Fudbal se može, sasvim pogodno, opisati kao prilično jednostavna igra koja je vremenom postala složena.
Prije svega, a možda i samo prvobitno, namijenjena je zabavi onih koji je igraju i koji je gledaju. Za neke, fudbal stvara i razne veze - sportske lojalnosti, nacionalnog ponosa....
Fudbal je, međutim, u svojoj evoluciji postao i mješavina zagonetke i nauke, a fudbal koji gledamo danas, a i pamtimo, nastao je u „laboratoriji“ čovjeka koji je 1999. godine proglašen najboljim trenerom 20. vijeka u izboru FIFA, a koji je svoju viziju najljepše igre sproveo sa timovima i nacionalnom selekcijom zemlje, koja će u subotu gostovati pod Goricom.
Rinus Mihels i Holandija.
Crna Gora igra, dakle, sa reprezentacijom koju su vodili i za koju su igrali fudbalski „revolucionari“ i „vizionari“, timom čiji narandžasti dresovi predstavljaju suštinu fudbala i simbolizuju nesvakidašnji talenat, kombinovan taktičkom pripremom i obučenošću .
Vjerovatno nema ljubitelja fudbala a da nije čuo za termin „totalni fudbal“, decenijama prije nego što je implementirana Barsina „tiki-taka“, ili Klopov „gegenpresing“, a koji su ništa drugo do varijacija na temu kojom je 60-ih i 70-ih godina prošlog vijeka Mihels promijenio stil i istoriju igre, sa veličinama poput Johana Krojfa, Johana Neskensa, Roba Rensenbrinka... a koje su kasnije naslijedili Marko Van Basten, Rud Gulit, Frank Rajkard... pa Vesli Snajder, Rud Van Nistelroj, Mark Overmars, Patrik Klajvert, Edgar Davids, Klarens Sedorf...
Ukratko, ova igra možda ne bi bila ista i tako blistava da nije bilo Holandije i Holanđana.
Fudbal se u Holandiji organizovano igra od kraja 19. vijeka, kada je sportski entuzijasta i prvi holandski sportski vizionar Pim Mulijer 1889. godine osnovao Fudbalsku i atletsku federaciju Holandije (današnji KNVB).
Petnaest godina kasnije, KNVB je bila jedna od organizacija koja je učestvovala u formiranju FIFA, a jedna od rijetkih ne-britanskih asocijacija koja je u to vrijeme razvijala fudbal na evropskom kontinentu.
Početke su obilježile tri bronzane olimpijske medalje (1908, 1912. i 1920), učešće na Svjetskom prvenstvu 1934. i 1938.
S obzirom na takvu tradiciju, kao i popularnost fudbala koja je rasla iz godine u godinu, kao i sve što je dala svjetskom fudbalu, prilično čudno zvuči podatak da se Holandija prvi put nakon Drugog svjetskog rata na najvećoj sceni – na Mundijalu – pojavila tek 1974. u Njemačkoj.
Baš u to krizno vrijeme, Rinus Mihels je bio igrač Ajaksa, dobar centarfor (122 gola na 264 meča), ali prije svega čovjek koji je imao takvu fudbalsku i sportsku inteligenciju da je vidio nešto što drugi nisu, makar to da holandski fudbal vrijedi i može više.
Mihels je 1965. godine postao trener Ajaksa i počela je renesansa, počelo je stvaranje mita.
Analizirajući kako su igrale velike ekipe prošlih vremena – poput slavnog austrijskog „vundertima“ ranih '30-ih, ili „magičnih Mađara“ 50-ih - Mihels je zaključio da su prostor i igra u prostoru, odnosno igra bez lopte, jedino što nije dovoljno iskorišteno u fudbalu.
Fudbal je (svjedoče o tome i stari snimci) bio možda ne statična, ali svakako manje dinamična igra u odnosu na predispozicije kakve su joj davale dimenzije terena i broj igrača na njemu.
Mihels je prvo promijenio treninge, bez obzira što su u to vrijeme holandski fudbaleri bili uglavnom amateri ili polu-amateri, jer je znao da samo fizički spremni igrači mogu da ispune ono što je on zamislio – da trče, da osvajaju prostor, da aktivno napadaju i da se aktivno brane, odnosno da aktivno pokušaju da vrate loptu u svoj posjed...
„Njegove pripreme su bile strahovito naporne. Počinjali smo ujutro, završavali uveče. Disciplina je bila kao u vojsci, a poruka jasna – onaj ko ne može ili kome se ne dopada neka ide“, pričao je Pjet Kajzer, jedan od najboljih ljevokrilnih napadača u istoriji holandskog fudbala.
Na red je zatim došla igra, koja je kasnije dobila naziv iz leksikona – „totalni fudbal“.
„To je, između ostalog, bila konceptualna revolucija zasnovana na ideji da je veličina bilo kog fudbalskog terena fleksibilna i da može da se promijeni načinom igre tima. U posjedu lopte, Ajaks – a kasnije i reprezentacija Holandije – imali su za cilj da naprave što veći teren, šireći igru na krila i gledajući na svako trčanje i pokret kao na način da povećaju i iskoriste raspoloživi prostor. Kada bi izgubili loptu, ista razmišljanja i tehnike su korišćeni da smanje prostor svom protivniku“, napisao je Dejvid Viner u fudbalskom bestseleru „Briljantno narandžasto: Neurotični genije holandskog fudbala“.
Da bi ideje o osvajanju prostora kroz ravnopravno učešće u igri svih igrača mogao da sprovede bio mu je potreban i talenat „izvođača radova“.
Imao je i stvorio dvojicu posebnih asova, dva Johana – Krojfa i Neskensa, od kojih se ovaj prvi, koji je kasnije postao legenda i ikona, predstavio na najvećoj sceni kao 18-godišnjak u dresu Ajaksa, koji je 1966. „demolirao“ tada moćni Liverpul Bila Šenklija.
Uz njih su rasli i ostali, pa je Mihelsov Ajaks 1969. došao do finala Kupa šampiona, a dvije godine kasnije i osvojio najjače klupsko takmičenje.
Holandski „totalni fudbal“ je počeo da dominira. Ukidanjem „fiksnih“ pozicija i pretvaranjem ekipe u zvijezdu – kolektiva iznad pojedinca, fudbal je pronašao novi identitet. Pomalo inertni, prilično spori tempo fudbala ustupio je mjesto nečemu sasvim drugom – igri pozicija, pokreta i stalnog kruženja. Igri „totalnog fudbala“.
Zato je povratak nacionalnog tima na najveću scenu bio spektakularan.
Poslije 36 godina Holandija je zaigrala na Svjetskom prvenstvu i došla do finala gdje je poražena od domaćina, rijetko talentovanog njemačkog tima.
Ali, fudbal više nije bio isti.
„Jedina ekipa koja je promijenila fudbal bila je Holandija 1974. Do tada je sve bilo nekako isto... Taj njihov 'karusel' stil igre bio je zadivljujući za gledanje i veoma značajan za fudbal“, rekao je Karlos Alberto, kapiten slavnog brazilskog tima, po mnogima najboljeg svih vremena – šampiona svijeta 1970. godine.
Tako je počeo mit o holandskom fudbalu, tako je počela fudbalska revolucija.
Holandija nikada nije bila prvak svijeta, jedina je selekcija koja je tri puta poražena u finalima (1974, 1978, 2010), samo jednom je bila šampion Evrope (1988. sa Mihelsom na klupi), prolazila je kroz krizne periode, imala velika razočaranja i u modernom dobu (nije se kvalifikovala, recimo, za EURO 2016 i Mundijal 2018), ali zbog svega što je uradila, zbog svih legendi, odnosu i brizi prema fudbala, predstavlja esenciju magične igre, koja opčinjava planetu.
Bonus video:
