Beograd, početak maja 2007. Studentski trg, broj 9, treći sprat. Dom Miljanića tiho je obilježavao 77. rođendan Miljana. U porodičnom krugu našao se i izvanjac: David Ruiz, urednik madridske Marke, najtiražnijeg evropskog sportskog lista.
Prije nego što će sresti slavljenika, ukućani su ga upozorili da nekadašnji trener Reala posustaje u meču sa Alchajmerovom bolešću.
„Brojnih događaja više se ne sjeća“ – kazao je sin Miloš.
Koji minut kasnije, u dnevnu sobu je ušao Čiča, poguren, vidno iscrpljen.
Priča o fudbalu, priča o njegovom Realu, međutim, punila mu je životne baterije. Zanesen, oživljavao je dane u „kraljevskom klubu“, prisjećao se karakteristika igrača koje je vodio, hvalio tadašnjeg trenera Fabija Kapela...
„Fudbal je kao život: u neprekidnom pokretu.“
Bio je to posljednji intervju za španske medije Miljana Miljanića.
Uz Holanđanina Lea Benhakera, jedinog inostranog trenera koji je sa Realom osvojio više od jedne titule španskog šampiona. (Pokušavali su i nisu uspjeli Žose Murinjo, Karlo Anćeloti, Fabio Kapelo, Gus Hidink, Jup Hejnkes...)
Uz Peđu Mijatovića, jedinog Crnogorca koji se našao na dvoru fudbalskog veličanstva.
Dugovi tjeraju ka uspjehu
U martu 1974. Miljanić je poslije tri decenije napustio Crvenu zvezdu, svoj „otrov i med“, ostavivši joj sedam trofeja. U džepu je imao ugovor sa Realom, koji ga je uporno dozivao tri godine.
Kako je bio šef selektorske komisije jugoslovenske reprezentacije, koju je čekao Mundijal u Njemačkoj, oglasili su se dežurni moralni paničari.
„Postoje dva rješenja: ili da povuče potpis i zahvali se Realu ili da se FSJ zahvali sadašnjem selektoru“ – pisalo je u uvodniku jednog beogradskog dnevnika.
Zahvalnice, ipak, nisu bile potrebne. Miljanić je na Svjetskom prvenstvu vodio „plave“ do druge runde i sedmog mjesta. U posljednjem meču 3. jula izgubili su od Švedske.
Dva dana kasnije, imenovan je za trenera Reala. Za dvogodišnji ugovor dobio je 150.000 dolara. Poređenja radi, teniser Džimi Konors je za trijumf na Vimbldonu nagrađen sa – 23.000.
„Ako jednog dana ne mognem da se bavim fudbalom, moja porodica biće obezbjeđena“ - ispovjedio se Miljanić Tanjugu.
Pred kamerom španske državne televizije predstavio ga je predsjednik Reala Santjago Bernabeu. Da, onaj Bernabeu po kome se zove stadion, onaj koji je „merengese“ doveo do šest titula prvaka Evrope.
„Ovo je čovjek kome je fudbal posao.“
Razmišljao je Bernabeu da angažuje „goniča robova“ Helenija Hereru, dva puta sa Interom osvajača Kupa šampiona; odlučio se za Miljanića.
Našeg Banjanina u Madridu nije čekala idilična fudbalska banja. Na klupu je došao nedugo nakon Migela Munjoza, koji je za 14 godina osvojio 9 španskih titula i dva Kupa šampiona. Prethodnu sezonu „merengesi“ su završili na 8. mjestu, sa 16 bodova manje od šampiona, krilate Barselone, kojoj je brzinu više donosio trostruki dobitnik Zlatne lopte Johan Krojf.
„Pitanje je kako će se Miljanić snaći“ – bila je sumnjičava Marka.
„Od njega se očekuju spektakularni rezultati. Dobio je više novca i privilegija no i jedan trener u Španiji. Sada se očekuje da vrati taj veliki dug.“
Ko je ono rekao da su dugovi jedini koji nas tjeraju ka uspjehu?
Fudbalski revolucionar
Vremena Puškaša i Di Stefana su nepovratno prohujala, dok je Real, uzdrmanog identiteta, tražio nove idole. Miljanić je zatekao prosječan tim, za čije se glavne igrače –Amansija Amara (34), Manuela Velaskeza (31) i Pirija (29) – vjerovalo da su prošlost. Kako i ne bi nakon februarskog „El klasika“ u kome ih je Barsa u Madridu zgazila 5:0?!
„Moj posao je bio užasno težak. Znao sam da je nemoguće stvoriti nekadašnji Real. Riješio sam da napravim tim koji će igrati atraktivno, ali i praktično“ – kazivao je Miljanić.
I uspio je. Shvatajući fudbal kao „borbu između rada i igre.“ Dišući fudbal, misleći fudbal, živeći fudbal. Ključ je bio u postavaljanju sistema.
„Organizacija je kao svečani ručak: svi su za stolom, ali se zna ko gdje sjedi i šta se po redu jede.“
Doveo je sa sobom iz Zvezde Srećka Radišića, stručnjaka za kondiciju – u ono vrijeme revolucionaran potez za španski fudbal. Baš kao i insistiranje na detaljnoj taktičkoj pripremi, te formaciji 4-3-3.
Vjerovao je u talenat, ali ni izbliza koliko u rad. Svjedok – tadašnji kapiten Amaro Amansio.
„Trenirao sam kao nikada u životu. Tjerao me da radim ono što ranije nisam“ – pričao je krilni napadač, koji je se popeo na krov Evrope sa Realom i španskom reprezentacijom.
Od anemičnog i beskrvnog, pozajmljujemo konstataciju beogradskog magazina Tempo, napravio je punokrvi i rasni tim.
„Bio je inventivan. Izmjenio je metodologiju treninga u Španiji. Svi su ga voljeli, jer je širio ljubav i pozitivnu energiju“ – sjeća se tog perioda tadašnji igrač Visente del Boske. Da, onaj del Boske koji je kao trener „kraljevskog kluba“ osvojio dvije titule evropskog šampiona, a kao selektor Španije pehare evropskog i svjetskog prvaka.
Miljanić je nadahnuo drugu fudbalsku mladost Amansija i Velaskeza, Santiljanu pretvorio u rasnog golgetera, u omladinskom timu otkrio Hozea Antonija Kamača, Njemca Pola Brajtnera, koji je nakon osvojenog Mundijala sa „elfom“ prešao u Madrid, sa pozicije beka prekomandovao u srednji red... I rezultati nisu izostali.
U prvoj Miljanovoj sezoni Real je poslije tri sušne godine vratio šampionski pehar u Madrid. Krojfova Barselona je nadmašena za 13 bodova, a od nje nije primljen gol u dva meča. Petog januara 1975. „blau grana“ je preskočena na Bernabeu (1:0), što je bio prvi trijumf „merengesa“ u „El klasiku“ poslije četiri godine.
Sezona je začinjena trijumfom nad Atletikom iz Madrida u finalu Kupa. Bila je to prva dupla kruna „kralja“ poslije 13 godina.
Rezultati su pokrili Čičin neodlazak na beogradski revanš četvrtfinala Kupa kupova sa – fudbalski slučaj ima tanani smisao za humor – Crvenom zvezdom.
„Nisam mogao da izdam svoje srce.“
Real je poražen 2:0, istim rezultatom kojim je pobijedio u prvom susretu, i nakon penal serije ispao...
Sezonu kasnije, trofejnoj kolekciji je dodata nova titula. Iskorak je napravljen u Evropi - u Kupu šampiona, Real se domogao polufinala, tek drugog u osam sezona. Bajern je bio jači za Gerda Milera, autora tri gola (1:1, 0:2).
I tu, kao da je došlo do zasićenja. U trećoj Miljanovoj sezoni, Real nije mogao dalje od 9. mjesta. Opozicija, kojoj su dotad usta bila zapušena trofejima, bila je sve glasnija.
I pored negodovanja, miljenik Bernabeua započeo je četvrtu godinu u Madridu. Već na startu prvenstva 4. septembra 1977. „merengesi“ su poraženi u Salamanci. Hemije je nestalo, morao je da ode.
„Odlazim uzdignuta čela i čistih računa“ – rekao je napuštajući klub jedan od svega trojice stranih trenera koji su sa Realom osvojili duplu krunu. Drugi je Benhaker, treći – Vujadin Boškov.
Prije povratka u Jugoslaviju, u bolnici je posjetio oronulog predsjednika, koga su životni sokovi napuštali. Navodno, Bernabeu mu je rekao da za kormilom nikada nije imao tako snažnog i poštenog čovjeka.
No, i da je ta priča samo legenda: tragovi Miljana Miljanića su neizbrisivi u Aveniji Konće Espine 1.
„Uticao je na moju generaciju da počne da se bavi trenerskim poslom“ – otkrio je inspiraciju Del Boske.
„Naučio nas je da slušamo“
Miljan Miljanić je umro 13. januara 2012. godine.
Dan kasnije, igrači Murinjovog Reala, među njima i Kristijano Ronaldo, nosili su crni flor oko rukava na gostovanju Majorci u meču Primere.
Popularni „Čiča“ sahranjen je 17. januara u Aleji velikana na beogradskom Novom groblju. Nad humkom, među ostalima, od njega se oprostio Amansio.
„Njegov dolazak u Real predstavljao je revoluciju. Naučio nas je kako da pratimo i slušamo.“
Od Zvezde do zvijezda
Miljan Miljanić (Bitolj, 1930 – Beograd, 2012), preuzimamo odrednicu iz Fudbalske enciklopedije, bio je „izuzetna ličnost u jugoslovenskom i svjetskom fudbalu, ugledan i cijenjen stručnjak“.
U Crvenoj zvezdi proveo je 29 godina (1945-1974); kao igrač ima titulu prvaka Jugoslavije 1956, a kao trener (1966-1974) proslavio je četiri šampionska pehara i tri Kupa, te vodio tim do polufinala Kupa šampiona (1971).
U madridskom Realu (1974-1977) osvojio dva španska prvenstva i Kup kralja.
Bio šef selektorske komisije koja je vodila reprezentaciju Jugoslavije na Mundijalu 1974. godine; samostalno vodio „plave“ na Svjetskom prvenstvu u Španiji 1982.
Nakon toga, bio je trener Valensije (1982), te selektor Kuvajta i Ujedinjenih arapskih emirata. Predsjednik FSJ od 1993. do 2001. godine. Dobitnik je Ordena za zasluge Fife (2002) i Uefe (2004).
„Ja sam Miljan Miljanić, čovjek fudbala“ – rekao je u jednom intervjuu sredinom devedesetih, dodajući da „od svog 'crnogorstva' nikada nije pravio profesiju“.
Mučeni Brajtner
Prva zvijezda tadašnjeg Reala Pol Brajtner za Miljana je rekao da nikada nije sreo trenera toliko strogog na terenu i tako prijatnog van njega.
„Dođe jednom on kod mene“ – rado je pričao anegdotu Čiča – „ žali se mojoj supruzi Veri. Gospođo, ovaj vaš suprug me mnogo muči. Neka vas muči, odgovara Vera, za sve te muke imate pare. I mene muči, samo me ne plaća za to.“
Bonus video:
