Piše: Mr.ph.spec. Đulija Hadžibeti, Specijalista farmaceutske tehnologije
Prvi podaci o pušenju zapisani su u dnevniku Kristofora Kolumba gdje je opisano kako indijanci motaju list duvana i pale ga s jedne strane, a s druge strane uvlače dim u pluća te ga potom izdišu. Do danas je pušene postalo glavni faktor rizika za razvoj velikog broja bolesti. Pušenje je najznačajniji, najopasniji ali i najpreventabilniji uzrok bolesti i prijevremenog umiranja u svijetu. Uticaj pušenja je nesumnjivo dokazan kao glavni faktor rizika nastanka karcinoma pluća, gornjih i donjih respiratornih puteva, bubrega i mokraćnih kanala uključujući i mokraćnu bešiku, pankreasa, jetre. Gotovo da ne postoji solidni tumor za čiji nastanak pušenje ne predstavlja faktor rizika.
Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) procjenjuje da je u toku 2002. godine, zbog pušenja umrlo 4,9 miliona ljudi, pri čemu se očekuje da će se do 2030. godine broj umrlih povećati na 10 miliona, od čega 70% u zemljama u razvoju. Duvan u našoj državi konzumira čak 35,4 odsto odrasle populacije. Rezultati dosadašnjih istraživanja ukazuju da više od 23% svjetske populacije čine aktivni pušači.
Zbog vrlo snažnih antipušačkih kampanja tokom poslednjih nekoliko decenija značajno je redukovan broj korisnika duvanskih proizvoda u razvijenim zemljama. Duvanski dim ne utiče negativno samo na zdravlje aktivnih pušača, nego ostvaruje i negativne efekte po zdravlje nepušača, koji ga nevoljno udišu. Pri tome, posebno su ugrožena djeca i mladi u čijem se okruženju, bez njihove dozvole, koriste duvanski proizvodi. Konzumiranje duvanskih proizvoda i izloženost duvanskom dimu je u direktnoj korelaciji sa zabrinjavajućom učestalošću kardiovaskularnih i malignih, ali i drugih oboljenja. Poznato je da se duvanski dim smatra najčešćim inhalacionim iritansom respiratornog trakta sa negativnim uticajem na funkcionalnost mukocilijarnog klirensa. Prisustvo više od 4000 različitih hemijskih supstanci u dimu cigareta povezano je sa intenzivnim oštećenjem tkiva pluća i posledičnim komplikacijma. Kod pušača se takođe javlja disbalans oksidativnog statusa zbog izloženosti slobodnim radikalima iz duvanskog dima. S tim u vezi, vrlo je važno sagledati suplementaciju vitaminima i mineralima u populaciji pušača koje imaju veze i korelišu i sa godinama starosti osobe koja puši, pušačkog staža i dodatnih hroničnih bolesti.
Kod pušača je mikronutritivni fokus stavljen na primjenu vitamina C, D, cinka, i N-acetil cisteina (NAC). Jako važnu ulogu igra i glutation koji je snažan antioksidans.
Vitamin C
Naučne studije ukazuju na to da pušenje može uzrokovati deficit vitamina, prvenstveno vitamina C koji nam je važan za odbrambeni sistem organizma. Nivo vitamina C je niži kod pušača u odnosu na nepušače. On je jako poželjan u ovoj kategoriji i zbog svoje značajne antioksidativne aktivnosti. Dodatno ovaj potentni antioksidans suprimira neželjena efekta p-benzokvinona koji se nalazi u dimu svih komercijalno dostupnih cigareta. Slobodni radikali koji nastaju zbog pušenja guše ćelije kože, pa ona gubi elastičnost. Vitamin C učestvuje u sintezi kolagena koji je značajan za strukturu, volumen i elastičnost kože. Dodatni vitamin C je potreban zato što ga organizam pušača slabije apsorbuje nego organizam nepušača. Primjena vitamina C kod pušača je jako efikasna u dozama od 500 mg kod osoba mlađih od 30 godina, 1000mg kod starosne dobi do 40 godina, a kod osoba starijih od 40 godina dnevne doze se mogu dozirati i do 2000mg dnevno.
Preporuke za uzimanje vitamina C
Najbolje je uzimati pojedinačne doze od 500mg-1000mg. Preparati vitamina C se mogu uzimati uz obrok, jer će bioflavonoidi, Ca2+ i Mg2+ iz hrane povećati iskoristljivost vitamina C. Vitamin C može da umanji efekat peroralno uzetih antikoagulanasa, zbog toga se vremenski treba razdvojiti od ovih ljekova.
Brend 7Nutrition među svoijm mnogobrojnim suplementima sadrži i čist vitamin C od 1000mg u kutiji od 90 kapsula. Preporučena doza je jedna kapsula dnevno.
Cink
Cink ima snažno antioksidantivno dejstvo. Neophodan je u brojnim fiziološkim procesima. Rezultati istraživanja pokazuju da postoji inverzan odnos nivoa cinka i kadmijuma kod pušača. Cink reaguje kao borac protiv kadmijuma. Poznato je da kadmijum, kao sastojak dima cigareta, ima jak karcinogeni potencijal i igra važnu ulogu u podsticanju oksidativnog stresa, inflamacije i posledičnog oštećenja pluća i prostate. Adekvatan unos cinka kod pušača može značajno da smanji rizik za nastanak bolesti pluća putem inhibicije inflamatornog odgovora i oksidativnog stresa udruženog sa izlaganjem kadmijumu. Kadmijum se u organizmu dugo zadržava, te suplementacija cinkom može pomoći za uklanjanje kadmijuma kod svih osoba koje su u prethodnom periodu prestale da konzumiraju cigarete.
Preporuka naših farmaceuta je cink iz renomiranog brenda 7Nutrition u obliku cink citrata od 15 mg, jednom dnevno uz obrok. Ovaj oblik cinka (citrat) ima najveću bioraspoloživost i najbolju iskoristljivost u našem organizmu. Nakon ove doze se može kontuinirano nastaviti sa uzimanjem manje doze od 10 mg. Naša preporuka je i Cink iz brenda Natural Wealth. U obliku cink glukonata, iskoristljivost je dobra, a preporuka takođe jednom dnevno uz obrok.
Preporuka je da se cink uzima posle obroka, jer kod nekih osoba može da izazove gastrointestinalne probleme.
Vitamin D
Pušenje značajno utiče na metabolizam vitamina D, 50% pušača nema dovoljno ovog vitamina u organizmu u odnosu na nepušače. Studija provedena u SAD-u na više od 600 ispitanika pokazala je da pušačima koji imaju nedostatak vitamina D plućna funkcija brže slabi nego pušačima s normalnim vrijednostima vitamina D. Vitamin D može pomoći pušačima zbog svojih antioksidativnih i protivupalnih svojstava. Jako je bitno da se ovaj vitamin ili kako ga u poslednje vrijeme definišemo hormon, uzima u dovoljnoj i optimalnoj količini.
Preporučeno doziranje je 2000-4000 jedinica na dan, u zavisnosti od nivoa u serumu, najbolje bi bilo ponovo provjeriti vitamin D3 posle 6 nedelja uzimanja suplemenata, da bi se ustanovilo da li je doza optimalna. Naša preporuka je 7 Nutrition Vitamin D3 u dozama od 2000 IU i 10 000 IU u kapsulama. Optimalno doziranje je 2000 UI jednom ili dva puta dnevno posle glavnog obroka. Ako su nivoi vitamina D3 u krvi niži od referentnih vrijednosti onda je najpouzdaniji preparat super jaka doza vitamina D3 koji se nalazi u kapsulama od 10 000 UI.
N-acetilcistein
Poznat je još od pedesetih godina prošlog vijeka. Njegova primjena se najčešće povezuje sa mukolitičkim djelovanjem, te je jako poznat kao lijek za iskašljavanje - kod produktivnog kašlja. Važno je istaći da on predstavlja stabilnu formu L-cisteina koji je neopodan za formiranje glutationa, jednog od najznačajnijih antioksidansa. Dodatno, pored antioksidativnog, ostvaruje i intenzivno antiinflamatorno djelovanje, inhibirajući transkripcioni faktor NF-kb, koji je ključan faktor u nastanku inflamatorne kaskade događaja. Veliki broj dugogodišnjih pušača razvije hronični, najčešće produktivan kašalj koji je najintenzivniji u jutarnjim satima. Često se naziva „pušački kašalj“. Naime, usled stalne izloženosti duvanskom dimu povećava se broj i funkcija ćelija i žlijezda u sluznici bronhija koje su odgovorne za produkciju sluzi, što dovodi do stavranja veće količine sluzi u donjim disajnim putevima.
N-acetilcistein može direktno pomoći osobama sa dugogodišnjim pušačkim stažom, jer djeluje direktno mukolitički na molekularnu strukturu mukusa (smanjuje viskoznu sluz). Dodatno, utiče na sekretorne žlijezde u respiratornom sistemu da luče i do 50% manje viskozan mukus, povećava mukocilijarnu aktivnost i smanjuje adheziju bakterija na respiratorni epitel. Ovaj potentni antioksidans je jako bitan i u periodu odvikavanja od pušenja, jer smanjuje želju i žudnju za nikotinom. Doza NAC (300-600mg) treba biti prilagođena individualnim karakteristikama, godinama starosti i dužini pušačkog staža. Karakteriše ga visok bezbjedonosni profil i dobra podnošljivost čak i nakon primjene većih doza.
Preporuka naših farmacuta je da se koristi kombinovana forumalcija od 6 sastojaka.
BiVits Recovery je inovativna formulacija sa šest sastojaka koji ostvaruju sinergistički efekat i obezbeđuju efikasniji antioksidativni i antiinflamatorni efekat. Svojim aktivnim sastojcima može doprineti jačanju imuniteta, povećanju otpornosti organizma, bržem oporavku od infekcije, zdravlju pluća i disajnih puteva, antioksidativnoj zaštiti ćelije, povećanju izdržljivosti i oporavka nakon fizičke aktivnosti.
Glutation
Glutation je prisutan u svim našim ćelijama, a najviše ga ima u ćelijama jetre i na plućnom parenhimu, jer su ovo tkiva koja su najviše izložena toksinima iz spoljašnje sredine. U cijelom organizmu se nalazi oko 30 gr glutationa, a naša tkiva potroše oko 3gr dnevno. Glutation je veoma efikasan u čišćenju organizma od toksina koje unose pušači i pasivni pušači. Njegova endogena proizvodnja počinje da opada oko 20te godine i tada postajemo podložniji različitim bolestima. jedan od većih faktora koji dovodi do smanjenja glutationa u ćelijama jeste pušenje, zbog toga se svim pušačima povremeno preporučuje uzimanje ovog suplementa. 7Nutrition brend nudi standardizovane i ispitane suplemente, tako da i ovaj put u njegovoj paleti proizvoda možemo naći redukovani L-glutation u farmaceutskom obliku vegetarijanskih kapsula od 500 mg. Preporučeni unos jeste jedan put dnevno.
Pored preporučene suplementacije svakako da mora postojati i racionalno razmišljanje da se pušenje ostavi i da se zamjeni sa nekom zdravom navikom. Benefiti počinju za samo sat vremena nakon poslednje cigarete i nastavljaju da se poboljšaju. Samo dan nakon prestanka pušenja, tijelo se čisti od viška ugljen-monoksida i rizik od srčanog udara počinje da se smanjuje. Povećava se nivo kiseonika, što će olakšati fizičku aktivnost i vježbanje, promovišući navike za zdravlje srca.
Kompletan asortiman proizvoda 7 NUTRITION (-20%, od 17. – 23. decembra) i NATURAL WEALTH (-15%, od 15. -20. decembra) je na popustu do naznačenih datuma u svim tea Medica apotekama.
