Sedativi i antidepresivi često se uzimaju bez odobrenja i nadzora ljekara, a u želji da se smire, mnogi zaboravljaju da ljekovi iz ove grupe, ako se koriste nekontrolisano, mogu da imaju neželjena dejstva na bilo koji od organa. O zloupotrebama antidepresiva i sedativima govori dr opšte prakse Zorica Merdović.
“Sedativi i antidepresivi mogu da djeluju na organe i tkiva koji su udaljeni od centralnog nervnog sistema. Tako, na primjer, oštećenje jetre može da bude direktna posljedica dejstva ovih ljekova koja nastaje poslije dugotrajne nekotrolisane primjene. Povećan rizik od krvarenja iz gastrointestinalnog trakta, koji nastaje zbog dejstva na sluzokožu, takođe je moguća posljedica primjene ljekova iz ove grupe. Kada govorimo o antidepresivima, njihova višegodišnja nekontrolisana upotreba dovodi do poremećaja seksualnog funkcionisanja, porasta tjelesne težine, poremećaja sna, preznojavanja, povećanog rizika od krvarenja iz digestivnog trakta, povećanog rizika od osteoporoze i preloma kostiju i povećanog rizika za nastanak dijabetesa i porasta ili pada jona natrijuma u krvi. Kada pacijent dođe u ordinaciju sa nekim od problema kome ne možemo naći uzrok, obično u oči upadne ta produžena upotreba antidepresiva. Sa druge strane imamo sedative, koji osim zavisnosti, donose i mnoge druge opasnosti. Jedna od studija je pokazala da je rizik od nastanka demencije kod starijih osoba koje koriste dugotrajno sedative oko 60 odsto veći nego kod onih koji ih ne koriste. Povećan je rizik i od ozbiljnih oštećenja funkcije jetre. Ovi ljekovi slabe kontrolu pokreta i produžavaju reakciono vrijeme, što znači da postoji veći rizik od padova, preloma, pa čak i saobraćajnih nesreća”, objašnjava dr Merdović.
Dug spisak neželjenih reakcija
“Neki antidepresivi mogu kod jedan od 10 odsto pacijenata da izazovu simptome nalik na kijavicu, zujanje u ušima, ili glavobolju tipa migrene, bolove u zglobovima, dakle vrlo raznorodne pojave. Svaki simptom ili znak nekog poremećaja u organizmu koji se javi za vrijeme uzimanja ovih ljekova treba da bude signal pacijentu da odmah ode kod svog ljekara i provjeri da li se možda radi o neželjenom dejstvu lijeka. Posebno pažnju treba obratiti na prve dane uzimanja lijeka, kada su simptomi jači i mogu se lakše povezati sa upotrebom lijeka”, kaže naša sagovornica.
Koliko najduže mogu da se koriste ovi ljekovi u kontinuitetu?
“Ne postoji tačan odgovor, ali svakako da je primjena relativno bezbjedna onoliko koliko su je kliničke studije propratile. Obje vrste ljekova, i sedativi i antidepresivi, ispitivani su u kontrolisanim kliničkim studijama koje uglavnom traju do dvije godine. Stručnjaci shvataju da rizici od štetnih posljedica postaju sve veći kako se produžava vrijeme nekontrolisane primjene, što znači, na primjer, da je rizik poslije 10 godina primjene sigurno veći, nego poslije pet godina primjene. Sedativi tokom godina pojačavaju dejstvo prirodnih supstanci u mozgu, koje smanjuju aktivnost nervnih ćelija. Otuda osobe pod njihovim dejstvom usporeno reaguju na stimuluse iz spoljašnje sredine, postaju često pospane, smanjuje im se sposobnost razmišljanja i pamćenja. Antidepresivi, s druge strane, povećavaju oslobađanje supstanci u mozgu koje imaju funkciju da povećavaju aktivnost nervnih ćelija, te su zato korisni u stanjima depresije, kada je dejstvo tih supstanci oslabljeno. Predugo i nekontrolisano korišćenje obje vrste ljekova dovodi do promjena receptora na nervnim ćelijama. One se prilagođavaju prisustvu sintetičke supstance i postaju manje osjetljive na prirodne supstance”, kaže ljekarka.
Antidepresivi i hronične bolesti - da ili ne?
Svakako da druga oboljenja povećavaju rizik od neželjenih dejstava ove dvije grupe ljekova. Antidepresivi i sedativi mogu stupiti u interakciju sa ljekovima koje pacijenti uzimaju zbog drugih oboljenja. Osim toga, sama oboljenja čine određena tkiva osjetljivijim na dejstvo sedativa i antidepresiva. Na primjer, mnogi antidepresivi utiču na rad srca i mogu ponekad da izazovu aritmije, posebno ako ih pacijent inače ima, ili ako je njegov srčani mišić oslabio ili obolio.
Bonus video:
