Ukoliko Kosovo ne želi da izgubi evropsku perspektivu, dijalog sa Srbijom mora ponovo da se nađe na listi prioriteta Aljbina Kurtija i nove vlade, kaže Viola fon Kramon-Taubadel, izvjestiteljka Evropskog parlamenta za Kosovo.
Tokom predizborne kampanje za izbore prošlog oktobra ta tema bila je prilično zapostavljena, u prvi se plan stavljala potreba unutrašnjih reformi. Evropska unija to naravno, pozdravlja, reforme su zaista neophodne, prije svega kada je riječ o uspostavljanju i jačanju pravne države, ali i kada se radi o reformi izbornog zakona, obrazovnog sistema ili zdravstva.
Međutim, naglašava Fon Kramon, iz briselske perspektive i dijalog je od velikog značaja: „Mi ne podržavamo neku opciju ili-ili. Naš je zadatak da pomognemo u sprovođenju reformi, ali i da se pobrinemo za to da se zadrži spremnost na dijalog i za postizanje političkih kompromisa. To je u interesu svih građana Kosova."
Srbija treba da prizna Kosovo
No za dijalog je potrebno dvoje, pa ta poslanica iz redova njemačkih Zelenih u Evropskom parlamentu ima jasnu poruku i za predsjednika Srbije Aleksandra Vučića: „Priznanje Kosova je uslov i za dalji napredak u pregovorima između Srbije i Evropske unije. To je Beogradu jasno poručeno. Nadamo se da će to imati efekta i u Beogradu. Postoje određeni signali u tom pravcu, predsjednik Vučić je svojevremeno rekao da će jednog dana biti stvari koje će Srbija morati da proguta, a koje joj baš neće biti po volji. Sada je pitanje kada će taj stav moći da ima većinsku podršku u zemlji."
Tu poziciju zastupa i drugi izvjestilac za Kosovo, Lukas Mandl, austrijski poslanik iz redova Narodne stranke (ÖVP). „Današnja Evropa blagostanja i slobode nastala je zato što smo uspjeli da prebrodimo iracionalne sukobe između etničkih grupa, nacija, religija ili ideologija. One su u prošlosti donijele toliko mnogo nesreće i mi nećemo to ponovo dozvoliti nigdje u Evropi, pa ni na Balkanu. Takvi sukobi spadaju na smetlište istorije", kaže Mandl.
Budućnost Kosova on vidi u integraciji zemlje u Evropu i u saradnji sa susjedima. Mandl smatraju da bi Kosovo moglo da postane „silicijumska dolina Evrope" – zemlja ima veoma mlado stanovništvo, ti ljudi žele da uče i veoma su angažovani na polju informatike i novih tehnologija.
Kada je riječ o nekim ranijim stavovima Aljbina Kurtija, Viola fon Kramon-Taubadel i Lukas Mandl kritikuju njegov raniji „populistički nacionalizam", ali naglašavaju da je on to odavno prevladao i evoluirao u umjerenog političara. To se, kažu, videlo i tokom predizborne kampanje gdje tema neke „velike Albanije" u nije imala nikakvu ulogu. Komentarišući činjenicu da Kurtijeva stranka Samoopredjeljenje otvara ogranke u Albaniji i Sjevernoj Makedoniji, Fon Kramon ocjenjuje da da to nema neku naročitu relevantnost i kaže da je u pogledu toga ona „opuštena".
Uloga EU i SAD
U tom procesu, međutim, i Kosovu i Srbiji je potrebna aktivna podrška međunarodne zajednice, pre svih Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država. EU je, u tome su oboje izvestilaca veoma jasni, zakazala prije svega kada je riječ o liberalizaciji viznog režima za građane Kosova. Svi uslovi za to su od strane Kosova ispunjeni i Evropski parlament je to više puta zahtijevao, ali nekoliko država, prije svega Francuska, to blokiraju.
„To je naravno izazvalo veliko razočaranje, EU je zakazala i time značajno izgubila na vjerodostojnosti. Ukoliko želimo da Kosovo podstaknemo da se kreće u pravcu dijaloga i sporazuma sa Srbijom, oni od toga nešto moraju da imaju. A nemaju ništa ako Evropa nije u stanju da obavi svoje domaće zadatke", naglašava Viola fon Kramon-Taubadel.
U tom procesu EU se nada i podršci nove američke administracije. Američki predsjednik Džozef Bajden je u svom pismu Vučiću jasno stavio do znanja da SAD očekuju s jedne strane međusobno priznanje Srbije i Kosova, a s druge nastavak procesa evropske integracije. To je, naglašava Mandl, važno i zbog geopolitičkog značaja regiona, s obzirom na to da za njega interes pokazuju i Rusija, Kina, Turska i Saudijska Arabija. U tom kontekstu i Mandl i Fon Kramon naglašavaju da za EU ideja razmene teritorije između Srbije i Kosova nema podršku EU – jasan stav Brisela jeste da se postojeće granice moraju poštovati na čitavom području Balkana.
Ambasada u Jerusalimu za vakcinu?
Napredak procesa evrointegracija Kosova i Srbije u interesu je, kako tamošnjih građana, tako i same Evropske unije. Odluka Prištine da premjesti ambasadu u Izraelu u Jerusalim tu svakako nije srećno rješenje, kaže Fon Kramon-Taubadel, jer EU i dalje istrajava na konceptu dvije države kao jedinom održivom i pravednom rešenju palestinskog pitanja. No, ona naglašava da je „s druge strane dobro što nove vlasti (Kosova) poštuju ugovore i sprovode odluke koje su donijeli prethodnici. To s drugim zemljama u regionu nije uvijek slučaj". Evropska unija se tu nalazi u procjepu.
Kao moguće dodatno objašnjenje, i olakšavajuću okolnost, Viola fon Kramon, koja za sebe otvoreno kaže da svoju ulogu vidi u „lobiranju za Kosovo unutar Evrope", navodi neimenovane dobro obaviještene izvore u Prištini koji kažu da je u pozadini te odluke o premještanju ambasade obećanje Izraela da će Kosovu dostaviti milion doza vakcina protiv korone. Za to poslanica Zelenih ima puno razumijevanje, tim prije što EU tu do sada nije bila u stanju da pomogne.
Politika vakcinacije u Srbiji je „opasna"
Istovremeno, dvoje izvjestilaca Evropskog parlamenta, za razliku od uvrežene percepcije u evropskoj javnosti, ne smatraju da je kampanja vakcinacije u Srbiji pozitivna priča.
Viola fon Kramon-Taubadel smatra da se unutar EU „zanemaruju geopolitičke implikacije procesa vakcinacije u Srbiji", pre svega kada je riječ o ruskoj vakcini Sputnjik V. O efikasnosti te vakcine, kaže, još ne postoje nezavisni podaci, a skandal s dopingom je pokazao u kojoj mjeri politika u Rusiji može da manipuliše s naučnicima.
„Mada je EU poslala više medicinske opreme, u srpskim medijima vrlo pozitivno se govori o Rusiji i Kini, a o EU uglavnom u negativnoj konotaciji. To nije slučajno, iza toga stoji sistem. Ali prije ili kasnije Srbija će morati da odluči gdje zaista stoji", kaže Fon Kramon-Taubadel.
A Lukas Mandl je uvjeren „da politika vakcinacije u Srbiji nije uspješna, nego opasna", jer se uklapa u pokušaje iz inostranstva da se izazovu sukobi unutar Evropske unije i da se ona na taj način podijeli.
*U ovom tekstu su korišćene izjave sa brifinga izvjestiteljke Evropskog parlamenta za Kosovo Viole fon Kramon-Taubadel (Zeleni/EFA, Njemačka) i ko-izvjestioca Lukasa Mandla (EVO, Austija) koji je održan 18. marta 2021. u organizaciji njemačkog ureda Generalne direkcije za komunikaciju Evropskog parlamenta. Evropski parlament bi trebalo da raspravlja o Izvještaju o napretku za Kosovo na plenumu 25. marta 2021.
Bonus video:
