Prve Olimpijske igre u nekoj komunističkoj zemlji održane su od 19. jula do 3. avgusta 1980. u Moskvi, ali i u tadašnjem Lenjingradu, Kijevu, Minsku i Talinu, gdje se odvijao dio takmičenja u fudbalu i jedrenju.
Bile su to, takođe, prve Olimpijske igre koje su održane u Istočnoj Evropi, na govornom području slovenskih jezika i u socijalističkoj državi. Još više od svega - bile su to Igre koje je bojkotovao najveći broj zemalja u istoriji olimpijskog pokreta (64).
Održane na vrhuncu Hladnog rata između kapitalističkog i komunističkog svijeta, mnoge “zapadne” zemlje su odbile da putuju u Sovjetski savez, uključujući i najtrofejniju olimpijsku naciju - Sjedinjene Američke Države. Sve je to bila posljedica poziva tadašnjeg predsjednika SAD Džimija Kartera, koji je dodjelu 22. OI Moskvi i Sovjetskom savezu doživio kao veliki diplomatski poraz od predsjednika SSSR-a Leonida Brežnjeva, bez obzira na to što se već znalo da će naredne igre organizovati Los Anđeles.
NE PROPUSTITE
Neposredan povod Karterovog poziva za bojkot bio je rat u Avganistanu između domaće marksističke vlade i pobunjenika, a u stvari - između Sovjeta i antisovjetskih snaga.
U Moskvi je zato učestvovao najmanji broj država od 1956. godine - ukupno njih 80, od čega se 15 takmičilo pod olimpijskom zastavom. Kada bi takmičari iz tih zemalja osvojili medalju, svirana je olimpijska himna. A među tim zemljama bile su Italija, Francuska, Velika Britanija... Tadašnji predsjednik Italije Sandro Pertini je, naime, bio izričit u želji da sportisti iz te zemlje idu na takmičenje u Moskvu, a nacionalni komitet Velike Britanije nije prihvatio predlog “čelične lejdi” Margaret Tačer, koja je očekivano dala podršku Karterovoj inicijativi. Osim SAD, međutim, u Moskvi nije bilo ni velikih sportskih sila poput Zapadne Njemačke, Japana...
Uprkos svemu, zabilježen je jedan rekord - 21 posto sportista bilo je ženskog pola, što je do tada bio najveći procenat. Na Igrama je oboreno 36 svjetskih, 39 evropskih i 74 olimpijska rekorda. Osam država prvi put se pojavilo - Angola, Vijetnam, Bocvana, Laos, Nikaragva, Sejšeli, Mozambik i Kipar, dok je Zimbabve prvi put učestvovao pod tim nazivom.
Na ceremoniji zatvaranja pojavila se zastava grada Los Anđelesa, umjesto zastave Sjedinjenih Država, kako bi simbolisala narednog organizatora Olimpijskih igara. Veliku popularnost u Moskvi stekao je medvjedić Miša - simbol 22. Igara.
Jugoslavija se u Moskvi predstavila s rekordnih 164 takmičara u 17 sportova i sa devet medalja - dvije zlatne, tri srebrne i četiri bronzane, zauzela je 14. mjesto među zemljama koje su se domogle olimpijskih trofeja.
Sa zlatom iz Moskve vratili su se košarkaši i bokser Slobodan Kačar (poluteška), srebra su pripala rukometašicama (to je bila prva olimpijska medalja za jugoslovenski ženski sport), vaterpolistima i veslačima u dubl skulu Miloradu Stanulovu i Zoranu Pančiću.
Bronzane medalje za Jugoslaviju osvojile su košarkašice, džudista Radomir Kovačević (teška), rvač Šaban Seidi (slobodnim stilom) i veslači Zlatko Celent, Duško Mrduljaš i Josip Reić u dvojcu s kormilarom.
U posebnom sjećanju ljubiteljima sporta ovih prostora ostalo je finale muškog košarkaškog turnira između Jugoslavije i Italije. Izabranici Ranka Žeravice prethodno su u prvoj fazi savladali Senegal (104:67), Poljsku (129:91) i Španiju (95:91), a u drugoj deklasirali Italiju (102:81) i Kubu (112:84). Nakon što su u najtežem meču na turniru tek nakon produžetaka savladali domaći SSSR (101:91), “plave” je u finalu čekao novi duel s Italijanima.
Jugoslavija se poigravala sa “azurima”, vodila je u finišu i 16 razlike (84:68), a gorostasni centar Italije Dino Menegin nije mogao da sportski podnese poraz, pa je šest sekundi prije kraja udario najboljeg jugoslovenskog košarkaša Dragana Kićanovića, koljenom u butinu dok ovaj pokušao da položi loptu u koš... Kića je iznesen sa terena.
Osim Kićanovića, članovi jugoslovenskog košarkaškog šampionskog tima bili su Zoran Slavnić, Andro Knego, Rajko Žižić, Mihovil Nakić, Željko Jerkov, Branko Skroče, Krešimir Ćosić, Ratko Radovanović, Duje Krstulović, Dražen Dalipagić i Mirza Delibašić.
Gimnastičar iz SSSR-a Aleksandar Ditjatin bio je apsolutni junak Igara osvojivši medalju u svakoj od osam disciplina, od kojih su tri bile zlatne. U istoriju olimpizma upisao se kao jedini sportista koji je osvojio osam medalja na istim Igrama.
Atletska takmičenja obilježio je duel takmičara iz SSSR-a (sedam zlatnih medalja - šest srebrnih - pet bronzanih) i DR Njemačke (5 - 5 - 5), dok su ostale zemlje pokupile samo mrvice. Jedan od atletskih junaka ponovo je, međutim, bio sjajni Kubanac Alberto Huantorena, koji je odbranio titule u trkama na 400 i 800 metara.
Finalna trka atletičara na 100 metara ostala je upamćena po foto-finišu koji je odlučio pobjednika između Britanca Alana Velsa i Kubanca Silvija Leonarda i to u korist takmičara iz Velsa.
Takmičenja na atletskoj stazi obilježili su i Murus Jefter iz Etiopije - pobjednik na 5.000 i 10.000 metara i Valdemar Cerpinski iz Istočne Njemačke koji je uspio da se domogne drugog uzastopnog trofeja u maratonu.
Plivalištem u Moskvi dominirali su Vladimir Saljnikov iz SSSR-a sa tri zlatna odličja, uz podatak da je postao prvi plivač u istoriji koji je u disciplini 1.500 metara slobodno plivao brže od 15 minuta, kao i Britanac Dankan Gudhju sa zlatom na 100 i 200 metara prsnim stilom.
Istočna Njemačka dominirala je u veslanju sa 11 pobjeda u 14 veslačkih disciplina, dok je Kuba u Moskvi svijetu podarila još jednog sportskog heroja - boksera Teofila Stivensona kome je to bila treća uzastopna pobjeda na Olimpijskim igrama.
Takmičari iz istočnog bloka su, jasno, dominirali na podijumima, pa je SSSR bio prvi po broju osvojenih medalja (80 - 69 - 46), DDR drugi (47 - 37 - 42), a treća, tad i ko zna kad, Bugarska (8 - 16 - 17).
Bonus video:
