Poremećena vaginalna sekrecija je jedan od najčešćih razloga zbog kojeg se žene obraćaju ginekologu. Većina žena će barem jedanput u toku života imati izmijenjen i pojačan vaginalni iscjedak (bijelo pranje).
Vaginalni sekret je mješavina tečnosti koju stvara sluzokoža vagine i žlijezde koje se nalaze u vagini (Skeneove i Bartolinijeve) i sluzave sekrecije grlića materice.
Vaginalni sekret ima važnu ulogu u održavanju higijene genitalnih organa žene. Vaginalnim sekretom se izbacuju mrtve ćelije i bakterije iz genitalnih organa, čime se održava čistoća vagine i sprečava nastanak infekcija. Vagina nije sterilna sredina, u njoj se nalaze milioni mikroba koji žive u međusobnoj ravnoteži i čine normalnu vaginalnu floru.
Laktobacili
Glavnu ulogu u održavanju normalne vaginalne flore imaju “dobre” bakterije tj. laktobacili. Laktobacili omogućavaju odgovarajuće uslove u vagini, prije svega kiselu sredinu koja sprečava pretjerano umnožavanje patogenih (“loših”) bakterija koje su takođe sastavni dio normalne vaginalne flore. Količina normalnog vaginalnog sekreta je individualna, ali je normalan vaginalni iscjedak obično proziran ili mliječne boje i može imati suptilan miris koji nije neprijatan. Važno je znati da se vaginalni sekret normalno mijenja tokom menstrualnog ciklusa, tako da su promjene boje i konzistencije vaginalnog sekreta povezane sa ovulacijom normalne.
U određenim okolnostima, uslovi u vagini dovode do poremećaja ravnoteže vaginalne flore i umnožavanje bakterija ili gljivica i pojavu simptoma. Predisponirajući faktori su vaginalna ispiranja, uzimanje antibiotika, polni odnosi, trudnoća, dojenje, menopauza i infekcija nekom od polno prenosivih bolesti.
Vaginalne infekcije
Vaginalne infekcije obično izazivaju neuobičajen iscjedak iz vagine, kao i svrab, crvenilo, bolnu osjetljivost, neprijatan miris i osjećaj pečenja u vagini i predjelu spoljnih genitalija, a ponekad i tegobe sa mokrenjem. Navedene tegobe ne moraju biti posljedica samo infekcije različitim mikroorganizmima, već i određene hemikalije (proizvodi za ličnu higijenu, kupke, deterdženti, kontraceptivni gelovi, sintetički donji veš itd.) mogu dovesti do inflamacije (upale) spoljnih genitalija i vagine i pojačanog i izmijenjenog vaginalnog iscjetka.
Najčešće vaginalne infekcije su bakterijska vaginoza, infekcija izazvana sa mikroorganizmom Trichomonas vaginalis i gljivična vaginalna infekcija.
Bakterijska vaginoza
Ova infekcija je posljedica poremećene ravnoteže između različitih tipova bakterija koje normalno nastanjuju vaginu. Umjesto normalne predominacije laktobacila, u vagini se može naći mješavina različitih tipova mikroorganizama, kao što su Gardnerela vaginalis, stafilokok, streptokok, ešerihija, mikoplazma hominis itd. Prisustvo kontraceptivnog intrauterinog uloška (tzv. spirale) može povećati rizik od razvoja bakterijske vaginoze.
Jedini simptom je pojačana vaginalna sekrecija, sa neprijatnim mirisom, koji tipično podsjeća na miris pokvarene ribe, što je posebno izraženo nakon odnosa. Međutim, treba znati da polovina žena sa mikrobiološkim nalazom vaginoze nema simptome. Pod određenim uslovima, bakterije izazivači bakterijske vaginoze mogu iz vagine preko grlića materice dospjeti u matericu i jajovode i dovesti do upalne bolesti u maloj karlici sa posledičnim komplikacijama.
Takođe, bakterijska vaginoza može dovesti do komplikacija u trudnoći kao što su spontani pobačaji, prevremeni porođaji kao i zapaljenski procesi nakon porođaja. Dijagnoza bakterijske vaginoze se postavlja mikroskopskim pregledom sekreta (uzimanjem vaginalnog brisa) kao i na osnovu ginekološkog pregleda. Ginekolog može prepisati lokalnu terapiju (vaginalete) ili oralnu terapiju odgovarajućim antibioticima.
U prevenciji bakterijske vaginoze se preporučuje često mijenjanje tampona ili uložaka tokom menstrualnog krvarenja, pravilno brisanje spoljašnjih genitalija (od naprijed prema pozadi) kao i održavanje ove regije suvom. Iako bakterijska vaginoza ne spada u polno prenosive infekcije, istraživanja su pokazala da se češće javlja kod žena koje imaju više seksualnih partnera. Higijenski režim podrazumijeva i nošenje pamučnog donjeg veša.
Trihomonijaza
Izazivač infekcije je mikroorganizam Trihomonas vaginalis. Prenosi se isključivo seksualnim kontaktom, a vrijeme od infekcije do pojave simptoma (inkubacija) iznosi od četiri do 20 dana. Uobičajene tegobe su bolno mokrenje i nelagodnost pri polnom odnosu a može biti prisutna i iritacija spoljašnjih genitalija, praćena izraženim svrabom.
Rijetko, mogu postojati i bolovi pod dnu stomaka. Zanimljivo je da skoro u polovine pacijentkinja trihomonijaza postoji bez ikakvih simptoma.Ginekolog pri pregledu uočava žuto-zeleni, pjenušavi sekret, veoma neprijatnog mirisa (nalik nagoreloj gumi). Dijagnoza se postavlja takođe uzimanjem i pregledom vaginalnog brisa. Kod trihomonijaze, kao i kod ostalih polno prenosivih infekcija sprovodimo istovremeno liječenje oba partnera antibioticima na koje je ovaj mikroorganizam osjetljiv. Prevencija je korišćenje kondoma.
Kandidijaza
Mikotične (gljivične) infekcije vagine su uglavnom izazvane gljivicom Kandida albikans, pri čemu je obično zahvaćena i koža i sluzokoža spoljašnjih genitalija. Gljivične vaginalne infekcije su češće nakon upotrebe antibiotika, u trudnoći, kod pacijentkinja sa šećernom bolešću ili poremećajima imunološkog sistema. Takođe, pacijentkinje koje koriste oralne kontraceptive (pilulu) su sklonije vaginalnoj kandidijazi.
Najvažniji simptom je svrab, pojačana vaginalna sekrecija, bolni odnosi i tegobe sa mokrenjem. Skoro polovina pacijentkinja pokazuje sklonost ka ponovnoj infekciji (reinfekciji) nakon izlečenja. I vaginalna kandidijaza, posebno u trudnoći, može biti bez simptoma.
Dijagnoza se takođe postavlja ginekološkim pregledom i uzimanjem i mikrobiološkim pregledom vaginalnog brisa. Liječi se lokalno vaginaletama ili oralnom terapijom odgovarajućim anti-gljivičnim preparatima. Reinfekcije su česte. Slično kao i kod bakterijske vaginoze, da bi se smanjio rizik od gljivične infekcije preporučuje se nošenje komotnog pamučnog donjeg veša. Takođe, treba izbjegavati vaginalna ispiranja, parfimisane proizvode za intimnu higijenu, nepotrebnu upotrebu antibiotika kao i duže nošenje mokrog kupaćeg kostima.
Inflamacija grlića materice
Izmijenjen vaginalni iscjedak može biti i posljedica cervicitisa (inflamacije grlića materice). Simptomi cervicitisa su obično iregularna krvarenja između menstrualnih krvarenja, bol pri odnosu kao i prilikom ginekološkog pregleda ali i abnormalna vaginalna sekrecija. Najčešći izazivači cervicitisa (upale grlića materice) su polno prenosive infekcije a izazivači su mikroorganizmi hlamidija trahomatis, mikoplazma hominis, ureaplazma urealitikum i gonokok. Navedene infekcije ne moraju davati nikakve simptome, pa se infekcija tada može lakše širiti između seksualnih partnera koji nisu svjesni da su zaraženi.
Upale u maloj karlici
Veoma je važno prepoznati i liječiti ove infekcije jer su one, u današnje vrijeme, najčešći izazivači različitih oblika upalnih (inflamatornih) bolesti male karlice. Upale u maloj karlici mogu izazvati oštećenja jajovoda i uzrokovati sterilitet, vanmaterične trudnoće, hronične bolove u maloj karlici, a kod težih oblika, u cilju liječenja, može biti potreban i operativni zahvat. Pored toga, infekcije sa mikoplazmom i ureaplazmom su predmet medicinskih istraživanja i razmatraju se kao mogući uzročnici spontanih pobačaja i prevremenih porođaja, a mogu dovesti i do infekcija novorođenčeta. Često se trudnicama u ranoj trudnoći predlaže uzimanje cervikalnih briseva u cilju isključivanja postojanja ovih infekcija.
Upala grlića materice
Na upalu grlića materice (cervicitis) ginekolog posumnja nakon detaljnog razgovora sa pacijentkinjom i ginekološkog pregleda, a dijagnoza se potvrđuje uzimanjem cervikalnih briseva (briseva iz kanala grlića materice). Liječe se oba partnera istovremeno, da bi se smanjio rizik od reinfekcije, a savjetuje se i uzdržavanje od polnih odnosa tokom trajanja terapije. U liječenju se koriste antibiotici na koje su ovi mikroorganizmi osjetljivi. Da bi se potvrdilo izlječenje, cervikalni bris se ponavlja najmanje tri nedjelje nakon završetka terapije. U cilju ranog otkrivanja bolesti, kada se još nisu razvili simptomi, razvijene zemlje sprovode skrining na ove infekcije kod svih polno aktivnih žena prilikom preventivnih ginekoloških pregleda. Ovim infekcijama su posebno sklone mlade djevojke zbog posebnih karakteristika vaginalnog tkiva i tkiva grlića materice koja su još uvijek nezrela i vulnerabilna. Kao i kod ostalih polno prenosivih bolesti, korišćenje kondoma može pružiti veliki stepen zaštite od ovih infekcija, pogotovu u slučaju mijenjanja seksualnih partnera. Ostale infekcije grlića koje se takođe mogu manifestovati i izmijenjenom vaginalnom sekrecijom su infekcije sa Humanim papiloma virusima i Herpes simplex virusom, koje se takođe prenose polnim putem. Ove virusne infekcije se mogu negativno odraziti i na zdravlje trudnice i ploda, odnosno novorođenčeta.
Humani papiloma virus
Humani papiloma virus (HPV) se prenosi direktnim kontaktom, a kod seksualno aktivnih osoba smatra se polno prenosivom bolešću. Oko 40 tipova ovog virusa povezano je sa infekcijama analne i genitalne regije. Kod većine osoba koje nemaju poremećen imunološki sistem infekcija spontano nestaje u roku od dvije godine. Kod podložnih osoba određeni tipovi HPV virusa mogu izazvati promjene na koži spoljnih genitalija, vagine i grlića u vidu šiljatih kondiloma (kondilomata akuminata), a neki drugi tipovi mogu izazvati premaligne i maligne promjene grlića materice. Danas se kao skrining na premaligne i maligne lezije grlića materice široko primjenjuje uzimanje cervikalnog brisa na HPV koji može pokazati da li je pacijentkinja inficirana i kojim tipovima virusa.
Herpes simpleks virus - jedna od najčešćih seksualno prenosivih bolesti
Herpes simpleks virus (HSV) Infekcija genitalnog sistema sa herpes simpleks virusom predstavlja jednu od najčešćih seksualno prenosivih bolesti. Ova infekcija je veoma zarazna. Inkubacija traje od tri do sedam dana. Promjene se najčešće vide na spoljnim genitalijama ali su vagina i grlić zahvaćeni u 50 odsto slučajeva.
Najprije se javlja peckanje i svrab spoljniih genitalija, a prateći simptomi mogu biti povišena temperature i malaksalost. U kasnijem toku bolesti na koži spoljnih genitalija se javljaju male vezikule (mjehurići ispunjeni tečnošću) koje pucaju i ostavljaju za sobom plitke ulceracije (ranice).
Česte su i tegobe sa mokrenjem, a može doći i do uvećanja obližnih limfnih čvorova. Kada se prvi put javi, bolest traje i do tri sedmice kada dolazi do potpunog zarastanja promjena. Ponovna pojava simptoma je gotovo pravilo kod ove infekcije, s tim što recidivi imaju kraće trajanje i blaži tok. Dijagnoza se postavlja na osnovu razgovora sa pacijentkinjom i ginekološkog pregleda, a od pomoći su i uzimanje briseva sa promjena na koži i testovi iz krvi koji mogu potvrditi infekciju. U liječenju se koriste antivirusni ljekovi i simptomatska terapija.
Adolescentkinje posebno da obrate pažnju na bijelo pranje
Pojačano bijelo pranje ne izazivaju samo “banalne” bakterijske i gljivične infekcije, već se iza ovog simptoma mogu kriti i polno prenosive bolesti. Savjet pacijentkinjama je da svaku percepciju izmijenjenog bijelog pranja ili bilo kakvih promjena na spoljnim genitalijama podijeli sa svojim ginekologom koji će na osnovu pregleda utvrditi da li se radi o abnormalnostima i da li je potrebno liječenje i kojim ljekovima.
To posebno važi za adolescentkinje, žene koje nisu rađale ili koje planiraju još potomstva kako bi se blagovremeno spriječile komplikacije vezane za infekcije vagine i grlića materice i na taj način očuvalo njihovo reproduktivno zdravlje.
Autorka je specijalista ginekologije i akušerstva u Kliničkom centru Crne Gore
Bonus video:
