Osteoporoza je hronična metabolička bolest koštanog sistema, koja se karakteriše gubitkom koštane mase. Smanjenje zapremine koštanog tkiva u odnosu na cijelu zapreminu kosti uzrokuje razrijeđenost i krhkost kostiju što smanjuje njihovu čvrstinu, usljed čega postoji povećana sklonost ka prelomima (fragilnost kostiju). Iako osteoporoza može zahvatiti bilo koju kost u tijelu, prvenstveno se javlja na kičmenom stubu, ručnim zglobovima ili kukovima.
Osteoporoza je najčešća metabolička bolest kostiju, od koje boluje oko 10% svjetske populacije. Rizik od preloma kostiju izazvanih osteoporozom raste sa godinama starosti, tako da su svaka treća žena i svaki šesti muškarac pod rizikom da dožive prelom koji je posljedica osteoporoze. Iako se životni vijek žena produžava, procjenjuje se da će kvalitet života biti ozbiljno narušen ukoliko se ne preduzmu mjere za zaštitu zdravlja kostiju, odnosno prevenciju i liječenje osteoporoze, jer većina žena i ne zna da boluje od ove bolesti. Zato se neki mogu zapitati da li neki suplementi, pored zdrave dijete, mogu pomoći u prevenciji i kontroli bolesti.
Vitamin D
Vitamin D je neophodan za zdravlje kostiju. Igra ključnu ulogu u apsorpciji kalcijuma i pomaže u kontroli prometa hranljivih materija kroz koštano tkivo.
S obzirom na ograničene izvore ovog vitamina u hrani, a koji uključuju masnu ribu i obogaćane mliječene proizvode i žitarice, većina ljudi vitamin D dobija izlaganjem sunčevoj svjetlosti. Međutim, dobijanje adekvatne količine vitamina D putem izlaganja sunčevoj svjetlosti može biti teško tokom zime i onima koji većinu svog vremena provode u zatvorenom.
Jedna studija koja je obuhvatala 400 starijih odraslih otkrila je da je manji unos vitamina D značajno učestaliji u populaciji osoba oboljelih od osteoporoze..
Trenutni preporučeni dnevni unos (PDU) za vitamin D je 600 IU za djecu i odrasle uzrasta od 1-70 godina i 800 IU za trudnice, dojilje i starije od 71 godine. S obzirom na to da se procjenjuje da 50% populacije ima nizak nivo vitamina D, vrijedi razgovarati sa zdravstvenim radnikom ako ste zabrinuti zbog nedovoljnog unosa vitamina D tokom cijele godine.
Magnezijum
Magnezijum je esencijalni mineral koji učestvuje u preko 300 reakcija u vašem tijelu. Takođe je važan za zdravlje kostiju, jer se oko 60% ovog minerala nalazi u koštanom tkivu.
PDU za magnezijum je 310-320 mg za osobe uzrasta od 19-30 godina i 400-420 mg za osobe starije od 31 godine. Potrebe su takođe blago uvećane tokom trudnoće i dojenja.
Nekoliko studija na odraslima je pokazalo da osobe koje unose veće količine magnezijuma kroz ishranu ili suplemente imaju bolju gustinu kostiju od onih koji unose male količine. Istraživanja su različita po pitanju da li se ta korist ogleda i u smanjenju rizika od preloma kostiju.
Budući da je potrebno više istraživanja o ulozi i optimalnoj dozi magnezijuma za rizik od osteoporoze i preloma kostiju, najbolje je fokusirati se na konzumiranje ishrane bogate ovim mineralom, poput orašastih plodova, sjemenki, integralnih žitarica i mahunarki.
Vitamin K
Ovaj vitamin igra važnu ulogu u održavanju čvrstine kostiju i sprječavanju razgradnje kostiju. Niski nivoi vitamina K povezani su sa većim rizikom od preloma i malom gustinom kostiju.
Iako istraživanja sugerišu da postoji zaštitni efekat odgovarajućeg unosa ovog vitamina na gustinu kostiju i prelome, nije definisano da li suplementi vitamina K doprinose zdravlju kostiju. Zato je najbolje da konzumirate hranu bogatu vitaminom K, poput lisnatog povrća.
Važno je napomenuti da vitamin K može ometati funkciju nekih ljekova, uključujući razrjeđivače krvi kao što je varfarin. Kao rezultat toga, važno je da razgovarate sa ljekarom prije nego što uzmete dodatke vitamina K.
Kalcijum
Kalcijum je glavna komponenta koštanog tkiva i neophodan je za čvrstinu i strukturu kostiju. Oko 99 % tjelesnog kalcijuma skladišti se u vašem skeletu. Trenutni PDU je 720- 1200 mg, sa povećanim potrebama tokom djetinjstva i adolescencije, trudnoće i laktacije, kod žena starijih od 50 godina i za sve odrasle starije od 70 godina.
Iako je dovoljan unos kalcijuma tokom cijelog vašeg života važan za zdravlje kostiju, istraživanja potencijalnih koristi uzimanja suplemenata kalcijuma za prevenciju i liječenje osteoporoze su mješovita. Jedan pregled 8 studija je otkrio da je unos suplemenata vitamina D i kalcijuma povezan sa 15-30 % smanjenim rizikom od preloma. Međutim, drugi pregled 33 studije je pokazao da suplementi kalcijuma-sami ili u kombinaciji sa vitaminom D- nijesu povezani sa smanjenim rizikom od preloma kod starijih, u poređenju sa placebom. Slično tome, pregled 59 studija je otkrio da je povećanje unosa kalcijuma u organizam bilo suplementima ili prirodnim izvorima hrane rezultiralo malim, ali ne i klinički značajnim poboljšanjima gustine koštane mase.
Sve u svemu, iako suplementi kalcijuma mogu biti pogodni za pojedince koji su u povećanom riziku od razvoja deficita ovog minerala, trenutno nema dovoljno dokaza koji bi preporučili dodatke kalcijuma za sprječavanje ili kontrolu osteoporoze u opštoj populaciji.
Ostali suplementi
Nekoliko minerala i elemenata u tragovima igraju suštinsku ulogu u zdravlju kostiju i mogu podržati gustinu kostiju i smanjiti rizik od preloma, a to su:
Cink: važan je za rast kostiju, a viši nivoi cinka povezani su sa boljom gustinom kostiju. Pored toga, otkriveni su niski nivoi cinka kod žena sa osteoporozom i niskom gustinom kostiju.
Selen: opserbvacione studije su pokazale vezu između većeg unosa selena i veće gustine kostiju. Ipak, nedostaje istraživanje efikasnosti primjene suplemenata selena.
Bakar: jedno istraživanje je pronašlo vezu između niskog nivoa bakra i niže gustine kostiju. Međutim, istraživanja na ovu temu su ograničena.
Mangan: studije su povezale normalan nivo mangana sa koristima po gustinu kostiju. Ipak, potrebna su dodatna istraživanja o ulozi mangana u zdravlju kostiju.
Silicijum: u studijama na životinjama, dokazano je da dodaci silicijma povećavaju gustinu kostiju i smanjuju krhkost. Međutim, istraživanja na ljudima su ograničena na samo nekoliko studija.
Iako je važno unositi odgovarajuće količine ovih minerala, potrebno je više istraživanja da li ovi dodaci mogu pomoći u zaštiti od osteoporoze i povezanog rizika od preloma.
Ko može imati koristi od suplemenata?
Generalno se preporučuje da zadovoljite potrebe za hranljivim sastojcima za zdravlje kostiju putem zdrave, uravnotežene ishrane.
Međutim, vitamin D može biti teško dobiti samo putem hrane. Iako se može stvoriti iz sunčeve svjetlosti tokom određenog doba godine, suplementi vitamina D mogu biti indikovani za ljude sa ograničenom ekspozicijom sunčevoj svjetlosti zbog lokacije, načina života ili doba godine. Pored toga, zbog promjena na koži sa godinama, sinteza vitamina D može biti manje efikasna kod starijih odraslih osoba.
Ostala jedinjenja važna za zdravlje kostiju su široko dostupna u hrani.
Važno je imati na umu da mnogi suplementi mogu imati neželjene efekte i da mogu stupiti u interakcije sa određenim ljekovima. Zbog toga se konsultujte sa svojim ljekarom o preporukama prije uzimanja suplemenata.
Uključivanje suplemenata može biti korisno:
- za osobe koje imaju ograničen pristup hrani
- ako imate hronično slab apetit
- u toku trudnoće i dojenje
- ako ste vegan/vegetarijanac
- ako se pridržavate neke restriktivne dijete.
Bonus video:
