Kalcijum je jedan od minerala neophodnih našem organizmu. On čuva kosti, ali je i njegov doprinos cjelokupnom našem zdravlju nemjerljiv. Veoma je važno u mladosti unositi u organizam putem ishrane dovoljne količine kalcijuma, jer će se u suprotnom nedostatak kalcijuma odraziti kroz razne bolesti u kasnijim godinama života.
Kalcijum je poznat kao gradivni elemenat za jačanje i čvrstinu kostiju, zuba i noktiju, ali je manje poznato da on djeluje veoma pozitivno na nerve, mišiće, organe za varenje, krvotok i metabolizam.
Normalne vrijednosti kalcijuma su od 2,2 do 2,7 mmol/l (milimola po litru krvi).
Večina ljudi zna da nije dobro imati manjak kalcijuma u organizmu, međutim još ozbiljnije posljedice za zdravlje može imati - višak.
Hipokalcijemija - snižene vrijednosti kalcijuma
Uzroci sniženih vrijednosti kalcijuma su:
- Nedostatak vitamina D (rahitis, osteomalacija - omekšavanje kostiju),
- Odsustvo ili smanjeno izlučivanje paratireidnog hormona,
- Smanjen unos ili apsorpcija kalcijuma,
- Povećan gubitak kalcijuma zbog bolesti bubrega.
Simptomi kod sniženih vrijednosti
Simptomi su neurološke prirode. Na slabo snižene vrijednosti kalcijuma (slaba hipokalcijemija) ukazuju simptomi koji su slučajno otkriveni (npr. katarakta, edem papile). Takođe, usporeni razvoj prikrivene hipokalcijemije može dati sumnju na demenciju "nepoznatog porijekla", depresiju ili psihozu.
Jako snižene vrijednosti kalcijuma (jaka hipokalcijemija) uzrokuju generalizovane grčeve koji mogu biti uzrok laringospazma. Generalno, spazam je motorička disfunkcija koju karakteriše povišeni tonus mišića, a prefiks laringo se odnosi na grkljan. Laringospazam prati pojava gušenja.
Najčešći klinički sindrom sniženih vrijednosti kalcijuma je tetanija koju karakterišu:
- Osećaj trnjenja usana, jezika, prstiju ruku i stopala,
- Bolovi u mišićima,
- Spazam muskulature lica.
Tetanija predstavlja oboljenje živaca koje se manifestuje u vidu jakih i dugotrajnih grčeva u simetričnim djelovima tijela (najčešće gornjim ekstremitetima). Tetanija je uglavnom mladalačka bolest, ali se javlja i kod trudnih žena, dojilja i alkoholičara.
Terapija kod sniženih vrijednosti
Akutna hipokalcijemija – sprovodi se intravenska infuzija soli kalcijuma. Može se dati 10 ml 10%-og rastvora kalcijum-glukonata.
Hronična hipokalcijemija – primenjuju se oralni preparati kalcijuma i vitamina D (kalcitriol) piše lekar-savetnik.com.
Hiperkalcemija - povišene vrijednosti kalcijuma
Povišene vrijednosti mogu biti opasne po život za razliku od sniženih vrijednosti.
Prevelika količina kalcijuma u krvi može znatno oslabiti kosti, dovesti do stvaranja kamenja u bubregu i onemogućiti normalno funkcionisanje srca i mozga.
Hiperkalcemija se najčešće javlja kao posljedica pretjerane aktivnosti paratiroidnih žlezda. Paratiroidne žlezde su grupa od četiri žlijezde koje se nalaze na štitnoj žlijezdi ili pored nje. Hiperkalcemiju takođe mogu izazvati i rak, uzimanje određenih ljekova kao i pretjerano uzimanje suplemenata kalcijuma i vitamina D.
Simptomi
Simptomi hiperkalcemije su uglavnom ograničeni na jedan organ ili dIo tela gde je došlo do povišenog nivoa kalcijuma.
Hiperkalcemija se može javiti u sledećim dijelovima tijela:
- Bubrezima – povišen nivo kalcijuma u krvi dovodi do povećanja aktivnosti bubrega, što izaziva učestalo mokrenje i žeđ
- Sistemu za varenje – povišen nivo kalcijuma u sistemu za varenje dovodi do mučnine, povraćanja i konstipacije (zatvora)
- Mišićima i kostima – povišen nivo kalcijuma u krvi može biti posljedica curenja kalcijuma iz kostiju. To dovodi do slabljenja i bola u kostima, kao i slabosti u mišićima
- Mozgu – hiperkalcemija onemogućava normalno funkcionisanje mozga, što rezultira konfuzijom, letargijom i umorom
Uzroci
Kalcijum je mineral koji omogućava normalno prenošenje nervnih signala i rad nervnih ćelija. Ukoliko se u krvi ne nalazi dovoljna količina kalcijuma, paratiroidne žlezde počinju da luče paratiroidni hormon koji stimuliše sljedeće procese:
- Oslobađanje kalcijuma iz kostiju u krv
- Apsorpciju veće količine kalcijuma u sistemu za varenje
- Aktivaciju vitamina D i smanjeno lučenje kalcijuma u bubrezima
Neki od mogućih uzroka hiperkalcemije su:
- Hiperparatiroidizam – pretjerana aktivnost paratiroidnih žlijezda najčešće je posljedica jednog ili više malih benignih tumora na paratiroidnim žlijezdama
- Rak – rak pluća, rak dojke kao i neke vrste karcinoma krvi povećavaju rizik od hiperkalcemije. Određene vrste raka kostiju takođe mogu izazvati ovo oboljenje.
- Bolesti koje dovode do povećane apsorpcije kalcijuma u digestivnom traktu – naječešće turberkuloza i sarkoidoza
- Dugotrajna imobilizacija – nedovoljno kretanje usled bolesti, povrede ili invaliditeta oslabljuju kosti koje mogu početi da ispuštaju kalcijum u krv
- Ljekovi – određene vrste ljekova podstiču povećano lučenje paratiroidnog hormona
- Suplementi – pretjerano unošenje vitamina D i kalcijuma povećava rizik od hiperkalcemije
- Dehidracija – nedovoljna količina tečnosti u krvi dovodi do povećane koncentracije kalcijuma
- Nasljedne bolesti – hipokalciurična hiperkalcemija je nasledno genetsko oboljenje koje oštećuje receptore kalcijuma u tijelu i dovodi do povećanja koncentracije kalcijuma u krvi
Faktori rizika
Hiperkalcemiji su najpodložnije žene starije od 50 godina. Žene u menopauzi imaju povećan rizik od hiperparatiroidizma, oboljenja koje izaziva pretjeranu aktivnosi paratiroidne žlezde, što je i najčešći uzrok hiperkalcemije.
Komplikacije
Ukoliko se ne uoči i ne liječi na vrijeme, hiperkalcemija može izazvati sljedeće komplikacije:
- Osteoporozu – dugotrajno ispuštanje kalcijuma iz kostiju može dovesti do slabljenja kostiju i pojave osteoporoze
- Kamenje u bubregu – prevelika koncentracija kalcijuma u urinu dovodi do formiranja kristala koji vremenom srastaju i dolazi do stvaranja tvrdih kalcijumskih agregata u bubrezima
- Zatajenje bubrega – dugotrajna hiperkalcemija može trajno oštetiti bubrege i onemogućiti njihovo normalno funkcionisanje
- Aritmija – hiperkalcemija može uticati na električne impulse koji regulišu ritam otkucaja srca
- Problemi sa nervnim sistemom – hiperkalcemija može izazvati konfuziju, demenciju i komu.
Terapija kod povišenih vrijednosti
Svako povećanje kalcijuma u krvi iznad 2,99 mmol/l zahtijeva terapiju. Sprovode se sljedeće mjere:
- Poboljšavanje izlučivanja kalcijuma putem bubrega primenom diuretika,
- Povećanje deponovanje kalcijuma u kostima primenom fosfata, indometacina, kalcitona,
- Smanjivanje unosa kalcijuma hranom.
Ako nijedan od ovih postupaka ne daje rezultate, radi se hemodijaliza.
U kojim namirnicama ima kalcijuma?
Kalcijuma ima u skoro svim namirnicama, najviše u sljedećim:
- mlijeko (nemasno i punomasno)
- mlječni proizvodi (jogurt, kisjelo mlijeko, sir, kačkavalj, kajmak, maslac, pavlaka, puding, sladoled…)
- žitarice, naročito integralne žitarice (pšenica, raž, ovas, soja, heljda, ječam, kukuruz, pirinač, proso…)
- južno voće (narandža, kivi, limun, mandarine, banane…)
- sokovi i drugi napici (sok od narandže, mlijeko od soje, sokovi od povrća…)
- riba (losos, oslić, skuša, sardine…)
- povrće (brokoli, kelj, zelena salata, zeleno povrće, kupus, kineski kupus, spanać, šargarepa, grašak, pasulj, cvekla, krastavac, bijeli luk, crni luk, patlidžan, dinja, špargla, zeleno lisnato povrće, paradajz…)
- koštunjavi plodovi i sjemenke (orah, kesten, badem, lješnik, susam…)
- pečurke (šitake, šampinjoni, vrganji, lisičarke…)
- voće (borovnice, malina, kupina, jabuka, smokva, kajsija, grožđe…)
- ostale namirnice (čokolada, cimet, rasol, surutka, kopriva, tofu…)
Bonus video:
