Sjedinjene Države su pozvale vlasti u Bosni i Hercegovini da istraže sve slučajeve veličanja osoba osuđenih za ratne zločine, kao i uznemiravanja povratnika u Republiku Srpsku, tokom proslave 9. januara, Dana Republike Srpske, koji je Ustavni sud BiH proglasio neustavnim.
"Pozivamo nadležne vlasti da odmah analiziraju ove incidente i da odgovorne ljude pozovu na odgovornost", saopšteno je iz Stejt departmenta.
Incidenti i provokacije i uvrede prema građanima nesrpske nacionalnosti i Bošnjacima tokom božićnih praznika i proslave Dana RS zabilježeni su i u Prijedoru, Gacku, Foči, Brčkom, Janji.
Pucnji su ispaljivani blizu džamija tokom molitvi a tokom uličnih proslava su pjevane nacionalističke pjesme koje slave osuđene ratne zločince.
"Sjedinjene Američke Države su dobro upoznate o slučajevima koji uključuju govor mržnje, veličanje ratnih zločinaca i provokacije usmjerene prema povratnicima u entitet RS", ističe se u saopštenju Stejt departmenta.
Evropska unija je takođe upozorila da rukovodstvo bosanskih Srba rizikuje sankcije i gubitak pomoći ako nastavi da potpaljuje tenzije.
Srpski član Predsjedništva BiH Milorad Dodik je predvodio proslave dana kada je RS proglasila nezavisnost 1992. Među zvanicama su bili i ruski ambasador u BiH Igor Kalabuhov, visoki zvaničnici iz Srbije i francuski desničarski članovi Evropskog parlamenta. Ceremoniji je prisustvovao i osuđeni ratni zločinac Vinko Pandurević.
Komentarišući prisustvo ruskih i kineskih diplomata proslavi Dana RS, portparol Stejt departmenta Ned Prajs je naveo da "dok su kineski i ruski predstavnici učestvovali u destabilizujućim ceremonijama, SAD su Bosni i Hercegovini donirale 96.000 doza vakcina za borbu protiv koronavirusa".
Vašington je prošle srijede uveo nove sankcije Dodiku zbog korupcije i prijetnje stabilnosti i teritorijalnom integritetu BiH.
OEBS: Zaustaviti aktivnosti koje mogu podstaći sukob
Misija Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) u BiH saopštila je da korišćenje zapaljive retorike koja izaziva podjele, koju koriste zvaničnici u BiH, uključujući zvaničnike RS, doprinosi pojavi incidenata i međunacionalnih tenzija.
Reagujući na provokacije prema bošnjačkom stanovništvu u više gradova RS, misija OEBS-a je upozorila da se moraju zaustaviti sve aktivnosti koje mogu dovesti do konflikta i destabilizacije mira i bezbjednosti u BiH.
"Poštovanje drugih, nezavisno od njihove vjerske, kulturne ili etničke pripadnosti ili orijentacije, mora biti zaštićeno od svih, u interesu svih. Izabrani i imenovani zvaničnici imaju posebnu odgovornost da štite interese svih građana, nezavisno od njihovog porijekla", naveli su u saopštenju.
Oni su pozvali političare da odbace retoriku podjela i da budu primjer odgovornog ponašanja, da smiruju tenzije i promovišu konstruktivan dijalog.
Misija OEBS-a u BiH pohvalila je to što su nadležne institucije pokrenule istragu o incidentima u Bijeljini, Prijedoru i Brčkom.
"Pozivamo organe vlasti na drugim lokacijama gdje su se desili incidenti da preduzmu iste korake bez odlaganja. Pozdravljamo osude ovih incidenata od nekoliko visokih političkih i vjerskih zvaničnika, te predstavnika civilnog društva širom države, kao i javnu podršku za one koji su bili meta ovih incidenata", ističe se u saopštenju.
Na taj način, kako se navodi, šalje se jasan signal nulte tolerancije i pomaže se vraćanju povjerenja u institucije i vladavinu prava.
Dodik je više puta zaprijetio da će povući srpske predstavnike iz oružanih snaga BiH, poreskog i pravosudnog sistema i da će formirati odvojene srpske institucije. SAD i EU traže deblokadu rada institucija BiH, kao i da se odustane od daljih aktivnosti na prenosu nadležnosti s države BiH na entitet RS. Stranke iz RS bojkotuju rad institucija BiH otkad je bivši visoki predstavnik Valentin Incko zabranio negiranje genocida.
Ambasadori EU i SAD: Blokade i bojkot ne vode nikuda
Šef Delegacije EU u BiH Johan Satler i američki ambasador u BiH Erik Nelson ocijenili su juče u Mostaru da blokade i bojkoti rada institucija ne vode nikuda i da demokratsko društvo ne može uspjeti ako nema dijaloga u rješavanju problema.
Nelson je rekao da je obilježavanje 9. januara neustavno, kao i da su bili vidljivi "pozivi na podjele, mržnju i prijetnje nasiljem".
"Sve je to bilo prisutno i odgovornost je vlasti u RS i u Federaciji BiH gdje god se to događa, da se sprovedu istrage i da se primjenjuju zakoni, bez obzira na koga se to odnosi i gdje se to dešava, jer nijedan građanin ne bi trebalo da osjeti da postoji prijetnja za njega", kazao je američki ambasador.
Satler je rekao da je EU "bila jasna oko neustavnog obilježavanja dana RS i da je osudila sve što se dešavalo oko toga".
"Osudili smo i atmosferu koja je zavladala širom zemlje, porast tenzija i to zaista nije ono što mi želimo da vidimo. Time se kriza produbljuje i to je suprotno evropskim vrijednostima i težnji ove zemlje da se pridruži EU", kazao je Satler.
On je potvrdio da postoji mogućnost proširenja sankcija zvaničnicima iz RS, ističući da su iz Brisela proteklih dana dolazile izjave da EU ima "sve alate na raspolaganju i da sankcije postoje kao jedno od sredstava".
Satler je rekao da BiH ima specifično unutrašnje uređenje i da se sporna pitanja moraju rješavati dogovorom i konsenzusom.
"Bilo kakvo jednostrano djelovanje nije dobro, a poziv na vraćanje nadležnosti zapravo jeste jedan put koji ne vodi nigdje. Jedino mjesto za rješavanje svih tih stvari je parlament BiH i ja pozivam sve da se vrate u parlament", naveo je šef Delegacije EU u BiH.
U gradovima Evrope i SAD u ponedjeljak su održane demonstracije sa kojih je zatraženo okončanje najveće političke i bezbjednosne krize u BiH od 1990-ih.
"Secesija Republike Srpske bila bi nagrada Srbima za etničko čišćenje i genocid nad Bošnjacima. Mnogi strahuju da zemlja ponovo srlja u podjele i sukobe", saopštila je Platorfma BiH, grupa sa sjedištem u Holandiji koja je organizovala proteste.
"Demonstranti žele da pošalju jednostavnu poruku svjetskim zvaničnicima da podjele i sukobi ne smiju da se ponovo dogode. Oni žele da EU i SAD djeluju na vrijeme, preventivno, a ne reaktivno kao 1990-ih," saopšteno je.
Bonus video:
