"Devedesete su bile ključna decenija za spoljnu i bezbjednosnu politiku Njemačke. Tokom tog perioda, redefinisana je njena međunarodna uloga. Ujedinjena Njemačka je povratila svoju staru geopolitičku poziciju centralne sile u srcu Evrope, ali ju je redefinisala u svjesnom odvajanju od prošlosti“, piše Mihael Štak u uvodu teksta za Frankfurter algemajne cajtung. Radi se o prikazu knjige „Bundesver na Balkanu. Između rata i očuvanja mira“, autora Agilolfa Keselringa.
U kratkom dijelu o periodu poslije Drugog svjetskog rata do ponovnog ujedinjenja, autor navodi da je (zapadna) Njemačka kroz „dobrovoljnu integraciju“ u Evropsku zajednicu, NATO i KEBS „htjela da pruži svoj doprinos srastanju Evrope u cjelini, uključujući Rusiju i cijelu centralnu i istočnu Evropu“. Istovremeno, „razvijala se šira liderska uloga Njemačke u Evropi“, iako i dalje čvrsto usidrena u savezništvo sa Francuskom ustanovljeno 1963. Uloga Berlina u međunarodnoj odbrambenoj i bezbjednosnoj politici „bila je definisana prvenstveno kao reakcija na krize i sukobe“.
Rat se 1991. vratio u Evropu
„Agresijom protiv Slovenije i Hrvatske koju je učinila JNA pod srpskim vođstvom, 1991. rat se vratio u Evropu“, piše Štak i navodi da je upravo „međunarodni angažman kojim je dominirao Zapad, a s ciljem okončanja jugoslovenskih ratova, postao centralni katalizator za transformaciju Bundesvera - od sile odvraćanja u sukobu Istok-Zapad, u vojsku koja se aktivno uključuje i u borbena dejstva.“
Štak potom piše da autor Agilolf Keselring u svojoj knjizi želi da predstavi vojno-istorijsku rekonstrukciju misija Bundesvera na Balkanu, te da ga posebno zanima „da li je tih oko 25 pojedinačnih misija bilo zasnovano na sopstvenoj, njemačkoj strategiji za jugoistočnu Evropu“.
Fokus studije je na angažovanju Bundesvera u Bosni i Hercegovini do 1998. „Izuzetno važan sukob na Kosovu i sukobi u i oko današnje Sjeverne Makedonije, tretiraju se samo površno. U tom smislu, naslov knjige je pogrešan, jer nije dat ukupan opis operacija Bundesvera na Balkanu“, smatra autor teksta za frankfurtski list Mihael Štak (1959), politikolog i profesor na univerzitetu Bundesvera u Hamburgu.
Štak navodi da su osamdesetih, poslije smrti Josipa Broza Tita (1892-1980), stručnjaci sa Zapada „scenario raspada Jugoslavije vidjeli kao najvjerovatniji razvoj događaja, uključujući i rizik od nasilne eskalacije“. Međutim, kako ukazuje, dešavanja u Jugoslaviji bila su u sijenci epohalnih preokreta u Sovjetskom Savezu, a zatim i u čitavom bivšem Istočnom bloku.
„Kada je kolaps zaista nastupio, međunarodna zajednica se u velikoj mjeri pokazala nespremnom. Ispostavilo se da su diplomatski instrumenti bili isto tako beskorisni, isto kao i misije Plavih šljemova.“
Prekretnica za njemačku politiku i Bundesver 1994.
U tekstu se dalje navodi kako su „međunarodni akteri morali da povećavaju obim i intenzitet vojnog angažovanja korak po korak, i uvijek kao reakciju na eskalaciju nasilja koje je srpsko rukovodstvo pod Miloševićem sprovodilo krajnje brutalno, uključujući i zločinačku strategiju etničkog čišćenja“.
NATO je, ocjenjuje se, tako dobio novi zadatak. Bundesver nije bio uključen u misije Plavih šlemova, ali je skoro od samog početka učestvovao u operacijama Alijanse, piše frankfurtski list. Za to su se Njemačkoj prvo morali stvoriti politički i pravni preduslovi. Nakon što se (Zapadna) Njemačka pridružila UN (1973), stav Berlina je uvijek bio da, „Bundesver može samo da brani teritoriju NATO“.
Štak potom navodi da je „prekretnica došla s presudom od 12. jula 1994. kada je Savezni ustavni sud otvorio put čitavom spektru misija njemačke vojske u inostranstvu“.
Prestanak važenja Kolove doktrine
U tekstu dalje piše da „u svom prikazu žučnih debata o ovom pitanju, Keselring jasno stavlja do znanja da je pripadnost određenoj generaciji imala veći značaj od partijsko-političkih linija podjele“.
Takozvana Kolova doktrina, nedozvoljavanje operacija Bundesvera u zemljama u kojima je nacistički Vermaht izvršio invaziju tokom Drugog svjetskog rata „nije više moglo da se održi“. „Umjesto toga, misije Bundesvera na Balkanu, odnosno vojno djelovanje Njemačke, postalo je instrument kako bi u Njemačka postigla da u bezbjednosnoj politici bude rame uz rame sa SAD, Francuskom i Velikom Britanijom.“
Štak za Frankfurter algemajne cajtung ocjenjuje da Keselring „ubjedljivo tvrdi da njemačka politika na Balkanu nije bila zasnovana na nekoj sveobuhvatnoj strategiji“. Međutim, „Njemačka se tokom misija razvila od aktera na rubu vojnih događaja, do važnog diplomatskog i vojnog igrača, posebno u kosovskom sukobu“.
Štak takođe kaže da Keselring s pravom ističe kako, „uprkos velikom angažmanu Evropske unije i NATO u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, tamo sada nije rat, ali nije trajni mir“. Stoga je još jedna lekcija iz balkanskog iskustva Bundesvera, „da se prilikom započinjanja misija u inostranastvu moraju razmotriti granice njihove efikasnosti“, zaključuje Mihael Štak u tekstu za Frankfurter algemajne cajtung.
Studija „Bundesver na Balkanu. Između rata i očuvanja mira“, nastala je za Centar za vojnu istoriju i društvene nauke njemačkih oružanih snaga, a objavljena je u izdanju V&R, u Getingenu 2023. (386 stranica, 45 eura)
Autor knjige, Agilolf Keselring (1972.) je potpukovnik Bundesvera, specijalista za dronove i istoričar. Na univerzitetu nacionalne odbrane u Helsinkiju predaje istoriju evropskog ratovanja, bavi se Finskom i baltičkim državama, kao i istorijom jugoistočne Evrope, a posebno Kosovom, BiH i Sjevernom Makedonijom. Njegov otac, Rajner Keserling, radio je u ambasadi Njemačke u Tokiju gdje je autor i rođen, a kasnije bio potpredsjednik BND-a. Njegov djed, Albert Keselring (1885-1960), general-feldmaršal Vermahta i Luftvafe, bio je ratni zločinac, vjeran Hitleru do kraja. Britanski vojni sud u Italiji osudio ga je na smrt, ali je kasnije više puta pomilovan, pa je umro na slobodi.
Bonus video:
