Štitna žlijezda (tiroidna: grčki thyreos – štit, i eidos – oblik) se nalazi na vratu, ispred dušnika. To je meka, bogato vaskularizovana žlijezda koja se sastoji od dva lobusa (lijevog i desnog) spojena tkivnim mostom – istmusom. Sa unutrašnje strane tiroideje, na ivicama gornjih polova, nalaze se dvije, a na njenim donjim djelovima još dvije paratiroidene žlijezde, koje luče parathormon, koji reguliše nivo serumskog kalcijuma u organizmu. Osnovna uloga tiroidne žlijezde je da reguliše metabolizam u organizmu, putem produkcije tiroidnih hormona: tiroksina (levotiroksina, L-tiroksin), T4, i u manjoj količini trijodtironina (liotironin, L-trijodtironin), T3. Kod odojčadi i djece, tiroidni hormoni su neophodni za razvoj centralnog nervnog sistema, skeleta i reproduktivnog sistema kao i za normalni rast. Dodatno, štitasta žlijezda proizvodi i hormon kalcitonin, koji ima ograničeni fiziološki značaj u regulaciji nivoa kalcijuma u organizmu.
Oboljenja štitne žlijezde su česta i pogađaju 5-15 % ukupnog stanovništva, s tim što su 3-4 puta češća kod žena nego kod muškaraca. Najčešća oboljenja štitne žlijezde su autoimune bolesti praćene razvojem hipotiroidizma (Hašimoto tiroiditis) i hipertiroidizma (Grejsova bolest) i nodularna oboljenja.
Hipotiroidizam je klinički sindrom koji nastaje kao posljedica smanjene sinteze i oslobađanja tiroidnih hormona. Od hipotiroidizma obično obolijevaju žene u srednjoj i starijoj životnoj dobi. Hipotiroidizam može biti primarni, koji nastaje usljed poremećaja funkcije štitne žlijezde ili sekundarni, koji nastaje usljed poremećaja rada hipofize/hipotalamusa. Primarni hipotiroidizam je znatno češći od sekundarnog. U područijima u kojima se jod unosi u dovoljnoj količini putem ishrane, najčešći uzrok priamarnog hipotiroidizma je autoimuna bolest Hašimotov (Hashimoto s) tiroiditis (HT). HT ima veliku genetsku predizpoziciju i četiri puta je češći kod žena nego kod muškaraca. Drugi uzroci hipotiroidizma mogu biti jatrogena destrukcija štitne žlijezde nakon radioterapije, operacije ili sekundarno kao posledica multinodularne gušavosti. Izvjesni ljekovi (jodidi, amjodaron, litijum, imterferon L) mogu izazvati hipotiroidizam kod ljudi koji imaju genetsku predispoziciju ili već postojeću diskfunkciju štitne žlijezde.
Simptomi hipotiroidizma su: umor, slabost, smanjena tolerancija hladnoće, otežana koncentracija i slabljenje pamćenja, konstipacija, porast tjelesne mase sa slabim apetitom, dispneja, promukao glas, menoragija (kasnije oligomenoreja i amenoreja), parestzija i slabljenje sluha.
U znake hipotiroidizma spadaju: suva, hrapava i blijeda koža, hladni esktremiteti, miksedem otok lica, šaka i stopala), difuzna ćelavost, bradikardija, produženo vrijeme relaksacije tetiva, sindrom karpalnog tunela i bezbolno uvećanje štitne žlijezde (koje nije uvjek prisutno).
Hipertiroidizam je hipermetaboličko stanje koje nestaje kao posledica povišenih nivoa FT3 i FT4. Najčešći uzrok je hiperfunkcija štitne žlijezde, koja može biti posljedica poremećaja rada same štitne žlijezde (primarni hipertiroidizam; snižen nivo TSH) ili poremećaja rada hipofize/hipotalamusa (sekundarni hipertiroidizam; najčešće povećan nivo TSH).
U simptome hipertiroidizma spadaju: hiperaktivnost, iritabilnost, disforija, netolerancija toplote, pojačano znojenje, palpitacije, umor, slabost, gubitak tjelesne mase sa povećanim apetitom, dijareja, poliurija, oligomenoreja i gubitak libida.
U znake hipertiroidizma spadaju: tahikardija, atrijalna fibralacija (kod starijih pacijenata), tremor, uvećanje štitne žlijezde, vlažna i topla koža, slabost mišića i proksimalna miopatija, retrakcija očnih kapaka, ginekomastija. Kod starijih pacijenata neke kliničke manifestacije mogu biti blago maskirane zbog godina starosti, komorbiditeta i nekih ljekova koji uzimaju (npr. B – blokatora).
Grejsova bolest (GB) je najčešći uzrok tireotoksikoze. Pogađa 2% ženske populacije i deset puta je češća kod žena nego kod muškaraca. GB predstavlja udruženost hipertireoze i difuzne strume.
Kada se ustanovi nedovoljan rad štitne žlijezde, endokrinolog će ordinirati adekvatnu supstitucionu hormonsku terapiju, međutim, pored medikamentozne terapije, i suplementi mogu da budu od pomoći kod osoba sa smanjenom funkcijom štitne žlezde.
Ono što je važno i što treba imati u vidu svakako je oprez i konsultacija sa ljekarom, jer neadekvatna suplementacija može da ima i nepovoljan uticaj na rad štitne žlezde.
Vitamin D3
Studije pokazuju da su nivoi vitamina D3 niži kod ljudi koji imaju hipotireidizam. Pošto je vitamin D3 neophodan za proizvodnju tireoidnih hormona i pošto je važan imuno modulator koji je uključen u stotine fizioloških procesa u tjelu – uključujući izgradnju kostiju, regulaciju šećera u krvi, energiju – važno je imati optimalan nivo vitamina D3 između 50-80 ng/mL.
Preporučeno doziranje je 2000-4000 jedinica na dan, u zavisnosti od nivoa u serumu, najbolje bi bilo ponovo provjeriti vitamin D3 posle 6 nedelja uzimanja suplemenata da se ustanovi da li je doza optimalna. Naša preporuka je 7 Nutrition Vitamin D3 u dozama od 2000 IU i 10 000 IU u kapsulama. Optimalno doziranje je 2000 UI jednom ili dva puta dnevno. Ako su nivoi vitamina D3 u krvi niži od referentnih vrijednosti onda je najpouzdaniji preparat super jaka doza vitamina D3 koji se nalazi u kapsulama od 10 000 UI.
Selen je mineral koji je neophodan za proizvodnju tireoidnih hormona, on štiti tkivo tireoidee od oštećenja uzrokovanih oksidativnim stresom, a njegov nedostatak vodi u poremećaj njene funkcije i hipotireozu. Ulazi u sastav antioksidantnih enzima koji neutrališu slobodne radikale i štite naš organizam od oksidativnog stresa, koji se nalazi u osnovi mnogih zdravstvenih problema i oboljenja. Smatra se da adekvatan dnevni unos selena direktno utiče na zdravlje i funkciju štitaste žlijezde. Selen je mikroelement normalno prisutan u ljudskom organizmu. Pušenje, konzumacija alkohola, primjena kontraceptivnih pilula, gastrointestinalni problemi koji dovode do smanjene apsorpcije nutrijenata, mogu dovesti do smanjenog sadržaja selena u organizmu.
Prepruka za selen je od brenda Natural Wealth. Jedna tableta sadrži 50 mcg selena (u obliku selenskog kvasca). Uzima se jedna tableta dnevno, uz preporuku ljekara doze se mogu i povećati. Može se uzimati sam, i u kombinaciji sa drugim antioksidansima (vit C, E, A).
Cink doprinosi normalnom kiselinsko-baznom metabolizmu, normalnoj sintezi DNK, ima ulogu u procesu diobe ćelija, doprinosi normalnoj sintezi proteina, normalnom metabolizmu makronutrijenata, normalnom metabolizmu ugljenih hidrata, normalnoj funkciji imunološkog sistema, normalnoj kognitivnoj funkciji, normalnom metabolizmu masnih kiselina, normalnom metabolizmu vitamina A, održavanju normalnih kostiju, kose, kože i noktiju, održavanju normalnog vida, doprinosi normalnoj plodnosti i reprodukciji, održavanju normalnog nivoa testosterona u krvi i zaštiti ćelija od oksidativnog stresa.
Cink je mineral koji se takođe dovodi u direktnu vezu sa pravilnom funkcijom tireoidne žlijezde. Cink igra ulogu u sintezi i metabolizmu tiroidnih hormona. Optimalne vrijednosti cinka su neophodne kako bi se sintetisale dovoljne količine tireoidnih hormona: T3, T4 i tireostimulišućeg hormona – TSH.
Studije su pokazale da suplementacija sa 200 mcg (mikrograma) selena dnevno, kod osoba sa Hashimoto tireoiditisom, može da dovede do značajnog sniženja nivoa antitireoglobulinskih i anti TPO antitjela, kao i da utiče na poboljšanje raspoloženja. S druge strane, 30 mg cinka samog, ili u kombinaciji sa selenom u odgovarajućim dozama, značajno poboljšava funkciju štitne žlijezde kod osoba sa Hashimoto tireoiditisom.
Naša preporuka je 7 Nutrition Cink citrate 15 mg, jednom ili dva puta dnevno. Ovaj suplement sadrži cink u visoko apsorbirajućem obliku cink citrate u biljnoj kapsuli.
Za proizvodnju tireoidnih hormona potrebni su i jod i omega-3 masne kiseline.
Jod se u dovoljnoj količini unosi hranom. Ima ga u algama, jajima, mliječnim proizvodima.
Omega-3 masne kiseline su nezaobilazni nutrijent u gotovo svakoj priči o zdravoj ishrani i preporučenom stilu života, kao faktor očuvanja zdravlja i prevencije najvećih rizika obolijevanja. Istraživanja pokazuju da omega 3 masne kiseline (naročito DHA) mogu smanjiti upalu povezanu sa disfunkcijom štitaste žlijezde. Omega 3 masne kiseline su polinezasićene kiseline. Označene su kao esencijalne, što znači da ih naše tjelo ne sintetiše, već se moraju unositi putem hrane bogate ovim mastima. Omega-3 masne kiseline postoje u nekoliko oblika. Najveći izvor ovih kiseline je u ribama dubokih i hladnih mora. Mogu da se dobiju i preradom morskih račića. Ključni protektivni faktori iz ribe su zapravo dvije dugolančane, polinezasićene masne kiseline, i to eikosapenteanska (EPA) i dokosaheksaenska kiselina (DHA), koje se skoro isključivo nalaze u plodovima mora, posebno u ribama sa visokim sadržajem masti, porijeklom iz hladnih mora (losos, pastrmka, skuša i tuna).Vrste koje se nalaze u ribi, DHA i EPA, izgleda da imaju najbolji uticaj na zdravlje. Drugi oblik poznat kao alfa linoleinska kiselina (ALA) se nalazi u biljnim uljima, lanenom sjemenu, orasima, i tamnom lisnatom povrću kao što je spanać. Naš organizam pretvara malu količinu ALA u EPA i DHA, a ALA i sama ima povoljan uticaj na zdravlje.
Naša preporuka je 7 Nutrition Omega 3 kapsule, koje sadrži visoko dozirane kvalitetne omega 3 masne kiseline EPA i DHA. Najbolji je proizvod na tržištu kada upoređujemo standardizovanu količinu EPA i DHA u jednoj kapsuli. Sastav u jednoj kapsuli (1000mg) je:
Riblje ulje 1000mg od čega:
EPA 330mg
DHA 220mg
Ostale omega 3 masne kiseline 100mg
Vitamin E 12mg
Uzimanje suplemenata nije zamjena za ljekarski pregled, tako da pri primećivanju prvih simptoma treba reagovati u tom pravcu.
Kako bi samomedikacija sa jedne strane bila odgovorna, a sa druge strane bezbjedna i efikasna, neophodno je da svi učesnici (zdrastveni profesionalci, pacijenti, korisnici) budu svjesni svojih uloga u samomedikaciji, uključujući koristi i rizike koje ona nosi. Broj novih preparata koji sadrže vitamine i minerale se svakodnevno povećava, što značajno utiče na sam koncept samomedikacije, stavljajući farmaceuta na centralno mjesto u cilju sprovođenja bezbjedne i efikasne suplementacije.
