Mala ostrvska teritorija, koja pripada SAD uvijek je košarku smatrala glavnim nacionalnim sportom.
Prva pomisao na produkciju igrača iz Portorika su niski plejmejkeri, obično zavidne brzine i eksplozivnosti sa odličnim šutem. Od legendarnog Huana „Paćin“ Visensa, preko Federika Fika Lopeza, do Karlosa Aroja i Džej Džej Baree.
Davne 1957. godine kad su pristupili FIBI „12 veličanstvenih“ ili „Pijevci“ samo su dva puta propustili Mundobaskete (1970. u SFRJ i 1982. u Kolumbiji), dok na nastup za Olimpijskim igrama čekaju od 2004. godine.
Huan Paćin Vinsens obilježio je prve košarkaške uspjehe Portorikanaca. Košarkaš koji je čitavu karijeru proveo u najtrofejnijem klubu BSN lige (nacionalna liga Portorika) Leones de Ponse, sa dvije godine iskustva igranja na jednom od najčuvenijih košarkaških programa, Univerziteta Kanzas bio je koš-mašina „Pjevaca“ na Mundobasketima i Olimpijskim igrama.
Na premijernom nastupu reprezentacije u Čileu 1959. godine Vinsens je proglašen za najboljeg igrača turnira. Portorikanci briljiraju i na OI u Tokiju, gdje na kraju završavaju turnir kao četvrti, što je do danas najbolji nastup „12 Veličanstvenih“ na olimpijskim turnirima.
Vinensova sposobnost da teroriše protivničke odbrane i ubacuje lagano po 20 + poena na svakoj utakmici privukla je pažnju Njujork Niksa koju su Paćinu ponudili dvogodišnji ugovor sa, za tadašnje prilike, ogromnom platom. Vinsens je ponudu glatko odbio, jer bi to značilo da napušta svoj Ponse, a ono bitnije da bi morao da se povuče iz reprezentacije (tada su pravila nalagala da igrači iz NBA lige ne mogu da igraju na takmičenjima pod pokroviteljstvom FIBE).
Nakon Vinsenovog povlačenja, ekipa Portorika doživljava blagi pad tokom 70-ih i 80-ih godina (dobri rezultati na prvenstvima Amerike, ali ne i na Mundobasketima i OI), ali onda na scenu stupa nova generacija predvođena još jednim plejmejkerom Federikom Fikom Lopezom i centrima Hose Ortizom i Ramonom Rivasom.
Ta ekipa je na Mundobasketu 1990. u Argentini je „gazila“ sve pred sobom. Padali su redom SFRJ (po mnogima najbolji tim ikad sa ovih prostora, koji je kasnije osvojio prvenstvo), SAD, Argenitna. U polufinalu ekipa Sovjetskog Saveza je ipak imala iskusniji roster, da bi u meču za bronzu izgubili od SAD-a samo dva poena razlike poslije produžetaka). Fiko je izabran u ideadnu postavu turnira.
Ovo je bio i najveći uspjeh Portorikanaca na Mundobasketu ikada.
Za sljedeči veliki talas Portorika odgovoran je ponovo igrač na poziciji pleja, vjerovatno najpoznatiji na ovim prostorima Karlos Arojo. Eksplozivan, odličnog ulaza i još boljeg driblinga. Igrao je dugo u NBA ligi, Evropi, kao i u rodnom Portoriku.
U Indijanopolisu 2002. godine su odigrali sjajan turnir, pobjedili Jugoslaviju u grupi, da bi u četvrtfinalu nesrećno izgubili od Novog Zelanda.
Ako bi pitali prosječnog Portorikanca koja mu je najdraža pobjeda u istoriji reprezentacije, onda bi sve odabrali trijumf nad SAD u Atini 2004. (OI). Karlos Arojo je održao pravi košarkaški čas jednom Alenu Ajversonu i Stefonu Marberiju koji su se mijenjali na njemu ali nisu mogli da nažu riješenje.
Arojo je tada u jednom napadu odradio lažnjak kojim je Amarea Stodemajera poslao na patos. Na kraju je meč završio sa 24 poena i 7 asistenicja za nevjerovatnih 92:73 za Portorikance.
Nakon što se ove godine povukao iz profesionalne košarke u 40-oj godini, Arojo je prihvatio poziv američkog repera Ajs Kjuba da nastupa u njegovoj BIG 3 ligi (basket 3 na 3).
Portorikanci u Kinu stižu nakon spleta okolnosti u kojima su Panamu i Argeninu pobjedili bukvalno sa poenom razlike, da bi onda i Urugvaj savladali u posljednjim minutima meča.
Najbolji igrač Portorika, koji ih je i vodio kroz kvalifikacije Džej Džej Barea propušta prvenstvo zbog povrede ahilove tetive. „Baklja lidera tima“ je stoga predata iskusnom beku Davidu Uertasu koji brani boje Kapitanesa iz Aresiba.
Ekipu od 2016. godine vodi Edi Kasioano. Rodom Njujorčanin i sam reprezentativac i košarkaš Atletikosa de Sen Hermana, Kasioano je kao igrač bio dio sistema koji je gajio brzu košarku sa brzim dizanjem na šut za 3 poena.
Prva zvijezda tima: David Uertas
Igrač čije šuterske sposobnosti nikog ne ostavljaju ravnodušnim. Tokom koledž kairjere na Misisipi Univerzitetu (popularni Ole Mis) Uertas je kao senior bilježio 18 poena po utakmici. Ipak nije prošao na draftu 2009. godine iako je na Ribokovom eurokampu oduševio skaute svojim šutem. Nastupao je za više ekipa u rodnom Portoriku, ali i u Evropi u više navrata.
Prednosti
Glavna prednost Portorika je kompatibilnost ekipe, jer gotovo svi igrači dolaze iz domaćeg prvenstva (koje nije za podcijenjivanje kad se uzme koliko se u košarku ulaže, sale su minimum osam hiljada mjesta i uvijek su ispunjene).
Uertas, Anhel Rodrigez, Gian Klavel predstavljaju solidnu spoljnu liniju. Kasioano je pozvao i Ajzeu Pinjeira, košarkaša koji je prešao trnovit put u NCAA (promjenio tri koledža, da bi se skrasio u San Diegu), koji je nakon ljetnje lige potpisao jednogodišnji ugovor sa Sakramento Kinsima.
Mane
Nedostaje takav kalibar plejmejkera koji bi garantovao zabavu na terenu, na koje su Portorikanci navikli. Povreda Baree ostavila ih je na Rodrigeza i Ivana Gandiu koji su daleko od kvaliteta Aroja.
Šteta što savez nije mogao da privoli Šabaza Napijera ili Morisa Harklesa da igraju za „12 veličanstvenih“.
Njihovo NBA iskustvo moglo bi dosta da poboljša šanse Portorikanaca u duelima sa Iranom i Tunisom (jer realno sa Španijom nemaju gotovo nikakve šanse)
Bonus video:
