Ruska pravoslavna crkva (RPC) je raščinila i ekskomunicirala patrijarha Filareta, a oponenti su ga optužili da je agent KGB-a, da ima tajnu porodicu i da je pronevjerio novac.
Međutim, više od četvrt vijeka nakon što je predvodio odvajanje ukrajinske crkve od ruske nakon raspada Sovjetskog Saveza, Filaret, koji sada ima 89 godina, blizu je ostvarenja sna o nezavisnoj nacionalnoj crkvi, i spreman je da je predvodi, piše Rojters.
Podjele između pravoslavnih frakcija su se pojačale u Ukrajini nakon što je Rusija pripojila Krim 2014. i izbila separatistička pobuna, uz podršku Kremlja, u istočnoj oblasti Donbas.
Za predsjednika Petra Porošenka, osnivanje nezavisne crkve je način da smanji uticaj Rusije. Ako u tome uspije, pojačao bi svoje šanse u tijesnoj trci na predsjedničkim izborima u martu.
Da bi se to desilo, Ukrajini je potrebna formalna podrška vaseljenskog patrijarha u Turskoj, globalnog duhovnog lidera pravoslavnih hrišćana.
Filaret je rekao da Ukrajinu možda dijele nedjelje od ostvarenja cilja uprkos žestokom protivljenju Moskve, i da će Sinod u Istanbulu odobriti autokefalnost najkasnije do kraja godine. RPC je već protestovala i prekinula veze sa Istanbulom u septembru.
„Ne vidim nikakve prepreke za dobijanje Tomosa“, rekao je Filaret za Rojters, misleći na formalnu objavu koja bi ukrajinskoj crkvi dodijelila autokefalnost, tj. nezavisnost.
Rojters navodi da bi to označilo kraj neobičnog puta za Filareta, koji je nekad bio glavni kandidat za vođu RPC, ali se predomislio i priključio se kampanji za nezavisnu ukrajinsku crkvu kada je država postala nezavisna od Moskve.
Filaret odbacuje optužbe za neumjesno ponašanje i da je bio tajni agent KGB, iako je rekao da je u sovjetskom sistemu sveštenstvo bilo primorano na kontakt sa tajnom policijom.
Ne libeći se da uđe u politiku, dao je podršku učesnicima Narandžaste revolucije 2004. protiv Viktora Janukoviča, koji je bio izbor Rusije za predsjednika.
Tokom uličnih protesta na Majdanu koji su na kraju doveli do zbacivanja Janukoviča 2014, njegova crkva je pružila utočište povrijeđenim demonstrantima. Kaže da je mjesto Ukrajine u Evropi, a ne pod ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom, i pozvao je Zapad da zadrži sankcije Rusiji.
„Putin želi da se vraća u prošlost, u period kada su postojala carstva. Ali, taj period je završen. Već smo ušli u period globalizacije, a Putin želi da ostane u vremenu carstava“, rekao je Filaret u intervjuu.
Separatistički sukob je pojačao tenzije između crkve udružene sa ruskim pravoslavljem - koju u Ukrajini mnogi zovu Moskovska patrijaršija - i Filaretove odmetnute rivalske Kijevske patrijaršije.
Kritičari Moskovsku patrijaršiju zovu peta kolona Kremlja, koja pruža utočište separastičkim borcima, skladišti oružje, opravdava ruski ekspanzionizam i antiukrajinsku propagandu. Kritičari kažu da Filaret nema legitimitet.
To je dovelo do nasilnih sukoba između pristalica rivalskih frakcija oko crkvene imovine.
Vladimir Legoida, portparol Moskovske patrijaršije, izjavio je da su „raskolničke organizacije“ juče nasilno zauzele jednu od njenih crkava na zapadu Ukrajine i optužio vlasti u Kijevu za nepotrebno miješanje.
„Ukrajinske političke snage su vođene političkim ambicijama i pokušavaju da nekako promijene trenutnu političku situaciju, uključujući nizak rejting predsjednika“, rekao je juče na konferenciji za novinare u Moskvi.
Očekuje provokacije iz Moskve
Iako je u poznim godinama, Filaret kaže da ima dovoljno kondicije da predvodi novu autokefalnu crkvu, što pripisuje umjerenoj ishrani i zdravim navikama.
Međutim, Moskovska patrijaršija kaže da ne može biti kompromisa sa Filaretom na čelu, i njene pristalice su zaprijetile krvoprolićem ako Ukrajina ostvari cilj odvajanja od Rusije.
„Ako sam se 26 godina borio za autokefalnost ukrajinske crkve i vjerovao da će se to desiti, onda ću, naravno, dok mi bog bude davao snagu, služiti ukrajinskoj crkvi do kraja“, rekao je Filaret. „Biće provokacija i predviđamo ih, ali ćemo sve učiniti u skladu sa zakonom, dobrovoljno i bez nasilja“.
Bonus video:
