Svaki lijek koji se upotrebljava ima efekte od kojih organizam ima koristi, ali takođe svaki lijek može imati neželjena dejstva. Neželjena dejstva lijeka se javljaju neposredno poslije primjene lijeka ili poslije izvjesnog vremena. To mogu biti alergije, bolovi, vrtoglavica, povišen krvni pritisak, krvarenje, mučnina, promjene srčanog ritma, promjene na koži, zujanje u ušima i mnoge, mnoge druge.
Polifarmacija je istovremena primjena četiri ili više ljekova. To mogu biti oni koji se izdaju na recept ili se uzimaju bez recepta ili su tradicionalni biljni ljekovi.
Polifarmacija povećava vjerovatnoću da se kod pacijenata jave neželjene reakcije, usljed povećanog rizika od interakcija između ljekova, hrane i biljnih proizvoda, piše portal Zdravlje.org.rs. Primjena više ljekova je uobičajena kod starijih ljudi, ali svako ko koristi veći broj lekova može biti izložen riziku. To uključuje pacijente sa dugotrajnim hroničnim oboljenjima koji redovno uzimaju više ljekova.
Studije pokazuju da jedna trećina ljudi u svijetu, starosti preko 75 godina, uzima najmanje šest ljekova dnevno, od čega preko milion uzima osam ili više ljekova svakog dana.
Stariji organizam ima promenjenu farmakodinamiku i farmakokinetiku lijeka, pa su i neželjeni efekti ljekova češći. Rizik od pojave neželjenih reakcija kod istovremene primene 6 ljekova je veći od 5%, a kod primjene 10-15 lekova preko 40%. Smatra se da će najmanje jedna interakcija sigurno biti prisutna kod primjene 5 ili više ljekova istovremeno.
Većina ljekova se metaboliše u jetri, pa je kod bolesnika sa bolesnom jetrom teško predvidjeti na koji će se način lijek promijeniti i kakav će biti njegov konačni efekat. Kod bolesnika sa oštećenom funkcijom bubrega, ljekovi se zbog otežanog izlučivanja mogu akumulirati i postati toksični. Tada je neophodno modifikovati dozu, smanjiti pojedinačnu dozu lijeka ili povećati razmak između doza. Neki poznati i široko upotrebljavani lekovi (npr. paracetamol), inače sigurni i pouzdani, u visokim dozama mogu biti štetni za jetru.
Najmanje 15% pacijenata na konvencionalnoj farmakoterapiji, primenjuje i biljne lekovite proizvode. Poznato je da ovi proizvodi mogu stupati u klinički značajne interakcije sa konvencionalnim ljekovima. Npr. varfarin ne bi trebalo koristiti sa lekovitim proizvodima na bazi ekstrakta lista ginka i praška lukovice belog luka. Biljni ljekovi na bazi ekstrakta kantariona mogu indukovati enzime jetre i dovesti do bržeg metabolizma i smanjene efikasnosti brojnih ljekova.
Da bi se spriječili neželjeni efekti politerapije, neophodno je dodatnu pažnju usmjeriti na starije pacijente koji koriste ljekove sa uskom terapijskom širinom (varfarin, teofilin,digoksin, litijum...). Kod propisivanja lekova starijoj populaciji potrebno je početne doze lekova smanjiti, obratiti pažnju na potencijalno nefro-, hepato- i hematotoksične lekove i oprezno primjenjivati ljekove koji deluju na centralni nervni sistem, naročito sedative i antidepresive, kao i opioidne analgetike.
Cilj svake terapije je dobrobit pacijenta uz što manje neželjenih efekata. Boljom saradnjom ljekara, farmaceuta i pacijenta lakše je dostići taj cilj.
Bonus video:
