U svijetu plemenite vještine posebno mjesto imaju hramovi boksa - dvorane u kojima su ispisane važne stranice istorije ovog sporta najbližeg životu.
Posebno u Americi, one su dio pop-kulture i svojom mistikom satkanom od mitskih mečeva, ikona boksa i strasti publike, jednako mame sve bokserske zaljubljenike, od velikih šampiona, preko džet-seta u prvim redovima do običnog naroda. U Americi su to “Medison skver garden” u Njujorku, dvorane pri kazinima u Las Vegasu i Atlantik Sitiju, kao i nekadašnji Olimpijski auditorijum u Los Anđelesu (skorije Stejpls centar).
U istoriji jugoslovenskog boksa, nažalost, nema mnogo boksera koji su imali čast i privilegiju da boksuju u tim dvoranama. Osnovni razlog tome je Gvozdena zavjesa u doba zlatnih generacija iz 1970-ih.
Ni veliki Mate Parlov nije dobio priliku do svog posljednjeg meča u karijeri 1980. godine u Las Vegasu. Upravo će njegovi uspjesi otvoriti ta vrata budućim generacijama boksera iz istočno-evropskog bloka i to danas Zapad priznaje kao njegov legat od koga sam Parlov doduše nije ubrao plodove, kako to obično biva u boksu i životu.
Jedan od rijetkih jugoslovenskih šampiona koji je boksovao u takvoj dvorani i bio dio spektakla kakvog samo takve dvorane prave je naš Crnogorac, Lješnjanin, Rašo Radusinović.
Štaviše, Rašo je imao svoj profesionalni debi 12. decembra 1995. u Olimpijskom auditorijumu, los anđeleskom hramu boksa i pop-kulture, omiljenom stjecištu holivudskog džet-seta, književnika, umjetnika i emigranata.
Od svog otvaranja 1925. godine “Olimpijski”, kako ga Anđelenosi od milošte zovu, je bio druga kuća velikanima boksa i bardovima glumišta, od šampiona Džeka Dempseja do holivudskog zavodnika Rudolfa Valentina.
Ovdje je održan bokserski turnir na Ljetnjoj olimpijadi 1932. godine za koju je dvorana i izgrađena, snimana prva tri dijela Rokija, kultni neo-noar triler Mandžurijski kandidat iz 1962, najpoznatiji spotovi Džon Bon Džovija (“Livin’ on a prayer” između ostalih), itd.
Kapaciteta 14 hiljada mjesta, ovdje su boksovali velikani plemenite vještine poput Henrija Armstronga, Šugara Reja Robinsona, Džoa Luisa, Kena Nortona i Džoa Frejzera. Za Meksikance, Irce, Italijane, Jevreje, Filipince, Afro-Amerikance, Koreance koji prožimaju etničku tkaninu Los Anđelesa, ovo je i mjesto nacionalnog ponosa koje su generacije pohodile da bodre svoje borce.
Dvojac koji je pak najviše proslavio “Olimpijski” su ikone Los Anđelesa: šampion Oskar de la Hoja i pisac Čarls Bukovski. De la Hoja je odrastao u susjednom kvartu, meksikanskom El-Esteu (El-Este: “Istočni” na španskom slengu), i kao dječaka ga je otac tu dovodio kasnih 1970-ih da gleda prve mečeve.
Upravo će De la Hoja insistirati da svoj prvi meč za titulu svjetskog šampiona u super-pero kategoriji 1994. boksuje na ovom mjestu dječačkih snova kako bi zajedno sa svojim cijelim kvartom podigao prvi pojas.
Bukovski ga je ovjekovječio u svojim kratkim pričama iz 1962. gdje piše: “... čak su i holivudske face znale da je prava žurka u ‘Olimpijskom’. Svi su dolazili, sve starlete su grlile sjedišta u prvim redovima. Publika je padala u delirijum, bokseri su se borili kao fajteri, a mjesto je bilo plavo od duvanskog dima. Kako smo vrištali: bejbi, bejbi; bacali pare i pili viski, a kad bi se boks završio, padala je vožnja doma sa našim izblajhanim i bludnim ženama. Opalili bismo ih dobro, onda spavali kao pijani anđeli”.
Rašo Radusinović je ne samo dostojno debitovao nego i pobijedio favorizovanog Francuza, kome su mečmejkeri, sve su prilike, namjenili pobjedu. Boksovati u hramu boksa u Los Anđelesu na prestižnoj “meksičkoj karti” kakva je te večeri bila Kampas-Altamirano (Kampas na putu ka IBF svjetskoj tituli u polusrednjoj koju će držati 1997-1998) je direktni dodir sa istorijom boksa.
Ilustruje to i ko je bio katmen u Radusinovićevom uglu, ko voditelj programa u ringu, a ko mu je prišao nakon meča i uputio poziv u svoj kamp.
Tri člana bokserske kuće slavnih, ponajboljih u istoriji u svom segmentu!
Katmen u uglu koji je bandažirao ruke Radusinoviću je bio Vasil Čak Bodak, legendarni katmen Oskara de la Hoje, Hulija Cezara Čaveza, Ivandera Holifilda. Popularni Čak, Amerikanac poljskog porijekla, je pak najpoznatiji kao trener koji je podigao Muhameda Alija u mlađim kategorijama od juniorskih američkih Zlatnih rukavica do zlatne olimpijske medalje u Rimu 1960. godine.
Voditelj u ringu je bio jedan od savremenih “glasova boksa” Džimi Lenon Junior, lice moćne TV mašinerije Šoutajm koji će kasnije voditi programe mitskih mečeva poput Tajson-Holifild i Mejveder-Pakjao.
Nakon meča je velikan boksa Arči Mur prišao da čestita i pozvao u svoj kamp o čemu će sam Radusinović evocirati uspomene u svom rijetkom intervjuu u izuzetnoj TV emisiji “Priče” novinara Mikija Dragićevića.
“Olimpijski” je zatvoren 2005. kada je primat preuzeo nekoliko stotina metara udaljen, novi i luksuzni, Stejpls centar - dom NBA timova Lejkersa i Klipersa, hokejaša LA Kingsa, u kome se danas održavaju bokserski i muzički spektakli. Jednom šampion - uvijek šampion, jednom hram - uvijek hram.
Sudbina se postarala da brojna koreanska zajednica kupi “Olimpijski” i preuredi salu u hrišćansku crkvu-hram u slavu Isusa Hrista, mada svi u gradu to mjesto i dan-danas zovu “Olimpijski”.
Rašo Radusinović danas radi sa mladima kao trener i pedagog u Podgorici, i proteklih godina se borio lavovski sa akutnim problemima nestručnosti i korupcije u trenerskom esnafu i Bokserskom savezu Crne Gore. Stara sala njegovog kluba “R Montenegro” pri školi “Maksim Gorki” u najljepšem gradskom kvartu preko Morače nosi šmek i čvrstinu bokserskih sala Los Anđelesa, načičkanih po bulevarima Grada anđela od De la Hojinog El Estea u istočnom dijelu pa sve do Plaje del Rej na krajnjem zapadu grada, na pjeni okeana, u kojoj je Rašo živio u svojim kalifornijskim danima.
Dok nova klupska sala pod Goricom okupana suncem čeka djecu i mlade, buduće šampione boksa i, još važnije, života, ples ovog ponosnog Crnogorca i Lješnjanina pod jarkim svjetlima “Olimpijskog” u srcu Los Anđelesa su stranica sportskog almanaha koju crnogorski boks i grad Podgorica nemaju luksuz da zaborave!
(Autor je doktor matematičkih nauka sa Univerziteta UCLA u Los Anđelesu)
Bonus video:
