Prema definiciji, buka je svaki neželjeni, odnosno preglasan, neugodan i neočekivan zvuk. To znači da, u određenim okolnostima, i relativno tihi zvukovi mogu predstavljati buku, tako da ona sadrži pored fizičke i psihološke (subjektivne) elemente.
Buka je, pogotovo poslednjih decenija, jedan od vodećih faktora koji ostvaruje mnogostruke uticaje na zdravlje, pogotovo u urbanim sredinama gdje je saobraćaj glavni izvor buke.
Zlatni standard
Najbolja akustička sredina za čovjeka je normalan razgovor od 40 do 50 decibela (dB). Procjenjuje se da je u Evropi 40 odsto stanovništva izloženo buci uličnog prometa koja prelazi 55 decibela tokom dana, a 20 odsto je izloženo visini koja prelazi 65 decibela (tzv. crne akustičke zone). Posebno su osjetljiva djeca mlađa od šest godina i osobe starije od 65 godina. Buka spada u stresogene faktore, tako da pored auditivnih ima i niz neauditivnih efekata.
Auditivni (slušni) efekti
Dejstvo buke na čulo sluha se manifestuje kroz dva vida: akutne i hronične akustičke traume. Akutna trauma se odnosi na kratkotrajnu buku velikog intenuiteta, koja izaziva mehanička oštećenja bubne opne i slušnih koščica. Hronična trauma se odnosi na buku manjeg intenziteta, ali dužeg trajanja, koja uzrokuje oštećenje čulnih ćelija - senzora. U oba slučaja nastaje nagluvost, progresivna nagluvost i potpuni gubitk sluha.
Oštećenje i gubitak sluha nastaje zbog oštećenja ćelija, nerava i kompletne strukture unutar uva. Primarna oštećenja mogu biti reverzibilna (povratna), ali ako se izlaganje ponavlja, ona postaju trajna. Radnici u fabrikama, vojnici, vatrogasci, policajci, građevinari, muzičari su ugroženi dio populacije. Izuzetno jak zvuk u kratkom vremenskom intervalu, npr. pucanj, može odmah uzrokovati potpuni gubitak sluha. Čak i kada nivo buke ne dovodi do fizičkog oštećenja, on sprječava normalnu komunikaciju i razumijevanje. Gubitak sluha se prvo javlja u području visokih frekvencija (4000Hz), tako da ljudi prvo počinju slabije da čuju visokofrekventne zvukove (ženski i dječiji glasovi). Ovaj redukcija čulnosti u području visokih frekvencija počinje neprimjetno, tako da kada promjene postanu izražene, bilo kakve intervencije ne mogu da povrate sluh.
Neauditivni efekti
Neauditivni zdravstveni poremećaji su izraz fiziološke reakcije na stres. Buka prouzrokuje kardiovaskularne probleme, podstiče faktore rizika koronarnih bolesti (hipertenzija, hiperlipidemija, hiperglikemija), remeti rad srca i sl Niskofrekventna buka velikog intenziteta može prouzrokovati ishemiju srčanog mišića.
Neželjeni zvuk remeti bioelektrične potencijale ćelija mozga i dovodi do razdražljivosti, nesigurnosti, remeti psihomotornu ravnotežu, stvara stres, umanjuje radnu sposobnost, ometa ili onemogućava spavanje i odmor. Isprekidana buka skraćuje period dubokog spavanja, čineći san površnim ili dovodeći do čestih buđenja. Buka niskog intenziteta izaziva uznemirenost i nezadovoljstvo. Agresivno ponašanje se javlja tek kod buke iznad 80 decibela. Dokazano je da buka predstavlja jedan od značajnih faktora neurotizacije ličnosti, a neuroze su danas među vodećim oboljenjima, posebno u gradovima, tj. urbanim sredinama.
Šta možemo uraditi?
Izvori buke su svaka mašina, uređaj, instalacija, postrojenje, sredstvo za rad i transport, tehnološki postupak, elektroakustički uređaj za emitovanje muzike i govora, bučna aktivnost ljudi i životinja i druge radnje od kojih se širi zvuk. Izvorima buke smatraju se i otvoreni i zatvoreni prostori za sport, rekreaciju, igru, ples, predstave, koncerte, slušanje muzike. Okruženi smo zvukovima, a kad zvukovi postanu nepoželjni, onda to postaje buka koja može imati ozbiljne posljedice za naše zdravlje. Normalan razgovor proizvodi buku od 60 decibela, a buka iznad 120 decibela akutno oštećuje sluh.
Trudite se da što kraće boravite u prostorima u kojima je povećan nivo buke kako biste sačuvali sluh i zdravlje. Ako zbog posla morate boraviti u takvom prostoru, nosite čepiće za uši ili zaštitne slušalice.
Više o ovim i brojnim drugim temama važnim za zdravlje cijele porodice čitajte u novom broju dodatka Zdravlje koji vam besplatno poklanjamo u četvrtak 9. marta, uz novinu Vijesti.
Bonus video:
