Zašto Grčku i Italiju, kolijevke velikih drevnih civilizacija, od kojih je prva izmislila demokratiju, moderni političari tako loše vode u tako važnom vremenu?
Odgovori su i moderni i istorijski, a u nekim slučajevima datiraju od prije nekoliko vjekova, stoji u analizi agencije Rojters o uzrocima stanja u koje su došle te dvije države.
Grčki konzervativni lider Antonio Samaras zatražio je ranije ovog mjeseca održavanje izbora pošto je njegova stranka izgubila dobar dio glasova i dovela zemlju u situaciju koja bi mogao značiti njen izlazak iz eurozone.
U Italiji, političari predvođeni skandaloznim premijerom Silviom Berluskonijem bili su primorani da priznaju da ne mogu izaći na kraj sa krizom koja je dovela zemlju na ivicu finansijske katastrofe prošle godine i predali su vlast tehnokrati Mariju Montiju.
Rojters piše da su to samo neke od brljotina uveliko prezrenih političara u Grčkoj i Italiji, dok narod vapi za snažnim rukovodstvom kada im je najviše potrebno, što nameće pitanje zašto su ti lideri tako omanuli.
Od izbora 6. maja, političari u Atini su veći dio vremena proveli svađajući se, umjesto da nađu izlaz iz prijetećeg zastoja, koji ih je primorao na nove i veoma neizvjesne izbore sljedećeg mjeseca.
Na lokalnim izborima ovog mjeseca, Italijani su zadali snažan udarac tradicionalnim stranakama, posebno savezu desnog centra koji je podržavao Berluskonija.
Britanska agencija piše da se političari ni sad ne trude baš da objasne da će ponovljeno glasanje 17. juna biti izbor između toga da li da ostanu u eurozoni ili budu izbačeni, iako bi takva poruka mogla vratiti birače tradicionalnim strankama od onih koji su podržali Ciprasa na prvim izborima.
Na lokalnim izborima ovog mjeseca, Italijani su zadali snažan udarac tradicionalnim stranakama, posebno savezu desnog centra koji je podržavao Berluskonija i doprinijeli uspjehu bez presedana protestne grupe koju predvodi komičar Bepe Grilo, koji političare naziva „dijarejom“.
U analizi dalje stoji da su brojni skandali onesposobili Berluskonija u borbi protiv dužničke krize eurozone koja je počela u Grčkoj i primorali ovog velikog šoumena da konačno preda vlast Montiju prošlog novembra.
Sve velike stranke u Italiji trenutno su pogođene velikim korupcijskim skandalima, a protiv separatističke Sjeverne lige – ključnog Berluskonijevog saveznika - vodi se istraga o korupciji unutar stranke koja je osnovana da bi se borila protiv korupcije.
Komičar potukao Berluskonijevu stranku
I u Italiji i u Grčkoj, na tradicionalnim političarima se konačno iskaljuje gnjev birača koji su im do sada svesrdno ukazivali povjerenje, dok ekonomska kriza stvara veliku patnju običnom narodu.
To je stvorilo izglede za, u najmanju ruku, stvarnu promjenu.
„Problem je u tome što oni nikada nijesu imali pravi posao – nikada nisu morali da zarađuju za život, tako da nemaju pojma o društvu. Oni nemaju nikakve vrijednosti i sve što ih zanima je da dobiju platu. Korumpirani su do srži. To je naša nesreća", rekao je Rojtersu grčki taksista Nikos Kremidas (60).
U tekstu se navode rezultati ankete, prema kojoj je protestna grupa predvođena Grilom, koji italijanskog premijera zove „Rigor Montis“, gurnula nekada dominantnu Berluskonijevu stranku Narod slobode (PDL) na treće mjesto, prvi put od njenog osnivanja 2008.
Korijeni klijentelizma
Italijanske stranke se bore da pronađu novi identitet, onaj koji se bolje prodaje, prije izbora sljedeće godine ali se, što je loš znak za Montija, distanciraju od nepopularne politike štednjem, ističe Rojters.
Kostas Panagopulos iz agencije za istraživanje javnog mnjenja ALCO, kaže da bez obzira na rezultat grčkih izbora 17. juna, bivše dominantne stranke centra se moraju promijeniti ili će nestati.
Mnogi Grci su 6. maja na izborima kaznili te stranke zbog decenija korupcije i nekompetentne vladavine kao i patnje nametnute u zamjenu za inostranu pomoć koja Grčku održava na površini.
I u Italiji i Grčkoj, korupcija koja se „hrani“ od novca potrebnog za vođenje politike u vremenu televizije i prihodi od prodaje državne imovine, u kombinaciji sa rigidnim partijskim strukturama, pomogli su da se stvore političke klase koje služe ličnim interesima.
I u Italiji i Grčkoj, korupcija koja se „hrani“ od novca potrebnog za vođenje politike u vremenu televizije i prihodi od prodaje državne imovine.
Korijeni klijentelizma sežu do drevnog Rima a ta pojava je bila rasprostranjena i u 19. vijeku, čak i prije osnivanja Italije. Osnažen je nakon Drugog svjetskog rata, kada su političari lako manipulisali nepismenim biračima.
Razmjena usluga za glasove bila je toliko očigledna da su ruralni birači nekada dobijali jednu cipelu ili polovinu pocijepane novčanice prije izbora, da bi im se ostatak dao nakon što bi ispravno glasali.
I u Italiji i Grčkoj, navodi se u analizi, ove istorijske faktore u životu održava moderniji razvoj događaja.
Italijanski parlament godinama razmatra izmjenu izbornog zakona koji jača moć partijskih lidera, ohrabruje podjele i često nekompatibilne koalicije.
Serđo Romano, uticajni komentator i bivši italijanski ambasador u Moskvi, rekao je da je korupcijski skandal „čiste ruke“ početkom 1990-tih spriječio Italiju da se razvija kao druge države nakon pada komunizma jer je uništio obje dominantne stranke, i Demohrišćansku stranku i socijaliste.
Čvrste partijske strukture
„Pravac italijanske politike po okončanju hladnog rata razlikovao se od bilo koje druge demokratske države u Zapadnoj Evropi," izjavio je Romano za Rojters.
Što se tiče desnice, medijski milijarder Berluskoni je uskočio u vakum, a na lijevoj strani je Demokratska partija formirana od bivših komunista i ljevičarskih demohrišćana.
„To je bilo kao miješanje ulja i vode,“ rekao je Romano.
Dodao je da je Berluskonijeva 17-godišnja dominacija dodatno doprinijela političkoj paralizi, jer je on stalno bio zaokupljen usvajanjem zakona kako bi izbjegao pravne nevolje, postižući nagodbe sa političarima koji su štitili sopstvene interese.
Čvrste partijske strukture u Italiji i Grčkoj takođe su pogodovale usponu političara mašina umjesto harizmatičnih lidera i blokirale prolaz talentovanijim novajlijama.
„U strankama je skoncentrisana tolika vlast da individualni lideri imaju puno manje fleksibilnosti“, rekao je profesor Džejms Volston sa Američkog univerzitetu u Rimu.
Iako dvije zemlje imaju slične probleme, analitičari kažu da je Italija barem imala fleksibilnosti da imenuje uglednu tehnokratsku vladu drugi put za 20 godina, što su grčki političari odbili, zaključuje Rojters.
Časni nemaju šanse da opstanu
Problemi Grčke imaju puno sličnosti sa Italijom, kada su u pitanju snažne partijske strukture i usađena korupcija.
„Problem je u tome što ljudi koji uđu u politiku u Grčkoj moraju postati korumpirani da bi opstali", kaže za Rojters politički komentator Nikos Dimu.
„Osoba koja je časna i ne igra takve igre nema puno šanse da preživi u grčkoj političkoj areni". Dimu kaže da sistem klijentelizma ima duboke istorijske korijene, kao i u Italiji, i da datira iz vremena kada je Grčka bila pod dominacijom Otomanskog carstva. Taj sistem je produbljen po okončanju vladavine vojne hunte u Grčkoj 1974.
U tom periodu je počela dominacija političkih familija poput Papandreu, čiji potomak Jorgos je zbačen sa funkcije lidera PASOK-a prošle godine zbog nespretnog upravljanja krizom.
„Naši političari ne samo da su korumpirani, već su na prilično niskom nivou kada je u pitanju njihova kultura, inteligencija, sposobnosti... oni nikada u životu nisu radili, nemaju pojma kako na primjer funkcionišu finansijski ili socijalni problemi, i bivaju imenovani da upravljaju državom a da nisu upravljali ni malom kompanijom ili čak prodavnicom," kaže Dimu.
Bonus video:
