„Eh, u moje vrijeme“, obično je početak rečenice naših đedova i očeva koja bi u nastavku predstavila nešto i nekog što današnja generacija ne bi mogla da razumije. To su uvijek bili jači ljudi, bolji fudbaleri, bolji košarkaši, fizički i mentalno dominantniji u odnosu na „ove danas“.
Nostalgija je uvijek nezgodna stvar, jer često u sjećanjima uspijemo da je romantizujemo gotovo do nekog poetskog nivoa, toliko da i zamutimo pravu istinu koja se krije iza jednog sjećanja.
„The Last Dance“, dokumentarac o posljednjoj sezoni moćnih Čikago Bulsa iz 90-ih, posljednji tango Majkla Džordana, Fila Džeksona, Skotija Pipena i ekipe predstavlja festival nostalgičnih uzdisaja.
I nemojmo se lagati, kad čujemo uvodne taktove „Siriusa“ od Alan Parsons Projekta, sjetimo se onih lasera i zamračene dvorane, i glasa Reja Kleja koji probije taj intro klavijatura „Aaaaand now, the starting lineup for your Chicago Bulls”, prođe nas jeza.
Dodajmo tome one crveno-bijelo-crne dresove sa brojem 23, i možemo samo pretpostaviti koliko bi dobra fora bila da iznad gostujuće svlačionice u “United centru” stoji natpis Dantea Aligijerija “Vi koji ulazite, ostavite svaku nadu”.
U eri koronavirusa, i stopiranja cijelog sporta na planeti, prilika da se podsjetimo jedne od najboljih franšiza u istoriji sporta je izgledala više nego sjajno.
Ipak poslije samo pogledane dvije episode mogao se naslutiti pravac u kojem će serija da ide, I sva ta romantično-nostalgična magla se brzo razišla.
O POKOJNIKU SVE NAJGORE
Svaka priča, ako želi da bude dobra i da drži pažnju gledalaca mora da ima negativca. U “The last dance-u” ta uloga je pripala generlanom menadžeru Bulsa Džeriju Krausu.
U sportu često postoji I tinja rat između “odijela” i “mišića”. “Odijela” su oni ljudi koji iz kancelarije donose popularne, i ne previše popularne odluke”, dok “Mišići” na terenu se bore, kao moderni gladijatori, i teže pobjedama i uspjehu.
Srce svakog navijača i ljubitelja sporta je, normalno, uz one koji se na terenu bore, i generalno takav stav je potpuno razumljiv. Ipak moderan sport je poodavno prestao da bude samo puko “srce na teren”, već se upravo u kancelarijama odvija glavna postavka onoga što ćemo vidjeti na terenu.
Ta nametnuta borba u seriji između 2 metra visokog genetskog savršenstva, i omalenog, buckastog čovjeka, izgleda kao više nego neravnopravna borba.
Istina ja pak sljedeća. Između Majkl Džordana sa jedne i Džerija Krausa sa druge strane treba i mora da stoji znak jednakosti za uspjeh Čikago Bulsa.
Bez Krausa o Džordanu bi smo možda danas govorili kao o jednom od onih košarkaša koji su bili fenomenalni, ali ne bi bili sa šampionskim prstenom, ili bi eventualno možda uspjeli da zakuče jedan, što bi opet bilo daleko od titule “najbolji svih vremena”.
Možda zvuči kao izjava s kojom se ne bi složila većina košarkaške publike, ali dovoljno je pogledati istoriju košarkaša sa fenomnalnim brojkama, koji se danas pominju, ali daleko da se nalaze na listama pretedenata za prijesto “najboljeg svih vremena (vidjeti samo sezonu Eldžina Bejlota sa 38 poena po utakmici i skoro 19 skokova sa pozicije “trojke”).
Kraus je uvijek pokazivao da ima fenomenalan njuh za talente. Bilo na terenu, bilo u kancelariji. –Njegova vizija i dan danas spada u najbolje u istoriji sporta.
Kako drugačije objasniti da je uspio da izdejstvuje da Sijetl sa 5. pozicije na draftu 1987. bira za Čikago Bulse totalnog anonimusa Skotija Pipena u zamjenu za centra Oldena Polinsa i dodatne pikove. Iste godine Bulsi biraju sa desete pozicije Horasa Granta, snažnog krilnog centra koji će postati uvod u trejd Čarlsa Ouklija u Njujork Nikse.
Trejd Ouklija je vjerovatno situacija koja je zauvijek promjenila odnos Džordana i Krausa. Kao mladi ruki igrač, Džordan je po dolasku spao pod zaštitu Ouklija i u tim temperamentim 80-im godinama, kada je znala na terenu da izbije i prava bokserska tuča, Čarls je bio neko ko je MJ-u čuvao leđa.
U zamjenu za njega stigao je centar Bil Kartrajt. Kada bi smo stavili na vagu Kartrajta i Ouklija, naravno da bi tas otišao na gospodina “prvo udari pa onda postavljaj pitanja”, ali Kartrajt je bio centar, i donio je ono što je Bulsima bilo neophodno za napad na titulu - odlično čuvanje reketa.
Krausova zaostavština je i dolazak Fil Džeksona na klupu Bulsa. Još u koledž danima igračke karijere, Džekson se našao na radaru Krausa. Njeogov pokušaj da agituje za ekipu Bulitsa (gdje je radio kao skaut) da ga biraju na draftu nije urodio plodom, ali su Džeri i Fil tokom tih igračkih dana “Zen mastera” izgradili prijateljstvo
Kraus je izvukao Džeksona iz pakla portorikanske košarke i doveo ga na klupu Bulsa kao asistenta.
Potez koji je bio promišljen, jer tadašnji trener Bulsa Dag Kolins nije htio da se povinuje njegovoj želji da razvija čuveni “trougao napad” od iskusnog trenera Teksa Vintera.
Džekson nije imao problem da “upija znanje” od starijeg kolege, i kasnije sa tim trougao napadom postane najtrofejniji trener u istoriji NBA lige.
Zamjena Kolinsa, čiia je tadašnja filozofija u Bulsima bila “Give ball to MJ”, opet s početka nije prihvaćena od strane Džordana, iako će kasnije da se veže za Fila Džeksona. Odnos sa Krausom nikad nije bio više dobar (čak i pored osvojenih šest titula).
Ljubav između Krausa i Džeksona je pukla upravo prije te posljednje sezone u “The Last Dance-u”. Neki izvori navode da je GM-u Bulsa prekipjelo ne davanje zasluga za sve trofeje, odnosno da je Džekson uvijek zaboravljao da u govorima pomene njegov doprinos. Sa druge strane, drugi izvori navode da je u trouglu Kraus, Džekson, Džordan, generalni menadžer na kraju bio izguran i da se zbog toga osjećao izdanim od strane Džeksona.
Zasluge Krausa ne staju samo u 80-im. Tokom 90-ih godina doveo je u redove Bulsa najboljeg evropskog košarkaša Tonija Kukoča, trejdovao je sa Spursima i doveo najboljeg defanzivca NBA lige Denisa Rodmana, Ron Harper je došao ka slobodan igrač, trejdovao je sa Minesotom i doveo Luka Longlija.
Sve to balansirajući plate i ugovore u zacrtanom caps spaceu.
Kraus je jedini od kompletne garniture, i igračke, i trenerske, pa i vlasničke strukture bio jedini rođen u Čikagu.
Čovjek koji je svom rodnom gradu dao mnogo, a u seriji je ponio titulu negativca. Čovjek čija se smrt ni jednom nije pomenula, niti joj se dala pažnja. Na kraju čovjek koji nije mogao da se odbrani u seriji, da mu daju tablet sa Džordanovom snimljenom izjavom, pa i on da da svoj sud.
Od Krausa više pažnje su dobili radnici obezbjeđenja. Džordanov osvjetnički duh još jednom je pokazao da “ne prašta nikome”.
I sam Džordan je nakon definitivnog kraja igračke karijere preuzeo da vodi Šarlot Hornetse, kao i da se bavi poslom generalnog menadžera. Rezultat je gotovo skroz suprotan njegovom igračkom umijeću. Ako je možda i najbolji košarkaš svih vremena, vrlo vjerovatno da spade u sam vrh najgorih GM-ova koje je liga vidjela.
Sa druge strane, Džeri Reinsdorf, vlasnik Čikago Bulsa, opisuje ga kao duhovito, dobro biće, koje svakom pokloni pažnju.
U posljendjoj epizodi Skoti Pipen ga pominje kao “vjerovatno” najboljeg nerealnog menadžera na svijetu.
PRAVDA ZA TONIJA
Ako se pogleda poster najave serije, jedan od njih posebno zapada za oko. Stoje četiri košarkaša Bulsa: Majkl Džordan, Skoti Pipen, Denis Rodman i….Stiv Ker!
Na posteru nije bilo mjesta za jednog od najboljih evropskih košarkaša ikada, čovjeka koji je bio sve tri sezone (šampionske) u Bulsima treći strijelac, čovjek koji je bio Najbolji šesti igrač cijele lige, i neko ko se povinovao timu prije svega, Tonija Kukoča.
Sam Ker je, kad je video poster, kazao da njemu nije mjesto na poster, bar ne prije Tonija.
Ker je dodao i da shvata da njegov uspjeh kao trenera sa Golden Stejt Voriorsima doveo do postera, jer je vjerovatno producentima serije marketinški privlačnije da zakače nekog ko je I dalje aktuelan u košarci.
Plejmejker, koji je ušao u istoriju sa šutem u šestoj utakmici finalne serije protiv Jute, 1997. godine, spada u red boljih ljudi iz svijeta košarke, fenomenalnog trenera, odličnog generalnog menadžera, ali ne baš i kao vanserijskog košarkaša.
Šut za tri poena stoji, ali Stiv nikad nije uspio svojim stilom igre da postane starter ili neko ko će da bude više od epizodiste sa šest poena po meču, i to je sasvim ok.
Kukoč se Bulsima priključio u sezoni kad se Džordan prvi put povukao. Uskoro je postao starter, igrajući na poziciji krilnog centra. Majklovim povratkom i dolaskom Denisa Rodmana, odlučio je da prihvati ulogu šestog čovjeka, i igrao ju je fenomenalno. U bilo kom drugom klubu bio bi starter, i gotovo sigurni all star igač, ali je odlučio da se povinuje timu.
Jedan fan je dobro primjetio u svom komentaru na redditu:
“Svi pričaju o utakmici broj 7 sa Pejsersima. Redži Miler se prisjeća nekih šuteva Stiv Kera, Stiv Ker priča o toj utakmici, a niko ne pominje Tonija”
Ker je u toj utakmici imao 11 poena, Toni 21, ali producente serije nije interesovao Tonijev ugao te utakmice.
Zatim finalna serija sa Jutom, u utakmici broj 5 Kukoč je ubacio 30 poena uz efikasnost 11 od 13 iz igre. Zadnja akcija, Džekson je crtao za Kukoča, ali je Džordan bukvalno ukrao loptu digao se na šut i omašio cijeli koš za pobjedu (što mu se normalno ne zamjera, jer ipak je to Džordan)
Ovako su u seriji više prostora dobili jedna Karmen Elektra i Barak Obama nego što je dobio Kukoč.
UZOR KOJI JE BIO DALEKO OD TOGA
Majk Džordan može da bude najbolji košarkaš svih vremena, može I da se raspravlja o tome, ali daleko od toga da je bio uzoran igrač.
Ogromna kockarska zavisnost, uživanje u cigaretama, nezdrav stil života, jednostavno nisu ono što se dizalo do granica idola milionima klinaca širom svijeta.
Ipak serija prikazuje dobro tu stranu jednog čovjeka na kojeg padne tolika odgovornost.
I sam Majkl je kazao da može da se vrati u vrijeme nikad ne bi na sebe preuzeo taj teret, ali opet sa druge strane taj teret je i te kako naplatio zaradivši milijardu dolara od reklama I ugovora (van košarke).
Možemo da vidimo šta je to pokretalo “Njegovo vazdušno visočanstvo”, I onda čujemo da je to inat, pa čak I mržnja, što se uklapa u taj profil ljudi koji su sa takvmim pogonom postizali vrhunske rezultate.
Tijeri Anri je u jendom intervjuu, nakon završetka karijere, kazao da je morao čak I da stvori u svom imaginarijumu neku vrstu mržnje prema protivniku da bi pružio svoj maksimum. Obično su to bile prve zvijezde protivničkih timova.
I Džordan nam pokazuje da ga je to guralo naprijed, mržnja ka Pistonsima, jurnjava za Medžikom i Birdom, MVP Čarlsa Barklija. Ali onda lista jednostavno postane siromašnija.
U “Last dance-u” između ostalih Džordan pominje bivšeg saigrača B. J. Armstronga (koji je te sezone u Šarlotu bilježio ispod 4 poena po utakmici), Horasa Granta (13 poena), Dena Majerle u Finiksu (granični all star igrač sa 4 sezone preko 15 poena u prosjeku u karijeri), kao neku vrstu motora koja ga je vukla naprijed.
Tokom serije više puta je pomenuo to kao neku vrstu svoje crne liste. Ova imena ipak nekako ne mogu da budu parameter za takve rezultate koje je on postavljao, tako da ispada više neka vrsta lošeg scenarija same serije.
Geri Pejton u jednom momentu, tokom prisjećanja finala sa Bulsima, kaže da je svojevoljno on uzeo da čuva Džordana. Te utakmice ostaće zabilježene kao Majklova najgora izdanja u NBA finalima, gdje je u prosjeku davao 23 poena po utakmici, a šutirao samo 36 odsto.
Džordan ipak ni dan danas nije dao priznanje čuvenoj “Rukavici”, kao što nije dao ni oprost Aizei Tomasu I Pistonsima za napuštanje terena bez rukovanja.
ODJECI SERIJE I ODBRANA TRONA
Voljeli ga ili ne, smatrali ga najboljim košarkašom svih vremena ili tvrdili da je LeBron, recimo, bolji, ne možete da poreknete da je MJ neprikosnoveni biznismen među sportistima, sa fenomenalnim osjećajem za momentum.
Last Dance je sniman 1998. godine, ali nije ugledao svjetlost dana, jer je upravo Džordan bio blokirao njegovu distribuciju i puštanje u javnost.
Skoro 20 godina ga je držao na čekanju, a onda je tokom parade u Klivlendu, kada su LeBron Džejms I Kavsi slavili svoju titulu, Džordan okrenuo svog agenta, stupio u kontakt sa producentima I dao zeleno svjetlo da se serija snima.
Čak je i cijela situacija oko koronavirusa išla na ruku, da ljudi željni košarke u izolaciji dobiju deset sati priče o najboljem NBA timu u 90-im godinama prošlog vijeka.
Poslije prikazivanja serije, sve eminentne medijeske kuće su odmah stavile poll za glasanje ko je bolji Majkl ili LeBron i gotovo u svakoj je dobio Džordan i to sa bar 70 odsto glasova.
Serija je izazvala i salvu negativnih komentara. Prvo od Džirdanovog saigrača tokom kampanje prve tri titule u Bulsima, Horasa Granta, koji je kazao da je bar 90 odsto priče čista izmišljotina.
Grantu optužuju za doušnika novinara Sema Smita koji je napisao “Džordanova pravila”, koja prvi put prikazuje Majkla u ne baš sjajnom svjetlu (poslije serije, vjerovatno će doći do brojnih reizdanja iste).
Nekadašnji krilni centar Bulsa je kazao i da serija pokazuje samo Džordanovu drskost prema saigračima, ali ne i njihove odgovore njemu.
Karl Meloun i Brajon Rasel odbili su da daju ikakve komentare u seriji, Ajzea Tomas je još jednom iskazao nevjericu zbog čega je Majkl i dalje ljut, što je pleja Detroit Pistonsa vjerovatno koštalo nastupa u Dream teamu.
Posljednja vijest je da se ni Skoti Pipenu nije svijdelo kako je predstavljen u dokumnetarcu
Preskočene su i sporne sudijske odluke iz serije sa Indijana Pejsersima, gdje nemamo prikaz vjerovatno najčudnijeg isključivanja, pa onda i suspenzije Džejlena Rouza, iako ništa nije uradio.
Tokom jednog sporečkanja između Redžija Milera i Rona Harpera, Rouz je bukvalno ustao s klupe I samo jednom nogom bio preko crte. Dovoljno sa suspenziju u 5. utakmici finala Istočne konferencije 1998. godine. Rezultat u seriji je tad bio 2:2.
Serija na kraju i jeste miiks, nostalgije, zabave, uživanju u ludostima jednog Rodmana, borbe Džordana sa spolajšnjim, ali i unutrašnjim demonima, Pipenove pobune protiv tima.
Ostaje osjećaj da je previše subjektivan pristup, da je previše sve iz perspektive Majkl Džordana, da nejverovatno fali druga strana priče, pikanterije koje pamtimo iz tog vremena.
Džordanova ljubomora na Pipenove uspjehe van terena, Pipenova tiha ljubomora na napadački repertoar Tonija Kukoča, Džordanov pritup utakmicama, u eri prije Fila Džekosna, kada bi na gostovanju Šarlotu znao da se pojavi u bade mantiliu i šorcu, i obavjesti upravu kluba da on ostaje par dana u Sjevernoj Karolini.
“The Last Dance” ipak uspjeva da zaokruži poentu, sa intervjuom mladog Džordana iz 1984. godine, kad kao ruki košarkaš izjavljuje da se nada da će uspjeti da od Čikago Bulsa napravi respektabilnu franšizu kakve su Boston Seltiksi i Los Anđeles Lejkersi…Uz kadar na Džordanov lik danas, jasno je da je ispunio svoje želje…i više od toga.
Bonus video:
