima rezultat su višegodišnjeg istraživanja da dosegne skrivene istine materijalnog univerzuma”, konstatovala je ona.
Bonus video:
