Veoma je realno da u bliskoj budućnosti imamo VAR tehnologiju, FSCG ima i infrastrukturni kapacitet i edukovani kadar da uđe u realizaciju ovog projekta, kazao je “Vijestima” Amil Gerina, instruktor za sudije u Crnogorskoj kući fudbala.
VAR (Video assistant referee) tehnologija već se odomaćila u fudbalu: još otkada su italijanska Serija A i Bundesliga u sezoni 2017/18. uveli video snimke kao ispomoć sudijama, a na Mundijalu u Rusiji 2018. godine VAR debitovao i na najvećoj mogućoj sceni, sve je manje utakmica u evropskom fudbalu - kako u važnijim ligama, tako i u nacionalnim i klupskim Uefinim i Fifinim takmičenjima, gdje arbitri nemaju ovakvu vrstu pomoći pri donošenju odluka.
Fudbal ide naprijed i vjerovatno nije daleko dan kada će, barem u prvoligaškim klupskim takmičenjima, VAR tehnologija biti obavezan “rekvizit”, nešto bez čega se ne može.
A kakva je situacija kod nas?
VAR sistem "okružio" Crnu Goru - kad stiže?
Dešavanja u Meridianbet 1. Crnogorskoj fudbalskoj ligi u posljednjih nekoliko kola, i nekoliko dilema koje sudijsko oko teško može da razjasni uživo - na primjer, da li je li lopta cijelim obimom prešla gol-liniju na meču Petrovac - Arsenal, gdje se domaći tim žali da je oštećen (ni TV snimak ne rješeva dilemu), da li se lopta nakon udarca fudbalera Iskre od prečke odbila iza gol-linije, takođe protiv Petrovca - nanovo su aktuelizovali pitanje uvođenja VAR-a i u crnogorskom klupskom fudbalu.
U međuvremenu, dok se”najvažnija sporedna stvar” razvija munjevitom brzinom, VAR je postao nešto što nije dostupno samo fudbalski najbogatijim i najmoćnijim zemljama.
Došlo se tako do toga da je VAR bukvalno “okružio” Crnu Goru i da lige svih zemalja koje se graniče sa nama (Hrvatska, Srbija, Albanija, Kosovo), osim Bosne i Hercegovine, imaju video sistem koji pomaže sudijama.
Koliko je realno i šta sve treba da se dogodi da bi VAR uskoro bio prisutan i u Crnoj Gori, pitali smo naš Fudbalski savez.
”Sudijska organizacija FSCG uvijek pokušava da drži korak sa svim dešavanjima koja su aktuelna u svijetu suđenja u Evropi. Sa tim u vezi razmatrali smo mogućnost uvođenja VAR tehnologije u nacionalnom prvenstvu. U januaru 2023. godine u Podgorici je održan sastanak na kome je, pored čelnika FSCG i predstavnika Komisije za suđenje FS Crne Gore, bio prisutan i predstavnik internacionalne kompanije koja se bavi produkcijom takmičenja koja imaju VAR tehnologiju. On je predstavio opcije i mogućnosti za uvođenje i implementaciju VAR tehnologije u domaćem prvenstvu. Trenutno su u toku interne analize unutar FSCG, kako bismo vidjeli module i vremenski okvir u kome bismo mogli krenuti u realizaciju tog projekta”, kazao je Amil Gerina.
Koje su glavne prepreke? U situaciji gdje dobar dio prvoligaških stadiona nema prave uslove za gledaoce, za rad medija takođe, jasno je da se ne može tek tako uvesti VAR tehnologija.
Po Amilu Gerini, infrastrukturni problemi koji nesporno postoje su - nesporno rješivi.
”Postoji više faktora koji predstavljaju izazove sa kojima bi se suočili u realizaciji ovako velikog projekta. Kao prvo, tu je problem infrastrukture. Na osnovu već urađene analize možemo konstatovati da imamo nekoliko stadiona koji već zadovoljavaju uslove za instalaciju i implementaciju VAR projetka. Zatim, postoji veći broj stadiona koji bi uz manja ulaganja u infrastrukturu mogao da zadovolji minimum uslova za implementaciju ove tehnologije. Na veoma malom broju stadiona bi trebala značajna ulaganja kako bi se prilagodili za primjenu VAR tehnologije. Takođe, vrlo važna je i jačina i stabilnost internet signala, što je faktor koji bi vjerovatno mogao da se riješi. Drugi značajan segment je obučeni ljudski kadar, a pri tome ne mislimo na sudije. Tu prvenstveno mislimo na kamermane i VAR operatere. Za korišćenje sistema u punom kapacitetu od ključnog značaja, pored obučenosti ljudi koji koriste sistem (sudija), bitna je obučenost i stručnost kamermana i operatera koji rade sa sudijama u VAR sobi. Na kraju, ne treba zanemariti ni finansijski aspekt, jer upotreba sistema zahtijeva značajna finansijska sredstva ne samo da bi se tehnika kupila i instalirala, već bi to značajno povećalo i troškove domaće lige na godišnjem nivou”, kaže Gerina.
Ko sve koristi VAR? Ima ga na Kosovu, ali nema u Švedskoj
Interesantan je i samo letimičan pogled na spisak zemalja koji koriste VAR tehnologiju za svoja prvoligaška (ponegdje i drugoligaška) takmičenja. I nije baš samo da je Crna Gora “jedina u Evropi” koji ne korsti VAR.
Ima ga na Kosovu, ima ga i Albaniji, ali zato još nema nekim mnogo bogatijim zemljama, kao što su dvije skandinavske: Švedska i Finska.
Nedavno, na seminaru za medije u Nionu, kojim je presjedavao šef Uefinog odjela sa suđenje, nekadašnji poznati italijanski arbitar Roberto Roseti, zemlje koje imaju dodir sa VAR-om podijeljene su u tri kategorije.
U prvoj su lige koje su već iskusne i koje mogu da “drže predavanja” u vezi upotrebe video tehnologije u fudbalu: pet najjačih liga, zatim Portugal, Holandija, Belgija, ali i Švajcarska, Grčka, Izrael...
U drugoj kategoriji su zemlje koje su nedavno uvele korišćenje VAR-a, a među njima i četiri ex-Yu lige: Hrvatska, Slovenija, Srbija, Kosovo, ali i Albanija, Bugarska, Kipar, Danska, Češka...
U trećoj grupi je šest zemalja u kojima je VAR u fazi implementacije: Škotska, Norveška, Jermenija, Gruzija, Letonija i Kazahstan.
Crna Gora je u virtuelnoj, četvrtoj grupi, koje do sada nisu imale dodirnih tačaka sa VAR tehnologijom. Tu je 20 nacionalnih liga, od 55 članica Uefe, dakle više od trećine, a osim onih najmanjih šampionata u mikro-državama (San Marino, Gibraltar, Andora...), te Švedske, Finske, Makedonije, BiH, tu su i Island, Vels, obje Irske, Moldavija, Litvanija, Bjelorusija...
Pomoć FIFA
Posao oko uvođenja VAR tehnologije značajno je olakšan svim nacionalnim savezima jer projektom, umnogome, rukovodi FIFA, a tu je i ne baš zanemarljiva finansijska pomoć.
”Za sertifikaciju sistema i osoba koje će ga koristiti je zadužena FIFA. Pored jednokratne finansijske pomoći, koja bi bila dovoljna da se nabavi dio opreme, pomoć FIFA se ogleda u slanju instruktora koji bi radio edukaciju službenih lica i operatera. Uz to, FIFA prati i nadgleda kompletan proces sertifikacije, koji obično traje između devet i 12 mjeseci. Postoje jasni koraci i uslovi koji se moraju ispuniti kako bi se dobila licenca za upotrebu sistema”, napominje Gerina.
VAR soba - u kombiju ili u prostorijama FSCG?
Ono što je već jasno, kada Crna Gora uvede VAR tehnologiju za Meridianbet 1. CFL, VAR sobe neće biti na stadionima, zbog neodostatka uslova.
Nije to ništa novo, ni neuobičajeno - i tokom mečeva Lige šampiona, na primjer, VAR sobe nisu na stadionima u Madridu, Milanu ili Mančesteru, već u Nionu, u sjedištu Uefe.
Crna Gora ima dvije raspoložive opcije, kaže Amil Gerina:
”VAR soba u prostorijama FSCG - sistem koji bi za nas bio vrlo interesantan jer Kuća fudbala ima te kapacitete. Ključno za primjenu ovog sistema je jak i pouzdan internet signal od svakog stadiona do Kuće fudbala. Ovo je za nas najizvodljivija varijanta. Druga je upotreba VAR kombija koji bi se dovozili ispred svakog stadiona - ovo je model koji koriste mnoge zemlje, a koji bi bio vjerovatno skuplji u odnosu na centralnu VAR sobu u FSCG”, navodi Gerina.
Video tehnologija kao pomoć sudijama: Ovo su neophodni koraci
Nijedna zemlja nije preko noći uvela VAR tehnologiju. U pitanju je proces...
”Prvi korak je da nacionalni savez aplicira kod FIFA za ulazak u proces sertifikacije. Zatim se formira tim koji će se baviti implementacijom projekta, a sastoji se od eksperata sudijske struke i ostalih relevantnih pojedinaca neophodnih za sprovođenje procesa. Nakon uvodnog sastanka, vrši se odabir provajdera, jer postoji nekoliko kompanija koje se bave VAR tehnologijom. Cijena varira od vrste tehnologije koja se koristi. Odabrani provajder donosi simulatore i kreće se u sertifikaciju stadiona u službenih lica. Svaki stadion mora proći korake sertifikacije i svaki sudija (oni koji sude utakmice, kao i oni koji se nalaze u VAR sobi, uključujući operatere) mora dobiti sertifikat kako bi koristio sistem”, objašnjava Amil Gerina.
Bonus video:
