Stokholm 1912 - puni smisao olimpijskih krugova i velika nepravda prema Torpu

Olimpijske igre u Stokholmu bile su najozbiljnije do tada organizovane. Predanim i sistemskim radom u sportu Skandivanci su zadobili veliko povjerenje Međunarodnog olimpijskog komiteta, koje je uzvraćeno odlukom da prvi put u istoriju dobiju organizaciju takvog takmičenja.

Stokholm, grad na 14 ostrva, ugostio je tog maja, juna i jula 1912. skoro 2.500 sportista, među kojima je bilo 48 žena, a svi su se takmičili u 102 discipline iz 14 sportova.

Nisu ni te, u to vrijeme rekordne brojke, oslikale svu ozbiljnost najveće sportske manifestacije u glavnom gradu Švedske. Prvi put su, naime, učestvovali takmičari sa svih pet kontinenata, pa je olimpijska zastava sa pet krugova konačno dobila puni smisao (takmičare je prvi put imala Azija, i to Japance).

Takođe, “glomazne” Igre koje su trajale po pola godine, kao što je ranije bio slučaj, u Stokholmu su svedene na dva i po mjeseca, što je značajno olakšalo organizaciju. Uoči početka napravljen je i precizan program takmičenja, takođe prvi put, a uvedeni su foto-finiš i elektronsko računanje vremena.

Baron Pjer de Kuberten, osnivač modernog olimpijskog pokreta, nekoliko puta je priznao da ne bi bilo ni Antverpena 1920. da nije bilo Stokholma 1912. U međuperiodu je, naime, bijesnio Prvi svjetski rat, a Šveđani ostavili takvo nasljeđe da nije bio problem ni na “ruševima svijeta” nastaviti započetu tradiciju.

U Stokholmu 1912. domaćin Igara je imao pravo da izabere koji će se sportovi naći na programu, a Šveđani su odmah eliminisali boks - smatrali su ga nasilnom, a ne plemenitom vještinom. MOK nije baš najradije prihvatio tu odluku, pa je od narednih Igara ograničio pravo domaćina da tako slobodno briše sportske discipline.

U Švedskoj su, takođe, posljednji put dozvoljene pojedinačne prijave sportista, koji su ubuduće mogli da se takmiče samo kao članovi matičnog olimpijskog komiteta. Uprkos sjajnoj organizaciji, bilo je nekoliko nelogičnosti, a neke od njih su imale i fatalne posljedice.

Portugalski maratonac Francisko Lazaro preminuo je tokom trke, od posljedica toplotnog udara i iscrpljenosti organizma. U rvanju grčko-rimskim stilom pobjednik je, takođe, mogao biti odlučen samo tušem, pa je tako borba između Rusa Martina Klajna i Finca Alfreda Asikainena trajala nevjerovatnih 11 sati i 40 minuta. Najduži meč u istoriji rvanja imao je posljedice - Klajn, koji je pobijedio u borbi, nije mogao da se takmiči u finalu zbog iscrpljenosti.

Dužina biciklističke trke, takođe, iznosila je suludih 320 kilometara, pa mnogi biciklisti, usljed ogromnih napora, nisu ni stigli do cilja.

Stokholm 1912. pamtiće se, međutim, po jednoj od najvećih nepravdi u istoriji olimpijskog pokreta. Amerikanac indijanskog porijekla Džim Torp je, naime, osvojio zlatne medalje u desetoboju i modernom petoboju (ovu posljednju disciplinu osmislio je sam Kuberten), i to ubjedljivo, ali su mu obje oduzete nakon Igara, jer je do MOK-a procurila vijest da je tri godine ranije zarađivao po 15 dolara sedmično igrajući bejzbol.

Norvežanin Bei Rado je prihvatio zlato u petoboju umjesto Torpa, dok je desetobojac Vislander to glatko odbio:

- Torp je pobijedio, a ne ja - rekao je otresito.

Više od četiri decenije kasnije Torp je umro u velikoj nemaštini, a njegove posljednje riječi navodno su glasile:

“Vratite mi moje medalje”.

Njegov uspjeh rehabilitovan je tek 70 godina nakon što je ostvaren, kada je 1983. godine predsjednik Međunarodnog olimpijskog komiteta Huan Antonio Samaran predao zlatne medalje Torpovoj kćerki.

Dvadesete godine prošlog vijeka bile su godine rasizma, iako su prvi put na Igrama učestvovali takmičari tamne puti, a javna je tajna da je Torpu “podmetnuo” njegov matični, Američki olimpijski komitet.

Amerikanci su, takođe, zabranili da njihov tamnoputi sprinter Hauard Dru učestvuje na trci na 100 metara, plašeći se da ne osvoji zlatnu medalju! To je omogućilo drugom Amerikancu, ali bijele puti - Ralfu Krejgu, da postane prvi atletičar koji je objedinio olimpijska zlata u trkama na 100 i 200 metara.

Na Olimpijskim igrama u Stokholmu prvi put je učestvovala neka od zemalja koje su kasnije postale dio SFR Jugoslavije. Takmičari iz Srbije Dušan Milošević (trka na 100 metara) i maratonac Dragutin Tomašević nisu, međutim, ostvarili zapaženije rezultate. Tomašević je čak nakon trke završio u bolnici, a ustanovljeno je da mu ne sipan otrov u hranu! Srećom, oporavio se, a u bolnici ga je posjetio i sam baron Pjer de Kuberten.

Šveđanin Oskar Svan je trijumfom u streljaštvu, sa 64 godine, čime je postao najstariji olimpijski pobjednik svih vremena, a proslavio se i finski dugoprugaš Hanes Koleminen, koji je osvojio tri zlatne medalje u trkama na 5.000, 10.000 metara i kros kantriju. Pamti se, međutim, njegova izjava da mu je ponekad žao što pobjeđuje, jer mora da gleda kako se ruska zastava podiže na jarbolu u čast njegove pobjede! Finci su u tom periodu bili pod ruskom okupacijom.

Najuspješniji na Igrama u Stokholmu bili su Amerikanci (25 zlatnih, 19 srebrnih, 19 bronzanih), ali su ih skoro u stopu pratili domaći takmičari, Šveđani (24 zlata, 24 srebra, 16 bronzi). Treći su bili Britanci (10 - 15 - 16).