Rat devedesetih na prostorima bivše Jugoslavije potpuno se različito tumači u udžbenicima istorije u Srbiji, Hrvatskoj i BiH, piše Blic.
U zavisnosti od toga čiji je udžbenik - za rat je kriv onaj drugi, on ga je i započeo, mi smo se branili i podnijeli najveće žrtve.
Đaci tako, ne samo što nemaju kritičnu sliku onoga što se dešavalo nego se vaspitavaju za neka buduća neprijateljstva. Udžbenici istorije u Srbiji mijenjani su dva puta - u vrijeme Slobodana Miloševića, i nakon njegovog pada.
Prva promjena u udžbenicima desila se 1993. u vrijeme najveće ekonomske krize i inflacije i u jeku ratnih sukoba.
"Smisao tih promjena bila je drastična izmjena slike prošlosti radi potreba sadašnjosti. Bilo je potrebno napraviti istoriju konflikta da bi se konflikt koji je u toku smjestio u odgovarajući istorijski kontekst, da bi se opravdao, učinio logičnim i neizbježnim” , kaže istoričarka Dubravka Stojanovć koja je, u okviru projekta Fondacije Fridrih Ebart za BiH, uradila analizu srpskih udžbenika na ovu temu.
Srbija: "Preko Katoličke crkve i njenih fanatizovanih vkernika vodi se borba protiv pravoslavlja i Srba"
Prelomna tačka u srpskim udžbenicima, ono odakle počinje „srpska golgota“ u zajedničkoj državi zbog čega se sve kasnije desilo što se desilo jeste - Brionski plenum 1964. i smjena tadašnjeg prvog policajca Aleksandra Rankovića zbog prisluškivanja Tita. Autor kaže da je smjenom „razbijena jedna snažna savezna institucija“, te da su „stvoreni svi uslovi za ostvarivanje pripremljenog i dobro smišljenog scenarija... za razbijanje jugoslovenske zajednice“.
U udžbeniku istorije za osmi razred navodi se da su nacionalizam i separatizam, u kom je „posebno prednjačilo rukovodstvo Slovenije“ doveli do razbijanja Jugoslavije, a spas države viđen je jedino u „čvrstoj ruci“.
Đacima je objašnjeno da su „Srbi izbačeni iz hrvatskog ustava“, te da se zbog toga „srpski narod naoružao“. U cijelu priču uvučen je i neizbježni Vatikan, pa tako doslovce stoji:
„Udio politike Vatikana u jugoslovenskom sindromu takođe je značajan. Preko Katoličke crkve i njenih fanatizovanih vjernika vodi se borba protiv pravoslavlja i Srba“ , nakon političkih promjena u Srbiji 2000. dolazi do „smirivanja strasti“.
Hrvatska: Srbi su učinili „mnogo i premnogo zla u Hrvatskoj"
Svi hrvatski udžbenici koji se bave savremenom istorijom, bez izuzetka, glavnog krivca za izazivanje jugoslovenske krize i rata vide u „velikosrpskoj politici“.
Udžbenici iz kojih đaci uče u Hrvatskoj, uglavnom se koriste i u hrvatskom dijelu BiH. "Najtvrđi" je udžbenik Ive Perića "Povijest za osmi razred osnovne škole“. On piše da su Srbi učinili "mnogo i premnogo zla u Hrvatskoj“, jer su „nastojali ubiti što više ljudi i razoriti što više materijalnih dobara“.
"U udžbeniku nema ni pomena o protjerivanju preko 200.000 Srba iz Republike Srpske Krajine 1995, kao ni o zločinima koji su tokom rata počinjeni nad njima” , kaže Goran Latinović, magistar istorijskih nauka.
U udžbeniku Ive Perića "Povijest za osmi razred osnovne škole“ navodi se: "Rušili su (Srbi) bacačima, topovima, bombama i raketama iz vojnih zrakoplova crkve, spomenike kulture, bolnice, škole, tvornice, stambene i upravne zgrade.
Napadali su i kola prve zdravstvene pomoći, iako su ta kola označena crvenim krstom. Za te necivilizovane napadače nisu vredjeli nikakvi međunarodni zaštitni znakovi, ni bilo kakvi obziri. Klali su, strijeljali, vješali, masakrirali, pljačkali, palili, odvodili u brojne sabirne logore ne samo u Glini, Kninu i drugdje, već i na području Srbije.“
BiH: Srbi su bombardovali i uništavali gradove i sela, a potom su počinili "masovno ubijanje, pljačkanje i protjerivanje stanovništva"
Autori prvog bošnjačkog udžbenika za osmi razred osnovne škole Mustafa Imamović, Muhidin Pelesić i Muhamed Ganibegović kažu da su sredinom osamdesetih godina neki politički krugovi izašli sa idejom "o potrebi rušenja Jugoslavije i stvaranja Velike Srbije", kao da ni obnova višestranačkog života nije mogla pomoći "jer je projekat Velike Srbije bio već uveliko gotov i samo je bilo pitanje dana kada će se pristupiti njegovoj realizaciji".
Oni dodaju da je "srpsko-crnogorska agresija na Bosnu i Hercegovinu" dugo pripremana, a izvedena je uz pomoć "terorističkih formacija Srpske demokratske stranke".
Srbi su bombardovali i uništavali gradove i sela, a potom su počinili "masovno ubijanje, pljačkanje i protjerivanje stanovništva". Za ostvarivanje tog plana "uništeno je sve što nije srpsko".
"Na ovaj način autori muslimanskih udžbenika istorije predstavili su prošlost koja će kod novih naraštaja bosanskohercegovačkih muslimana formirati svijest o viševjekovnom kontinuitetu državnosti BiH, čiji su oni nosioci. Istovremeno, autori muslimanskih udžbenika odgajaju kod đaka sliku o Srbima kao genocidnom narodu i najgorim muslimanskim neprijateljima", kaže istoričar Latinović.
Bonus video:
