U tunelu usred mraka, sija - zvijezda petokraka. Crvena. Tog 29. maja 1991. godine, u tunelu u kome se obrela Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, granula je Crvena zvezda razgoneći tamu, gustu, zlokobnu, bremenitu.
Iz Barija, sa stadiona koji nosi ime Svetog Nikole, zaštitnika moreplovaca i trgovaca, osuđenika i zatvorenika, osvijetlila je nadom državu osuđenu na godine beznađa i zatočeništva.
Ali, samo na tren, gaseći se poput meteora, zajedno sa razumom u toj „zemlji seljaka na brdovitom Balkanu“.
Tri prijeratna klupska druga
A sa grbom Zvezde na dresu u finalu Kupa evropskih šampiona - tri prijeratna fudbalska druga iz Crne Gore. Tri fudbalske sudbine.
Najstariji od njih, Slobodan Marović (maj 1964, Bar), prvi je došao u Beograd. Još kao 14-godišnjak, zadihan trčanjem za bubamarom u Mornaru, obreo se u „crveno-bijeloj“ omladinskoj školi.
"Htio sam da napredujem".
I napredovao je, ali postepeno. Put do crveno-bijelog dresa nije bio pravolinijski. Vodio ga je preko Osijeka, sa kojim je 1984. potpisao prvi profesionalni ugovor i zaigrao u eliti.
Kod trenera Ljupka Petrovića odradio je pripravnički staž, položio sve ispite, i kao oblikovan lijevi bek početkom 1986. vratio se u Ljutice Bogdana.
Tu će mu se, na ljeto 1987. pridružiti godinu mlađi Refik Šabanadžović (avgust 1965, Tuzi). Opčinjen loptom u Dečiću, kratko je nastupao za mlađe kategorije Budućnosti, koja ga je olako proslijedila OFK Titogradu. Ono što „plavi“ nisu primjetili, jeste - Partizan.
Ipak, otac Halil, i sam nekadašnji fudbaler, nije želio ni da čuje za odlazak u Beograd. Prvo da se završi srednja medicinska škola, pa onda sve ostalo. I bilo je kako tata kaže.
Kapiten crnogorske omladinske reprezentacije (za koju su igrali Savićević, Bandović, Zirojević...), pobjednik Turnira republika i pokrajina u Slavonskoj Požegi u julu 1983, privukao je pažnju i poziv Željezničara. Na Grbavici se sreo sa svojim fudbalskim ocem - Ivicom Osimom.
Polivalentan, po potrebi bek, centarhalf, vezni - igrač za sve - krajem 1986. debitovao je za reprezentaciju SFRJ. Nije izmakao Zvezdi.
"Dobio sam ogroman novac i stan u Sarajevu. Sjećam se kada sam odnio prve pare ocu u Podgoricu, pitao me je „sine, šta da radim s ovolikim parama“.
Grbavica ga je fudbalski porodila, Grbavica umalo da ga košta karijere... U oktobru 1987. noseći crveno-bijeli dres u meču sa svojim Željom, nakon sudara glavama sa Zoranom Sliškovićem pao je u komu.
Probudio se nakon četiri dana, a oporavljao mjesecima. Neustrašivi borac, poslije pola godine vratio se na teren, taman da se raduje tituli potvrđenoj u posljednjem kolu u Nikšiću 12. juna 1988.
Sedmicu kasnije, u Ljutici Bogdana se slavila dupla kruna. Ne, nije Zvezda šampionskom peharu prišila osvajanje Kupa, već je u noći između nedjelje i ponedjeljka, potpisala ugovore sa draguljem Budućnosti Dejanom Savićevićem (septembar 1966, Titograd), procvjetalom na Cvjetnom brijegu, i „kobrom“ Vardara Darkom Pančevim.
Najdarovitijim i najubojitijim jugoslovenskim fudbalerom. Koji će istog dana otići u JNA na odsluženje vojnog roka. Govorkalo se da je riječ o pakosti generala iz uprave Partizana, ljutih što ih nisu privoljeli u „crno-bijelu“ familiju...
"Mojim prelaskom u Zvezdu, Budućnost je, osim postavljanja reflektora na gradskom stadionu, dobila i veliko obeštećenje".
Pored toga, Miloš Slijepčević (tadašnji predsjednik kluba i direktor Robne kuće Beograd) pristao je i na to da..., Robne kuće „Beograd” preuzmu titogradsku fabriku tekstila Titeks, sa sve magacinima prepunim Titeksovih džempera i ostale garderobe. Isplatilo se...
Odbrana je najbolji napad
Kao i sve druge fudbalske transakcije beogradskog kluba krajem pretposljednje i početkom posljednje decenije 20. vijeka.
Zahvaljujući organizatorskom njuhu generalnog sekretara Vladimira Cvetkovića, fudbalskom nervu sportskog direktora Dragana Džajića i resursima snažne Prve lige, Crvena zvezda je brižljivo stvarala evropski projekat.
Za sklapanje šampionske slagalice valjalo je potegnuti do Kosovske Mitrovice (Stevan Stojanović), Trstenika (Vladimir Jugović), Kruševca (Dragiša Binić), Skoplja (Darko Pančev i Ilija Najdoski), Grbavaca (Duško Radinović), Zagreba (Robert Prosinečki), Borova Sela (Siniša Mihajlović), Bara, Tuzi, Titograda...
Razuđena jugoslovenska fudbalska geografija. Kojoj je pridodat neophodni začin - neprelazni libero Miodrag Belodedić, član prvaka Evrope iz 1986. Steaue, prebjegao iz Rumunije Čaušeskog.
Do Barija, Zvezda je u sezoni 1990/1991. Kupa šampiona sijala nad Cirihom (Grashopers 1:1, 4:1), Glazgovom (Rendžers 3:0, 1:1), Drezdenom (Dinamo 3:0, 2:1) i Minhenom (2:1, 2:2). I ako sezona može stati u jednoj slici, ne bi to bila ona kada se „nebo otvorilo“ nad Marakanom, nakon "zajedničkog" autogola čuvara mreže Aumana i defanzivca Bavaraca Augentalera u revanšu polufinala.
Bio bi to trk Savićevića u 70. minutu prvog meča na Olimpijskom stadionu u Minhenu, trk u pobjedu - primio je loptu u krugu na sredini terena, pretrčao Kolera i pogodio malu mrežu. Najvažniji gol u Zvezdinoj istoriji - po partizanovcu Božu Koprivici. Gol za bjekstvo iz fudbalske pereferije, za oslobađanje od kompleksa niže vrijednosti.
U Bari „crveno-bijeli“ su stigli 24. maja. Dočekao ih je pljusak. Italijanski domaćin je poručio da ko god dođe u Bari s kišom, obavezno iz njega odlazi sa suncem.
Rival je bio Marsej, bogatog vlasnika Bernara Tapija, kontroverznog biznismena u eri prije nego što će taj termin zakupiti prostor u (ex)jugoslovenskoj štampi.
Sa Žan-Pjerom Papenom, kasnijim dobitnikom Zlatne lopte, Abedijem Peleom, Krisom Vodlom, Draganom Stojkovićem, francuski šampion je imao laganiju stazu do finala, ako se izuzme izbacivanje branioca titule Milana u četvrtfinalu (Dinamo iz Tirane, Leh iz Poznanja, Spartak iz Moskve).
"Spremamo se za rat na terenu i borbu za svaki pedalj prostora", u najavi okršaja rekao je Savićević.
A u tom ratu, prvak Jugoslavije nije mogao da računa na jednog od svojih najsrčanijih boraca - u bazi u Monopoliju, koji dan uoči finala, na treningu se povrijedio desni bek Dušan Radinović, bivši igrač OFK Titograda i Sutjeske.
U svlačionici pred meč za trofej Ljupko Petrović, godinu ranije pristigao iz Vojvodine, otkrivao je igračima taktiku. Tražio je da se se igra sa devetoricom u bloku, na rezultat. Dekadentno.
"A šta ćemo kada mi imamo loptu?", naivno ga je upitao Siniša Mihajlović.
"Dodajte je Francuzima, pa se opet branite!"
Oduzeo je Petrović „crveno-bijelima“ na 90 minuta i pola sata produžetaka loptu, kreativnost, odvažnost... Ali im je donio pehar.
Nakon dva sata fudbala bez fudbala, šutirali su se penali. U prvoj seriji, Prosinečki trese mrežu iza Olmete, a Stojanović brani Amorosu! Potom su Binić, Belodedić i Mihajlović, na jednoj, Kasoni, Papen i Mozer na drugoj bili pribrani i precizni. A onda je lopti prišao Pančev.
Odlučujući trenutak utakmice - prepuštamo komentar Milojku Pantiću.
"Darko Pančev i Olmeta... Darko Pančeeeev... Crvena zvezda je šampion Evrope! Crvena zvezda je pobjednik Kupa evropskih šampiona!!! Najveći uspjeh jugoslovenskog klupskog fudbala!!!
Uspjeh koji je na beogradskoj Marakani veče kasnije, uz Bregovićev „Đurđevdan“, proslavilo na desetine hiljada navijača.
"Deset godina sam u Zvezdi, ali nikada se ovoliko nisam uplašio, ni radovao", opisao je Marović.
Savićević je zbog povrede morao da napusti teren stadiona u Bariju u 84. minutu.
"Sreća se ne kupuje, već zaslužuje. A mi smo je zaslužili na najljepši način".
Šeste Zvezdine zvezde
Nepun mjesec nakon Barija, 25. juna, desetodnevnim ratom u Sloveniji zapaljen je devetogodišnji ratni plamen na tlu nekadašnje Jugoslavije.
U decembru je Zvezda osvojila u Tokiju svjetsku titulu, pobjedom nad Kolo-Kolom u Interkontinentalnom kupu, a zatim se utulila. Kao i zemlja čiji je simbol (p)ostala.
Već u junu 1992. u njoj je ostao samo jedan igrač iz zlatne generacije - Duško Radinović. Marović je nastavio karijeru u Švedskoj (Norčeping i Silkeborg), a završio u kineskom Šenženu 1997.
Šabanadžović je koji dan nakon osvajanja evropske titule prešao u atinski AEK, pa igrao za Olimpijakos, da bi se od igranja fudbala oprostio „preko bare“, u Kanzas sitiju 1999.
Iste godine kada je Savićević, kao član bečkog Rapida, posljednji put nastupio u dresu reprezentacije SR Jugoslavije...
Marović, Šabanadžović i Savićević su 29. maja 2010. prisustvovali svečanosti na kojoj je generacija iz Barija proglašena za šestu Zvezdinu zvijezdu.
Bonus video:
