U utorak, 27. januara, navršava se 70 godina otkako je Crvena armija oslobodila nacistički logor smrti Aušvic, simbol zločina u Drugom svjetskom ratu i masovnog stradanja pritvorenih ljudi, od kojih su većina bili Jevreji.
Tog dana se obilježava i Međunarodni dan sjećanja na žrtve holokausta, koji je 1. novembra 2005. godine ustanovila Generalna skupština UN.
Istrebljenje Jevreja, ili kako su to govorili nacisti - "konačno rješenje jevrejskog pitanja", počelo je invazijom nacističke Njemačke na Poljsku u septembru 1939. godine.
Uslijedila su prva masovna ubistva Jevreja i njihovo izgladnjivanje do smrti, a prve žrtve bili su i sovjetski vojnici, zaroboljeni u Poljskoj i na baltičkim i sovjetskim teritorijama, navodi AFP.
Jedan od najmoćnijih ljudi Trećeg rajha i komandant ozloglašenih SS trupa Hajnrih Himler ubrzo je sagledao da je ovakva metoda "vrlo ograničavajuća", jer nije mogla da se primijeni na većoj teritoriji zapadne Evrope.
Sa svojim zamjenikom Rajnhardom Hajdrihom osmislio je drugu metodu istrebljivanja Jevreja u vidu gasnih komora, tehnike koja je već korišćena u Njemačkoj nad hendikepiranim osobama.
Himler, tvorac holokausta, osmislio je plan o otvaranju kocentracionih logora u Poljskoj u kojima bi ljudi bili ubijani u gasnim komorama puštanjem otrovnog gasa "ciklon B", čija primena je počela prvi put u Njemačkoj početkom "20-tih godina.
Aušvic je postao najveći logor u kojem je nacizam ostvarivao stravičnu zamisao o masovnom uništavanju ljudi.
Prvobitno zamišljen kao zatvor za poljske političke zatvorenike, izgrađen je na jugu Poljske u blizina Krakova, u gradu Osvjenćim, a njegovu izgradnju naredio je Himler 27. aprila 1940. godine.
U blizini glavnog logora kasnije je izgrađeno još oko 40 drugih. Tako je tri kilometra dalje, u selu Bžežinka, 1941. godine izgrađena ogromna fabriku smrti Birkenau, a tu su još i logori u Belzecu, Sobiboru i Treblinki.
Zna se da su ta tri logora izgrađena na osnovu "Operacije Rajnhard" koja je pokrenuta s ciljem "konačnog rješenja" za jevrejsko pitanje, a prema podacima vašingtonskog Memorijalnog centra posvećenog holokaustu, u toj operaciji je ubijeno 1,7 miliona Jevreja, navodi AFP.
U logoru Birkenau je izgrađena većina postrojenja za masovno uništavanje, a po stravičnosti izdvajaju se četiri krematorijuma s gasnim komorama. Komandant logora Aušvic bio je Rudolf Hes.
Nisu sve žrtve Aušvica umrle od gasa. Neposredno nakon dolaska u stočnim vagonima, gomila ljudi "selektovana" je kod rampe za istovar, kako su to govorili nacisti. Ljekari i SS razdvajali su zatvorenike na one koje će odmah ubiti gasom i na one koji će preživjeti dolazak.
Jedan od ljekara je i Jozef Mengele, koga su prozvali "Anđeo smrti iz Aušvica". Pored "selekcije" Mengele je sprovodio i zvjerske eksperimente - neke od njih i na djeci, navodi Dojče vele.
Broj žrtava koncentracionog logora Aušvic nikada nije tačno utvrđen. Nacisti su zvanično registrovali 405.000 zatvorenika, od kojih je 340.000 ubijeno teškim radom, glađu, bolestima i "medicinskim eksperimentima".
U logore za masovno uništavanje, međutim, dovođene su i ubijane stotine hiljada ljudi, ubedljivo najviše Jevreja, ali o tome nema nikakve evidencije. Većina je odmah odvođena u gasne komore.
Procjene su da je u periodu od 1940. do 1945. ubijeno oko 1,1 milion ljudi, većinom Jevreja, u gasnim komorama ili od gladi, bolesti i prinudnog rada u Aušvicu i susednom logoru smrti Birkenau.
Svetske novinske agencije pišu da se procjene broja ubijenih u Aušvicu kreću od oko milion i po, kako navode, do više od 3,5 miliona, što je podatak koji se najčešće sreće u različitim enciklopedijama, uz opasku da se službeno iskazuje cifra od oko 2,5 miliona mrtvih.
Crvena armija oslobodila je Ausvic 27. januara 1945. godine. Njemačke jedinice pružale su ogorčen otpor. Za oslobođenje logora smrti gine 231 crvenoarmejac, a preživjeli logoraši, njih 7.500, izgledali su više mrtvi nego živi.
Logor Aušvic je 1947. na osnovu odluke poljskog parlamenta stekao status državnog muzeja i jedino je takvo mjesto koje se našlo na spisku svetske baštine UNESCO. Bivši koncentracioni logor smrti godišnje posjeti više od milion ljudi.
Prošle godine je broj posjetilaca dostigao 1,5 miliona, od kojih među njima bilo 70 odsto mladih.
Galerija
Bonus video:
